Xang bêl xay bhrợ liêm xang nhiệm kỳ Chủ tịch Hội Cựu chiến binh chr’hoong Tây Giang, tỉnh Quảng Nam, c’moo 2016, t’cooh A Lăng Đàn chô ooy cr’noon A Rớt, chr’val A Nông ắt mamông đh’rưah lâng pr’loọng đong. Ắt ma mông ta nih liêm, lứch loom lâng bhươl cr’noon, t’cooh Đàn năc vêy đhanuôr mâng loom bầu bhrợ t’cooh bhươl cr’noon A Rớt.

Cr’noon A Rớt vêy 83 pr’loọng đong Cơ Tu, pr’ắt tr’mông âng đhanuôr bấc bhlâng năc đươi ooy ha rêê đhuốch, tu cơnh năc zêng lum zr’năh k’đhap. Năc manuyh t’cooh bhươl lâng công năc đang viên đanh c’moo, t’cooh A lăng Đàn ta luôn t’bhlâng chêêc bh’rợ tr’nêng zooi đhanuôr z’lâh ha ul, đharựt. Đoọng đhanuôr xâng đươi, ting xay bhrợ, ađoo năc manuyh l’lăm ta đang moon pr’loọng đong, manuyh bhuh xoọng t’bhlâng bhrợ cha, pa bhrợ ta têng đoọng pa dưr râu bơơn pay pa chô. T’cooh A Lăng Đàn prá xay, bêl vêy xa nay âng chr’hoong Tây Giang ooy xa nay bh’rợ xăl tơơm chr’noh, m’ma bh’năn, ađoo năc đâh bhrợ têng bh’rợ kinh tế bhươn, a bọc, c’rol lâng choh craang. Đươi zay pa bhrợ cha, pr’ắt tr’mông âng pr’loọng đong t’cooh Đàn ting t’ngay k’bhộ k’van lâh mơ, vêy râu đớc, vêy râu cha. Xoọc đâu, pr’loọng đong t’cooh Đàn băn k’zệt p’nong t’rí, c’roóc, bé, a ọc; lâh 2 héc ta crâng lâng quế; 3 a bọc băn axiu… T’cooh A Lăng Đàn xay truih, bh’rợ ch’choh b’băn âng pr’loọng đong đoo chô zập c’moo lâh 200 ức đồng. T’mêê đâu, ađoo năc dzợ choh lâh 500 t’nơơm pih ngam đoọng pa dưr râu bơơn pay pa chô ha pr’loọng đong: “Lâng xa nay bh’rợ âng manuyh t’cooh bhươl, acu dzợ mamông năc dzợ lứch loom lâng đhanuôr, năc ng’pa choom tơợ manuyh ta béch, n’năl cơnh bhrợ t’vaih cr’van cr’bhộ lâng t’bhlâng zooi đợ pr’loọng đong đharựt. Acu rơơm kiêng pr’ắt tr’mông âng đhanuôr ting t’ngay liêm crêê lâh mơ. Đoọng ng’prá xay ha đhanuôr xâng đươi năc c’la đay xay bhrợ l’lăm. Ơy choom bơơn bhrợ năc t’bhlâng xay bhrợ k’rơ lâh mơ, tơợ đêêc prá năc đhanuôr zêng xâng đươi”

Căh muy bhrợ t’vaih cr’van cr’bhộ ha c’la đay lâng pr’loọng đong, t’cooh A Lăng Đàn năc dzợ ting prá xay kinh nghiệm, zooi đhanuôr pa dưr pr’ắt tr’mông, pa xiêr đharựt nhâm mâng. Amoó Bhơ Nướch Thị Ly, ắt coh cr’noon A Rớt, chr’val A Nông, chr’hoong Tây Giang prá xay, đươi râu p’too pa choom âng t’cooh Đàn, pr’loọng đong đoo ơy tr’xăl ooy cr’noọ, bh’rợ tr’nêng chô đơơng râu liêm choom bấc bhlâng: “Đươi tơợ râu p’too pa choom âng đoo năc pr’ắt tr’mông âng pr’loọng đong zi liêm choom  lâh mơ. Pazêng đhanuôr coh đâu zêng xay bhrợ cơnh bh’rợ bhrợ cha âng pr’loọng đong t’cooh A Lăng Đàn, ta đhâm c’mor coh bhươl cr’noon năc xâng đươi cơnh p’rá p’too pa choom âng đoo lướt chêêc bh’rợ tr’nêng coh pazêng zr’lụ công nghiệp đhị thành phố ga măc, năc doọ cr’lơng cha ơh cơnh l’lăm ahay”

Ng’prá xay tước ooy t’cooh A Lăng Đàn, zập ngai zêng haanh deh ooy bh’rợ tr’nêng kinh tế âng đoo ting n’năc năc chăp hơnh ađoo lâh mơ, tu râu chroi đoọng âng đoo đoọng ha hanuôr. Coh bh’rợ bhrợ têng bhươl cr’noon t’mêê, pr’loọng đong đoo cher đoọng k’nặ 7 héc ta k’tiếc xoọc choh quế đoọng chr’val A Nông bhrợ c’lâng p’rang lâng bấc bh’rợ chr’năp n’lơơng. Ting xay bhrợ cơnh đoo, đhanuôr coh cr’noon A Rớt công đoọng k’tiếc pa tơơi đong xang, bhươn chr’noh đoọng bhrợ c’lâng p’rang, bhrợ têng pr’đươi chr’năp n’lơơng ha đhanuôr đươi dua. Lâh n’năc, ađoo năc dzợ xay moon, p’too pa choom đhanuôr đhanuôr t’bil lơi đợ j’niêng cr’bưn căh dzợ lâh liêm choom: đoọng p’niên đâh pay k’diic k’điêl, tr’pay diic điêl coh bhuh xoọng, bh’rợ lơi abhauy, bhịêc bhan ga măc…

T’cooh A Lăng Láy, Phó Chủ tịch chr’val A Nông, chr’hoong Tây Giang prá xay, prang chr’val vêy 5 cr’noon lâng 99% đhanuôr năc manuyh Cơ Tu. C’moo 2014, chr’val A Nông xay bhrợ liêm xang bhươl cr’noon t’mêê lâng công năc vel dong tr’nơớp đhị zr’lụ 6 chr’hoong da ding k’coong xay bhrợ liêm xang xa nay bh’rợ n’nâu. Nâu đoo công năc vel đong xay bhrpự liêm choom bh’rợ xăl tơơm chr’noh, bh’năn băn lâng pa dưr lâng râu liêm choom tơợ bh’rợ choh crâng. Ting n’năc, zư lêy lâng pa dưr râu chr’năp văn hoá ty đanh âng đhanuôr Cơ Tu. T’cooh A Lăng Láy xay moon, đợ bh’nơơn bh’rợ âng vel đong ơy choom bơơn bhrợ năc đợ râu chroi đoọng ga măc pa bhlâng âng apêê t’cooh bhươl, manuyh vêy bấc ngai chăp coh bhươl cr’noon, coh đêêc, vêy t’cooh A Lăng Đàn: “T’cooh bhươl A Lăng Đàn vêy đợ xa nay bh’rợ chr’năp pa bhlâng lâng chính quyền chr’val A Nông. Coh cr’chăl ahay, t’cooh bhươl A Lăng Đàn ơy zooi đoọng ha chr’val bấc bhlanag coh bh’rợ pra xay, ta đang moon đhanuôr đhị chr’val xâng đươi c’lâng xa nay âng Đảng, chính sách pháp luật âng Nhà nước. Chr’năp bhlâng, coh bh’rợ bhrợ têng bhươl cr’noon t’mêê, ađoo ơy prá xay, p’too pa choom đhanuôr đoọng k’tiếc, pa liêm bhươn căh ma chr’noh, bhrợ têng bhươl cr’noon t’mêê cơnh t’mêê liêm. pr’loọng đong t’cooh Đàn nắc dzợ pr’loọng đong zy học tỉnh, Trung ương haanh deh Pr’loọng đong văn hoá”

Chr’hoong c’noong k’tiếc Tây Giang, tỉnh Quảng Nam vêy 70 apêê t’cooh bhươl, manuyh vêy bấc ngai chăp. Nâu đoo năc c’nhuh bha lâng đhị 10 chr’val. Apêê năc poong pa têệt đơơng âng pazeng c’lâng xa nay, chính sách âng Đảng, Nhà nước tước ooy đhanuôr. T’cooh Bhling Mia, Bí thư Huyện uỷ Tây Giang, tỉnh Quảng Nam prá xay: Haanh deh pazêng râu chroi đoọng âng t’cooh A Lăng Đàn đoọng ha bhươn cr’noon lâng vel đong, Đảng, Nhà nước, tỉnh Quảng Nam lâng chr’hoong Tây Giang ơy cher đoọng ha đoo bấc Huân, Huy chương, Bằng khen, Giấy khen. T’cooh A Lăng Đàn, năc manuyh liêm crêê đoọng ha lang k’coon ch’chau ting lêy bhrợ, ting bhrợ pa dưr bhươl cr’noon ting t’ngay k’bhộ k’van lâh mơ: “Xa nay bh’rợ âng apêê t’cooh bhươl, manmuyh vêy bấc ngai chăp coh bhươl cr’noon âng pazêng c’bhuh acoon coh đhị chr’hoong Tây Giang, coh đêêc, vêy t’cooh A Lăng Đàn năc chr’năp pa bhlâng. Zập t’ngay, vel đong bhrợ bh’rợ tr’lum prá xay, đương xâng cr’noọ cr’niêng âng apêê n’nâu. Tơợ đêêc, pa dưr xa nay bh’rợ âng apêê đoo lâh mơ coh bh’rợ pa dưr pr’ắt tr’mông, pa xiêr đharựt mhâm mâng, năc c’bhuh pa dưr văn hoá ty đanh”./.

A Lăng Đàn: Già làng gương mẫu của bản làng Cơ Tu

Năm nay đã 80 tuổi, già làng A Lăng Đàn ở thôn A Rớt, xã A Nông, huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam vẫn luôn nêu gương, đi đầu trong các phong trào và có nhiều đóng góp cho sự phát triển tại cộng đồng và địa phương. Những việc làm thiết thực của già A Lăng Đàn được chính quyền đánh giá cao, bà con dân làng kính trọng, noi gương.

Sau khi kết thúc nhiệm kỳ Chủ tịch Hội Cựu chiến binh huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam, năm 2016, ông A Lăng Đàn trở về thôn A Rớt, xã A Nông sống cùng gia đình. Sống mẫu mực, trách nhiệm với cộng đồng, ông Đàn được bà con tin yêu bầu làm già làng thôn A Rớt.

Thôn A Rớt có 83 hộ đồng bào Cơ Tu, cuộc sống của bà con chủ yếu dựa vào nương rẫy, nên hầu hết đều khó khăn. Là già làng và cũng là đảng viên lâu năm, ông A Lăng Đàn luôn trăn trở tìm cách giúp bà con vượt qua đói, nghèo. Muốn bà con tin tưởng, làm theo, ông đã tiên phong vận động gia đình, người thân đẩy mạnh tăng gia, sản xuất để nâng cao thu nhập. Ông A Lăng Đàn cho biết, khi có chủ trương của huyện Tây Giang về chuyển đổi  cấu cây trồng, con vật nuôi, ông đã nắm bắt cơ hội, triển khai xây dựng mô hình kinh tế vườn, ao, chuồng và trồng rừng (VACR). Nhờ chăm chỉ làm ăn, đời sống gia đình ông Đàn ngày càng ổn định, có của ăn, của để. Hiện, gia ông Đàn đang sở hữu đàn gia súc hàng chục con gồm trâu, bò, dê, heo; hơn 2 héc ta rừng keo và quế; 3 ao cá … Ông A Lăng Đàn khoe, mô hình VACR của gia đình ông cho thu nhập bình quân mỗi năm hơn hơn 200 triệu đồng. Mới đây, ông còn đầu tư trồng hơn 500 gốc cam sành để tăng thu nhập cho gia đình: “Với vai trò là già làng, tôi còn sống thì vẫn phải có trách nhiệm bà con, phải học hỏi những người giỏi, biết cách làm giàu và cố gắng hỗ trợ, giúp đỡ người nghèo khó. Tôi mong muốn đời sống bà con ngày càng tốt hơn. Để nói người dân nghe theo thì bản thân mình phải làm trước. Làm được rồi thì phải phấn đấu hơn nữa rồi nói gì bà con cũng đều nghe theo hết.”.

Không chỉ làm giàu cho bản thân và gia đình, già A Lăng Đàn còn thường xuyên chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ bà con phát triển kinh tế, giảm nghèo bền vững. Chị Bhơ Nướch Thị Ly, ở thôn A Rớt, xã A Nông, huyện Tây Giang cho biết, nhờ sự chỉ bảo, hướng dẫn tận tình của già Đàn, gia đình chị đã thay đổi được nếp nghĩ, cách làm mang lại hiệu quả cao: “Nhờ sự chỉ bảo của ông mà kinh tế gia đình tôi tốt lên nhiều. Tất cả bà con ở đây đều học hỏi làm theo mô hình kinh tế của gia đình ông A Lăng Đàn. Thanh niên trong làng cũng rất kính trọng và nghe lời ông đi tìm việc làm ở các khu công nghiệp dưới thành phố lớn chứu không còn ăn chơi, lêu lỏng như trước đây”. 

Nhắc đến già A Lăng Đàn, mọi người không chỉ thán phục tài làm kinh tế của ông mà còn hết sức kính trọng ông bởi những đóng góp của ông cho cộng đồng. Trong phong trào xây dựng Nông thôn mới, gia đình ông tiên phong hiến gần 7 héc ta đất đang trồng quế để xã A Nông làm đường giao thông. Noi theo ông, bà con thôn A Rớt cùng nhau hiến đất, di dời vườn tược, vật kiến trúc để mở đường, xây dựng các công trình dân sinh. Ngoài ra, ông còn thường xuyên tuyên truyền, vận động bà con xóa bỏ các tập tục, quan niệm xưa cũ, lạc hậu như: tục tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, ma chay, cưới hỏi linh đình...

Ông A Lăng Láy, Phó Chủ tịch xã A Nông, huyện Tây Giang cho biết, toàn xã có 5 thôn với 99% dân số là người Cơ Tu. Năm 2014, xã A Nông được công nhận đạt chuẩn xây dựng Nông thôn mới và cũng là địa phương đầu tiên ở khu vực 6 huyện miền núi cao hoàn thành chương trình này. Đây cũng là địa phương làm tốt công tác chuyển đổi cây trồng, con vật nuôi và phát triển hiệu quả từ trồng rừng. Đồng thời, bảo tồn và phát triển nhiều giá trị văn hóa truyền thống Cơ Tu. Ông A Lăng Láy cho rằng, những kết quả mà địa phương đạt được có sự đóng góp rất lớn của những già làng, người có uy tín trong cộng đồng, trong đó, có ông A Lăng Đàn: “Già làng A Lăng Đàn có vai trò hết sức quan trọng đối với chính quyền xã A Nông. Thời gian qua, già làng A Lăng Đàn đã hỗ trợ cho xã rất nhiều cho việc tuyên truyền, vận động nhân dân trên địa bàn xã chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. Đặc biệt, trong xây dựng Nông thôn mới, ông đã tuyên truyền bà con hiến đất, cải tạo vườn tạp, xây dựng thôn Nông thôn mới kiểu mẫu. Gia đình ông Đàn còn là gia đình rất hiếu học và được tỉnh, Trung ương tuyên dương Gia đình Văn hoá”.

Huyện biên giới Tây Giang, tỉnh Quảng Nam có 70 già làng, người có uy tín. Đây là lực lượng quan trọng tại 10 xã trong huyện. Họ là cầu nối đưa các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đến với người dân. Ông Bhling Mia, Bí thư Huyện uỷ Tây Giang, tỉnh Quảng Nam cho biết: ghi nhận những đóng góp của ông A Lăng Đàn cho cộng đồng và địa phương, Đảng, Nhà nước, tỉnh Quảng Nam và huyện Tây Giang đã tặng ông nhiều Huân, Huy chương, Bằng Khen, Giấy khen. Ông là tấm gương sáng cho con cháu học tập, noi theo, góp phần xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp hơn: “Vai trò của các già làng, người có uy tín trong cộng đồng các dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện Tây Giang, trong đó, có ông A Lăng Đàn rất quan trọng. Hằng năm, địa phương tổ chức gặp gỡ để trao đổi, lắng nghe tâm tư nguyện vọng của đội ngũ này. Từ đó phát huy vai trò của họ hơn nữa trong phát triển kinh tế- xã hội, giảm nghèo bền vững, là đội ngũ truyền dạy văn hoá truyền thống”./.