Chr’val Kim Thuỷ, chr’hoong Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình năc vel đong vêy bấc đhanuôr acoon coh ắt mamông. Pr’ắt tr’mông âng đhanuôr coh đâu dzợ bấc râu zr’năh k’đhap, đhanuôr bấc bhlâng năc bhrợ ha rêê đhuốch. Prang chr’val vêy 40% đhanuôr nắc pr’loọng đong đharựt. Chr’val n’nâu xoọc đươi muy bơr dự án coh 10 dự án âng Xa nay bh’rợ cr’noọ âng k’tiếc k’ruung pa dưr pr’ắt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong cr’chăl c’moo 2021 – 2025 cơnh: đong ắt, k’tiếc ắt, k’tiếc pa bhrợ, công trình đác ch’ngaách… T’cooh Hồ Văn Linh, Chủ tịch UBND chr’val Kim Thuỷ, chr’hoong Lệ Thuỷ xay truih, xoọc đâu pazêng dự án zih vêy ta pay đoọng zên bhrợ năc tu zr’năh k’đháp ooy bha ar bha tơ. Muy bơr râu xa nay bh’rợ căh ơy vêy xa nay pa choom xay bhrợ, vel đong căh n’năl cơnh chêêc bhrợ têng, zr’năh k’đhap bêl xay bhrợ. Chr’val Kim Thuỷ xoọc ta bhúch k’tiếc ắt đoọng ha đhanuôr bhrợ đong ắt lâng k’tiếc pa bhrợ. Đợ zên zooi đoọng âng Xa nay bh’rợ muy đhr’nong đong đhiệp 40 ức đồng năc pa bhlâng m’bứi, ha dợ zên câl pr’đươi, zên manuyh pa bhrợ căh zập đoọng bhrợ 1 đhr’nong đong nhâm mâng 3 râu griing. Ting cơnh t’cooh Hồ Văn Linh, bêl xay bhrợ cán bộ vel đong n’jưah bhrợ, n’jưah pa chăp ch’mêệt lêy bha ar bha tơ, xa nay pa choom năc bil bấc pa bhlâng t’ngay c’xêê:“Pazêng Thông tu pa choom xoọc tr’vắc, rơơm kiêng âng chính quyền lâng Xa nay bh’rợ cr’noọ âng k’tiếc k’ruung năc pa dưr pr’ắt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong năc bha ar bha tơ âng pazêng ban, ngành năc mr’cơnh đoọng pa choom ghít liêm. Ooy bh’rợ ng’xay bhrợ năc coh vel đong vêy đợ xa nay la lay lâh mơ lâng pazêng xa nay bh’rợ n’lơơng đoọng buôn pay đoọng zên bhrợ têng, xa nay bh’rợ đâh tước lâng đhanuôr acoon coh.”

Đhanuôr Vân Kiều coh chr’val Kim Sơn bấc bhlâng năc zêng pr’loọng đong đharựt, ta bhúch k’tiếc pa bhrợ. T’cooh Hồ Xon, ắt coh chr’val Kim Thuỷ, chr’hoong Lệ Thuỷ xay moon, choh crâng năc c’lâng bh’rợ crêê cơnh đoọng đhanuôr choom t’bil đharựt năc đhanuôr căh zập k’tiếc pa bhrợ. T’cooh Hồ Xon rơơm kiêng đâh vêy ta zooi ooy k’tiếc pa bhrợ, m’ma chr’noh lâng bơơn vặ zên đoọng pa dưr pr’ắt tr’mông:“Rơơm kiêng âng đhanuôr coh bh’rợ pa bhrợ năc vêy ta zooi ooy k’tiếc ắt, xăl k’tiếc pa bhrợ đoọng đhanuôr choh crâng, choh arong. Rơơm kiêng vêy ta zooi bấc lâh mơ dzợ, đhanuôr bơơn đươi zập chính sách acoon coh. Ha dang bơơn râu zooi đoọng n’nâu đhanuôr năc t’bhlâng xay bhrợ liêm choom bh’rợ pa dưr pr’ắt tr’mông.”

T’cooh Trần Nam Trung, Trưởng phòng Acoon coh chr’hoong Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình xay moon đoọng k’rong pazêng đợ zên sự nghiệp lâng zên k’rong bhrợ âng Dự án 1 ooy bh’rợ bhr’lậ đhr’năng ta bhúch k’tiếc pa bhrợ, đong ắt, k’tiếc ắt, đác ch’ngaách đoọng buôn ng’xay bhrợ:“Ta đang moon vêy bh’rợ pa choom k’rong 2 râu zên bhlưa zên k’rong bhrợ ooy k’tiếc ắt, đong ắt lâng zên sự nghiệp. Tơợ đêêc năc choom đươi zên sư nghiệp đoọng bhrợ t’vaih k’tiếc ắt lâng k’tiếc pa bhrợ ha pazêng pr’loọng đong đhanuôr, ha dợ lâng bh’rợ k’rong pazêng zên k’rong bhrợ bhlưa zooi đoọng k’tiếc ắt lâng đong ắt năc Dự án 1 năc vêy ta bhrợ, ha dang căh năc đhơ đhơ cơnh 2 râu zên sư nghiệp lâng k’rong bhrợ zêng căh choom xay bhrợ.”

Tỉnh Quảng Bình vêy 15 chr’val âng 5 chr’hoong bơơn đươi Xa nay bh’rợ cr’noọ âng k’tiếc k’ruung pa dưr pr’ắt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong cr’chăl c’moo 2021 – 2030. Coh đêêc, cr’chăl 1 tơợ c’moo 2021 tước c’moo 2025, pazêng zên xay bhrợ Xa nay bh’rợ n’nâu đhị Quảng Bình laah 1.757 tỷ đồng. C’moo 2022, tỉnh n’nâu ơy pay đoọng đhiệp bơơn 13,3% cr’noọ bh’rợ, tước m’pâng c’xêê 8 c’moo đâu, năc đhiệp pay đoọng 9,5% cr’noọ bh’rợ. Tu âng bh’rợ zih pay đoọng zên năc pazêng bha ar bha tơ pa choom xay bhrợ căh ơy mr’cơnh. Xa nay muy bơr râu xa nay, xay moon căh ơy ghít, dzợ tr’vắc tr’claanh, vel đong ta bhúch pr’đơợ đoọng pác đoọng zên xay bhrợ. T’cooh Hồ An Phong, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình prá xay:“Zên ơy vêy, ng’bhrợ bh’rợ n’hau năc râu đơ chr’năp, bh’rợ tr’nêng năc râu đơ chr’năp. Coh bh’rợ pác đoọng zên xay bhrợ công cơnh đêêc, pác đoọng zên t’đui ooy bh’rợ tr’nêng ghít liêm năc êêh râu pác đoọng ma mơ, kiêng bhrợ n’hau năc bhrợ. Pazêng bh’rợ tr’nêng năc crêê cơnh lâng pazêng cr’noọ xa nay xay moon. Prá xay năc tu zr’năh k’đhap tơợ c’lâng bh’rợ, ha dợ coh râu la lua cậ c’lâng xa nay năc công đươi tơợ râu la lua, cấp n’dúp vêy xay moon pazêng bh’rợ năc vêy choom bhrợ t’vaih c’lâng xa nay, ha dợ ng’ắt coh chooh ng’đương c’lâng xa nay, căh ơy vêy c’lâng xa nay năc căh ơy bhrợ têng năc đoo bêl vêy u xang. Cr’noọ bh’rợ căh ng’bơơn xay bhrợ năc râu ng’lất lâng đhanuôr acoon coh”./.

Khắc phục tình trạng “có tiền nhưng không tiêu được” ở vùng dân tộc thiểu số

Hai năm qua, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025 tại tỉnh Quảng Bình gặp vướng mắc, các dự án chậm giải ngân. Đời sống đồng bào dân tộc thiểu số còn khó khăn, nhu cầu về nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt, trường học, trạm y tế... còn rất lớn. Vậy mà, tại địa phương này đã và đang xảy ra tình trạng “có tiền nhưng không tiêu được”.

Xã Kim Thủy, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình là địa phương có đông đồng bào dân tộc thiểu số. Đời sống của người dân nơi đây còn nhiều khó khăn, bà con chủ yếu làm nương rẫy. Toàn xã có 40% dân số thuộc diện hộ nghèo. Xã này đang thụ hưởng một số dự án trong 10 dự án của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025 như: nhà ở, đất ở, đất sản xuất, công trình nước sạch... Ông Hồ Văn Lình, Chủ tịch UBND xã Kim Thủy, huyện Lệ Thủy cho biết, hiện các dự án chậm giải ngân do vướng mắc thủ tục. Một số nội dung của Chương trình chưa có hướng dẫn, địa phương lúng túng, khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện. Xã Kim Thủy đang thiếu quỹ đất để bố trí cho bà con xây nhà ở và đất để sản xuất. Nguồn hỗ trợ của Chương trình mỗi nhà chỉ 40 triệu đồng quá thấp, trong khi đó giá vật liệu, tiền nhân công cao không đủ để làm 1 ngôi nhà đảm bảo 3 cứng. Theo ông Hồ Văn Lình, trong lúc thực hiện cán bộ cơ sở vừa làm, vừa nghiên cứu các văn bản, hướng dẫn mất rất nhiều thời gian:“Các Thông tư hướng dẫn đang chồng chéo, mong muốn của chính quyền đối với Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi thì văn bản của các ban, ngành phải thống nhất để hướng dẫn cụ thể. Về cách làm ở cơ sở thì phải có cơ chế đặc thù hơn so với các chương trình khác để dễ giải ngân, chương trình sớm đến với đồng bào.”

Bà con dân tộc Vân Kiều ở xã Kim Thủy đa số là các hộ nghèo, thiếu đất canh tác. Ông Hồ Xon, ở xã Kim Thủy, huyện Lệ Thủy cho biết, trồng rừng là hướng đi thích hợp để người dân thoát nghèo nhưng bà con đang thiếu đất sản xuất. Ông Hồ Xon mong muốn sớm được hỗ trợ đất sản xuất, cây con giống và tiếp cận các nguồn vốn để phát triển kinh tế:“Mong muốn của bà con trong sản xuất là sự quan tâm hỗ trợ đất ở, chuyển đổi đất sản xuất để bà con trồng rừng, trồng sắn. Mong được quan tâm nhiều hơn, bà con được tiếp cận các chính sách dân tộc. Nếu được sự hỗ trợ này đồng bào sẽ cố gắng làm thật tốt về phát triển kinh tế, xã hội.”

Ông Trần Nam Trung, Trưởng phòng Dân tộc huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình đề xuất cho phép lồng ghép nguồn vốn sự nghiệp và nguồn vốn đầu tư của Dự án 1 về giải quyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt cho dễ thực hiện:“Đề nghị có hướng dẫn việc ghép 2 nguồn vốn giữa vốn đầu tư của đất ở, nhà ở và vốn sự nghiệp. Từ đó có thể dùng vốn sự nghiệp để tạo đất ở và đất sản xuất cho các hộ gia đình, còn lồng ghép vốn đầu tư giữa hỗ trợ đất ở và nhà ở cùng với các nguồn khác thì có thể làm được nhà cho bà con. Nếu làm được thì Dự án 1 sẽ thực hiện được, còn nếu không thì chắc chắn 2 nguồn vốn cả sự nghiệp cả đầu tư đều không thực hiện được.”

Tỉnh Quảng Bình có 15 xã thuộc 5 huyện được thụ hưởng Chương trình mục tiêu Quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030. Trong đó, giai đoạn 1 từ 2021 đến 2025, tổng kinh phí thực hiện Chương trình này tại Quảng Bình hơn 1.757 tỷ đồng. Năm 2022, tỉnh này giải ngân chỉ đạt 13,3% kế hoạch, đến giữa tháng 8 năm nay, mới giải ngân được 9,5% kế hoạch. Nguyên nhân chậm giải ngân do các văn bản hướng dẫn triển khai thực hiện chưa thống nhất, thiếu đồng bộ. Nội dung một số chỉ tiêu, quy định chưa rõ ràng, còn chồng chéo, địa phương thiếu căn cứ để phân bổ nguồn vốn. Ông Hồ An Phong, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình cho biết:“Tiền thì có rồi nhưng phải làm việc gì mới quan trọng, công việc mới là điều quyết định. Trong phân bổ vốn cũng vậy, phân bổ vốn theo địa chỉ công việc rõ ràng chứ không phải phân bổ đều về thích làm gì thì làm. Các công việc phải đáp ứng các tiêu chí quy định. Nói là vướng chủ trương nhưng thực ra chủ trương cũng dựa trên cơ sở thực tế, cấp dưới có đề xuất lên các phương án thì mới ra được chủ trương, chứ ngồi dưới chờ đợi chủ trương, chưa có chủ trương thì chưa làm thì không biết khi nào mới xong. Mục tiêu mà không làm được là có lỗi với đồng bào”./.