T’cooh Nguyễn Cường, ma nưih Ca Dong, ma mông coh bha nụ Ông Bình, vel 3 chr’val Trà Dơn, chr’hoong Nam Trà My năc 1 coh 8 pr’loọng đha nuôr tr’nơơp đhị tỉnh Quảng Nam bơơn zooi đọong zên choh bhrợ đong t’mêê tơợ zên Dự án 1 “Zooi đoọng pr’loọng đha rưt xay bhrợ đhr’năng căh zâp k’tiêc ăt, đong ăt, k’tiêc pa bhrợ, đac đươi dua” âng Bh’rợ xa nay cr’noọ cr’niêng k’tiêc k’ruung pa dưr tr’mông tr’meh - pr’ăt tr’nơt zr’lụ đha nuôr acoon coh lâng da ding ca coong. Đhr’nong đong t’mêê cha pợ tôn, leh đong bhrợ lâng bê tông, z’đêr bhrợ lâng n’loong… ăt đhị a ral da ding. Toot lang ma mông coh da ding ca coong pa bhlầng zr’năh k’đhap, đhr’nong đong k’đhơợng liêm “3 mâng” n’nâu năc râu cr’noọ cr’niêng rơơm kiêng toot lang âng diic điêl t’cooh Nguyễn Văn Cường: “Acu yêm loom bhlâng bêl vêy đhị ăt ma mông yêm têêm, doó dzợ lâh k’rang k’uôl. Zâp c’moo âi tươc câ hân noo boo tuh năc dưr xó mut ooy lơơng, căh pân ăt coh đong, tu đong b’bơơn zir. Nâu câi lêy đhăm ăt ma mông yêm têêm cươnh đâu, hâng hơnh bhlâng!”.

C’moo 2021, UBND tỉnh Quảng Nam xră bhrợ Kế hoạch ooy xợơng bhrợ Bh’rợ xa nay Cr’noọ cr’niêng k’tiêc k’ruung pa dưr tr’mông tr’meh - pr’ăt tr’nơt zr’lụ đha nuôr acoon coh lâng da ding ca coong cr’chăl 2021-2025. Tỉnh Quảng Nam t’bhlâng tươc c’moo 2025 năc vêy ra pă yêm têêm đha nuôr ăt ma mông ha lâh 7.800 pr’lọong đha nuôr acoon coh tơợ zên âng Dự án 1 “Zooi đoọng pr’loọng đha rưt xay bhrợ đhr’năng căh zâp k’tiêc ăt, đong ăt, k’tiêc pa bhrợ, đac đươi dua”; Dự án 2 “Quy hoạch, ra pă yêm têêm đhị đha nuôr ăt ma mông coh apêê la lua pr’hân”. Apêê ăt âng dự án n’nâu năc pr’loọng đha nuôr acoon coh đha rưt, pr’loọng đha rưt ma nưih Kinh ma mông coh vel, chr’val pa bhlâng zr’năh k’đhap zr’lụ đha nuôr acoon coh căh âi vêy k’tiêc ăt, đong ăt căh câ đong ăt crêê t’răh ha ruôi, zir hư. Zâp pr’loọng âng apêê bơơn đươi dua âng dự án năc bơơn Trung ương zooi đoọng 40 ưc đồng, zên vel đong zooi đoọng hăt bhlâng 4 ưc đồng, vêy vel đong zooi đoọng 10 ưc đồng. T’cooh Hồ Văn Vân, Phó Chủ tịch UBND chr’val Trà Dơn, chr’hoong Nam Trà My đoọng năl, prang chr’val vêy 220 pr’loọng đha rưt coh c’bhuh zooi đoọng zên bhrợ đong, tươc đâu 8 pr’loọng âi bhrợ xang chô ma mông yêm têêm coh đong t’mêê: “UBND chr’val Trà Dơn bhrợ apêê g’luh bhrợ bhiêc lâng vel đoọng chơơc pay lêy apêê pr’loọng đha nuôr bơơn zooi đoọng. Azi t’đui động ha pêê pr’loọng đha rưt ma mông coh zr’lụ đăn c’lâng tu apêê đoo vêy pr’đơợ liêm buôn đoọng bhrợ đong l’lăm, c’lâng p’rang liêm buôn ha bh’rợ đơơng âng tr’mam bhrợ đong. Tu apêê đhr’nong đong n’nâu năc choom k’đhơợng liêm 3 mâng. Azi đoọng đha nuôr đươi dua n’loong âi vêy âng đong ty đọong bhrợ đong t’mêê”.

Chr’hoong da ding ca coong Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam năc đhị âi ting dưr vaih apêê g’luh hr’lang da ding, tuh p’jơh bhrợ k’zêt cha năc chêêt lâng bil tic, đợ pr’loọng đha nuôr đha rưt xooc ma mông đhị đhăm ăt zâng âng boo đhí tuh bhlong. T’cooh Trần Duy Dũng, Chủ tịch UBND chr’hoong Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam đoọng năl, đợ zên tơợ dự án 1 lâng dự án 2 âng Bh’rợ xa nay cr’noọ cr’niêng k’tiêc k’ruung pa dưr tr’mông tr’meh - pr’ăt tr’nơt zr’lụ đha nuôr acoon coh lâng da ding ca coong vêy zooi vel đong p’xoong pr’đơợ pa tơơi k’rơ bhâu pr’loọng đha nuôr tươc apêê zr’lụ đha nuôr ăt ma mông za zum, k’đhơợng nhâm râu yêm têêm lâng pr’ăt tr’mông liêm crêê ha đha nuôr: “C’moo 2023 zên tơợ Bh’rợ xa nay cr’nọo cr’niêng k’tiêc k’ruung pa dưr tr’mông tr’meh pr’ăt tr’nơt zr’lụ đha nuôr acoon coh lâng da ding ca coong pac đoọng ha chr’hoong Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam đoọng zooi đong ăt ha pêê pr’loọng đha nuôr năc 16 tỷ đồng. Xooc a zi p’zay xay bhrợ đoọng pay đọong lưch zên n’năc đươi dua  coh c’moo đâu. Đha nuôr vêy đhị ăt ma mông, tr’xin yêm têêm pr’ăt tr’mông, tu cơnh đêêc apêê đoo pa bhlâng yêm loom”.

Tơợ zên zooi đoọng quy hoạch, ra pă yêm têêm đha nuôr ăt ma mông, apêê pr’loọng đha nuôr zr’lụ da ding ca coong, zr’lụ đha nuôr acoon coh bơơn ra pă đhị ăt ma mông t’mêê ting bh’rợ ăt pa zum muy đhị, c’chăl pa zum căh câ ăt yêm đhị đêêc ting quy định. Apêê pr’loọng đha nuôr bơơn zooi đoọng zên đoọng bhrợ đong ăt, bhrợ t’bhưah đhăm k’tiêc pa bhrợ. Công tơợ zên dự án n’nâu, chính quyền vel đong k’rong bhrợ pa dưr t’mêê căh câ bhrợ bhr’lâ lớp học, trạm y tế, apêê bha nâ đac, c’lâng p’rang, đac đươi dua lâng muy bơr bh’rợ hạ tầng chr’năp n’lơơng. Xơợng bhrợ Bh’rợ xa nay cr’noọ cr’niêng k’tiêc k’ruung pa dưr tr’mông tr’meh - pr’ăt tr’mông zr’lụ đha nuôr acoon coh lâng da ding ca coong, tỉnh Quảng Nam xay moon cr’noọ xa nay tươc c’moo 2025 bhrợ pa đăn r’dợ cr’chăl ooy tr’mông, mơ pa chô âng zr’lụ đha nuôr acoon coh lâng da ding ca coong t’piing lâng bình quân za zum âng prang k’tiêc, đợ pr’loọng đha rưt coh dha nuôr acoon coh zâp c’moo xiêr lâh 3%; ra pă yêm têêm đha nuôr ăt ma mông ha 7.821 pr’loọng, zooi đoọng ha 1.347 pr’loọng căh zâp k’tiêc. T’cooh Lê Trí Thanh, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam đoọng năl, tỉnh âi xơợng bhrợ ch’mêêt lêy quy hoạch apêê đhị đhăm đha nuôr ăt ma mông, zr’lụ ra pă đha nuôr ăt da dooi da dooc, căh zâp k’tiêc pa bhrợ, đac đươi dua lâng đhr’năng dal ooy boo đhí tuh bhlong đoọng ra pă đha nuôr ăt ma mông yêm têêm, liêm glăp lâng đhr’năng la lua p’têêt lâng bhrợ pa dưr vel bhươl t’mêê: “Vêy bâc zr’lụ ahêê năc t’bhlâng xơợng bhrợ bh’rợ c’chăl pa zum đha nuôr ăt ma mông cơnh cr’chăl ha nua. N’đhang vêy bâc zr’lụ ahêê năc choom bhrợ t’vaih đợ đhăm ăt t’mêê đoọng pa tơơi đha nuôr ăt dhị dhr’năng cr’pân tươc apêê zr’lụ đha nuôr ăt ma mông t’mêê. Vêy bâc zr’lụ, đhị pr’đơợ apêê zr’lụ đhăm ăt xooc vêy năc bhrợ t’bhưah zr’lụ n’năc, ha dang choom, đoọng ra pă cớ đha nuôr chô ma mông đhị đêêc. Ng’cơnh choom đoọng đha nuôr vêy pr’ăt tr’mông yêm têêm, k’rêêm loom bhrợ cha, zư đơc bh’rợ đhr’niêng liêm pr’hay âng đha nuôr”./.

Người dân miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở tỉnh Quảng Nam đã an cư tại nơi ở mới

Tại tỉnh Quảng Nam, sau nhiều trận lũ quét, sạt lở núi làm hàng chục người chết và mất tích, việc di dân đến nơi ở an toàn là nhiệm vụ quan trọng đối với những huyện miền núi phía Tây của tỉnh Quảng Nam. Những năm qua, tỉnh Quảng Nam triển khai thực hiện Dự án 1 về “Hỗ trợ hộ nghèo giải quyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt” và Dự án 2 về “Quy hoạch, sắp xếp, bố trí, ổn định dân cư ở những nơi cần thiết thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi” đạt kết quả đáng kể. Các dự án này góp phần ổn định và nâng cao đời sống của người dân, hạn chế tới mức thấp nhất thiệt hại do thiên tai, du canh, du cư, di cư tự do; giúp người dân có nơi ở mới an toàn, ổn định cuộc sống.

Ông Nguyễn Văn Cường, dân tộc Ca Dong, sống ở nóc ông Bình, thôn 3, xã Trà Dơn, huyện Nam Trà My là 1 trong số 8 hộ dân đầu tiên tại tỉnh Quảng Nam được hỗ trợ kinh phí xây nhà mới từ nguồn vốn Dự án 1: “Hỗ trợ hộ nghèo giải quyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Ngôi nhà mới mái lợp tôn, nền nhà làm bằng bê tông, vách nhà bằng gỗ… nằm trên sườn núi. Cả đời sống ở vùng cao đặc biệt khó khăn, ngôi nhà đảm bảo “3 cứng” này là niềm mơ ước cả đời của vợ chồng ông Nguyễn Văn Cường: “Tôi rất vui khi có chỗ ở ổn định cũng đỡ lo lắng. Mọi năm cứ đến mùa mưa là chạy lên chạy xuống không dám ở vì nhà cũng rung chấn mãi. Bây giờ thấy mặt bằng ổn định thế này rất là mừng.”

Năm 2021, UBND tỉnh Quảng Nam ban hành Kế hoạch về thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025. Tỉnh Quảng Nam phấn đấu đến năm 2025 sẽ sắp xếp, ổn định dân cư cho hơn 7.800 hộ đồng bào dân tộc thiểu số từ nguồn vốn của Dự án 1: “Hỗ trợ hộ nghèo giải quyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt”; Dự án 2: “Quy hoạch, sắp xếp, bố trí, ổn định dân cư ở những nơi cần thiết”. Đối tượng của dự án này là hộ dân tộc thiểu số nghèo, hộ nghèo người Kinh sinh sống ở thôn, xã đặc biệt khó khăn vùng đồng bào dân tộc thiểu số chưa có đất ở, nhà ở hoặc nhà ở bị dột nát, hư hỏng. Mỗi hộ thuộc đối tượng thụ hưởng dự án được Trung ương hỗ trợ 40 triệu đồng, ngân sách địa phương hỗ trợ tối thiểu 4 triệu đồng, có địa phương hỗ trợ 10 triệu đồng. Ông Hồ Văn Vân, Phó Chủ tịch UBND xã Trà Dơn, huyện Nam Trà My cho biết, toàn xã có 220 hộ nghèo trong danh sách hỗ trợ tiền làm nhà, đến nay 8 hộ đã xây xong về sống ổn định trong nhà mới: “UBND xã Trà Dơn tổ chức các cuộc làm việc với thôn để bình xét, chọn ra các hộ dân được hỗ trợ. Chúng tôi ưu tiên cho các hộ nghèo sống ở khu vực gần đường vì họ có điều kiện thuận lợi để làm nhà trước, giao thông thuận lợi cho việc vậy chuyển vật liệu làm nhà. Vì những căn nhà này phải đảm bảo 3 cứng. Chúng tôi cho phép người dân tận dụng gỗ có sẵn của sườn nhà cũ để làm nhà mới”.

Huyện miền núi cao Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam là nơi từng xảy ra các trận sạt lở núi, lũ quét làm hàng chục người chết và mất tích, số hộ dân nghèo đang sinh sống ở nơi chịu ảnh hưởng của thiên tai rất lớn. Ông Trần Duy Dũng, Chủ tịch UBND huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam cho biết, nguồn vốn từ dự án 1 và dự án 2 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi sẽ giúp địa phương có thêm nguồn lực di dời hàng ngàn hộ dân đến các khu dân cư tập trung, bảo đảm an toàn và ổn định cuộc sống cho bà con: “Năm 2023 nguồn từ Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi phân bổ cho huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam để hỗ trợ nhà ở cho các hộ dân là 16 tỷ đồng. Hiện chúng tôi đang cố gắng triển khai để giải ngân hết nguồn vốn đó trong năm nay. Người dân có chỗ ở, từng bước ổn định cuộc sống nên họ rất phấn khởi.”

Từ nguồn vốn hỗ trợ quy hoạch, sắp xếp, ổn định dân cư, các hộ dân khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số được bố trí chỗ ở mới theo hình thức tái định cư tập trung, xen ghép hoặc ổn định tại chỗ theo quy hoạch. Các hộ dân được hỗ trợ trực tiếp nguồn kinh phí để làm nhà ở, mở rộng diện tích đất sản xuất. Cũng từ nguồn vốn dự án này, chính quyền địa phương đầu tư xây mới hoặc nâng cấp lớp học, trạm y tế, các công trình thủy lợi nội đồng, đường dân sinh, nước sinh hoạt và một số công trình hạ tầng thiết yếu khác. Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, tỉnh Quảng Nam đặt mục tiêu đến năm 2025 thu hẹp dần khoảng cách về mức sống, thu nhập của vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi so với bình quân chung của cả nước, tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số mỗi năm giảm trên 3%; sắp xếp, ổn định dân cư cho 7.821 hộ, hỗ trợ cho 1.347 hộ thiếu đất. Ông Lê Trí Thanh, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam cho biết, tỉnh đã thực hiện rà soát quy hoạch các điểm dân cư, vùng phân bố dân cư thưa thớt, thiếu đất sản xuất, nước sinh hoạt và nguy cơ cao về thiên tai để sắp xếp dân cư ổn định, phù hợp với tình hình thực tiễn gắn với xây dựng nông thôn mới: “Có những khu vực chúng ta tiếp tục thực hiện việc xen ghép dân cư như giai đoạn vừa qua. Nhưng có những khu vực chúng ta phải tạo ra những mặt bằng mới để sơ tán những người dân mà có nguy cơ đe dọa đến những khu dân cư mới. Có những khu vực, trên cơ sở của những khu dân cư hiện hữu thì mở rộng khu dân cư đó ra, nếu điều kiện cho phép, để tiếp tục bố trí dân vào khu vực đó. Làm sao để người dân đảm bảo đời sống an toàn, đảm bảo phát triển sinh kế, giữ gìn truyền thống văn hóa của đồng bào./.”