5 giờ ra diu, bêl p’rá âng phát thanh viên chr’va công năc bêl t’cooh Hồ Văn Kinh ắt coh chr’hoong da ding k’coong Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam năc tơợp dưr lướt tơợ đong tước ooy ha rêê. C’moo đâu năc lâh 70 c’moo, hân đhơ cơnh đêêc năc lướt ha ooy, bhrợ n’hau ađoo công đơơng muy bêệ đài ting ađay. Ađoo moon, xâng Đài năc dưr vaih cơnh chr’na đha năh tinh thần căh choom căh vêy lâng đoo coh bơr pêê zệt c’moo n’nâu. Đài căh muy bhrợ đoọng ha đoo bhui har coh zập ra diu ng’dưr tơợ ng’bếch, ting n’năc năc dzợ zooi ađoo n’năl bấc râu c’năl coh bh’rợ pa dưr pr’ắt tr’mông, xay truih đoọng ha ađoo xâng cơnh ng’băn par k’coon ch’chau, zư lêy pr’ắt tr’mông âng manuyh t’cooh ta ha… Chr’năp bhlâng, đoo bêl vaih đhí boo, tuh bhlong, hr’lang hr’câh da ding k’coong… năc căh vêy pr’đươi hân đoo đa đâh lâh mơ Đài P’rá Việt Nam: “Đoo bêl vaih đhí boo, tuh bhlong, Đài năc pr’đươi bha lâng bhrợ ha đhanuôr bơơn xậng pazêng râu xa nay. Tơợ Đài, azi n’năl cơnh đhr’năng u vaih âng đhí boo năc đâh loon ra văng ha âu đớc ch’neh ch’na, k’rong đớc đồ đạc ooy dal lâng gluh xó tơợ zr’lụ vêy đhr’năng hr’lang hr’câh da ding k’coong, đác tuh nong…”

Tỉnh Quảng Nam vêy 9 chr’hoong da ding k’coong lâng k’dâng 330 r’bhâu cha năc manuyh, coh đêếc vêy đhanuôr pazêng acoon coh pay lâh 9%, bấc bhlâng năc đhanuôr Cơ Tu, Cor, Giẻ - Triêng, Xơ Đăng… Đhanuôr ắt mamông bấc bhlâng coh zr’lụ ch’ngai bha dăh, zr’lụ pr’ắt tr’mông dzợ bấc râu zr’năh k’đhap, tu cơnh đêếc bh’rợ ta bơơn n’năl ooy pazêng râu xa nay dzợ bấc râu zr’năh k’đhap. Tu cơnh đêếc, bh’rợ pa dưr sóng Đài P’rá Việt Nam tước ooy pazêng bhươl cr’noon ch’ngai bha dăh, zr’lụ c’noong k’tiếc năc ting “t’bil đhr’năng ta bhúch” xa nay đoọng ha đhanuôr. Tơợ làn sóng P’rá Việt Nam, pazêng c’lâng xa nay âng Đảng, chính sách pháp luật âng Nhà nước vêy ta xay truih tước ooy đhanuôr đâh loon, crêê liêm. Lâng công tơợ Đài, râu la lua coh pr’ắt tr’mông đhị zr’lụ ch’ngai bha dăh công cơnh cr’noọ cr’niêng âng đhanuôr công vêy ta xay truih tước ooy đhanuôr prang k’tiêc k’ruung ta nih liêm, bấc cơnh. Chr’năp bhlâng, pazêng c’moo đăn đâu, bêl pr’ắt tr’mông âng đhanuôr coh zr’lụ da ding k’coong ting t’ngay vêy ta pa liêm, cr’noọ bơơn xâng “P’rá Việt Nam âng đhanuôr” coh sóng phát thanh ting t’ngay k’rơ lâh mơ. Xay bhrợ crêê cơnh cr’noọ cr’niêng n’nâu, bấc t’ruih phát thanh p’rá acoon coh âng Đài P’rá Việt Nam vêy ta bhrợ, coh đêêc vêy T’ruih pa xul p’rá Cơ Tu.

Xang k’nặ 14 c’moo pa xul T’ruih tr’nơơp (c’xêê 9/2009), tước nâu cơy T’ruih pa xul p’rá Cơ Tu dưr vaih pr’zớc tr’đăn, ắt đanh đươnh căh muy lâng đhanuôr Cơ Tu coh pazêng chr’hoong Nam Giang, Đông Giang, Tây Giang (tỉnh Quảng Nam) ting n’năc năc dzợ chr’va ch’ngai tước ooy chr’hoong Nam Đông, A Lưới (tỉnh Thừa Thiên Huế) lâng muy c’bhuh đhanuôr Cơ Tu coh chr’hoong Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng. T’cooh Đỗ Hữu Tùng, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong da ding k’coong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam prá xay: Ađoo ta luôn xâng Đài coh zập t’ngay lâng lêy Đài P’rá Việt Nam, coh đêêc vêy T’ruih pa xul p’rá Cơ Tu coh cr’chăl đăn đâu vêy bấc râu liêm choom ooy xa nay lâng bh’rợ xay truih: “Nâu đoo năc t’ruih bha lâng zooi đhanuôr n’năl ghít lâh mơ, bấc lâh mơ ooy pazêng chính sách âng Đảng, c’lâng xa nay lâng chính sách t’mêê, tơợ đêêc năc bhrợ đoọng ha đhanuôr t’bhlâng pa dưr pr’ắt tr’mông, t’bil ha ul, pa xiêr đharựt. Đảng bộ, chính quyền vel đong zi rơơm kiêng Đài P’rá Việt Nam t’bhlâng pazum đh’rưah lâng vel đong xay truih bấc lâh mơ dzợ xa nay t’mêê, xa nây đâh hân đoọng đhanuôr năc bơơn n’năl bấc lâh mơ dzợ.”

T’bhlâng pa dưr k’rơ râu liêm choom lâng bhrợ t’bhưah sóng T’ruih pa xul p’rá Cơ Tu, coh c’moo ahay, t’cooh xa nay Cơ quan Ắt đhị zr’lụ miền Trung lâng Đài Phát sóng zr’lụ Trung bộ âng Trung tâm Kỹ thuật Phat thanh Truyền hình âng Đài P’rá Việt Nam ơy bhrợ bhiệc lâng 3 chr’hoong Đông Giang, Tây Giang, Nam Giang âng tỉnh Quảng Nam prá xay ooy xa nay n’nâu lâng năc vêy pazêng vel đong mr’cơnh cr’noọ xa nay. Ghít năc, đhị chr’hoong da ding k’coong Nam Giang, t’ngay 19/9/2022, T’ruih pa xul p’rá Cơ Tu năc vêy ta pa xul coh pazêng 12 chr’val, thị trấn. Lâng đợ đanh ta pa xul zập t’ngay năc 90 phút coh 2 cr’chăl bha lâng, ra diu bêl 4h45 phút tước 5h15phút; coh ha bu tơợ 5h tước 5h45 phút, T’ruih pa xul p’rá Cơ Tu ting t’ngay vêy bấc manuyh đương xâng. Ting cơnh amoó Y Thơm, phóng viên Trung tâm Văn hoá – Thể thao- Truyền thanh lâng Truyền hình chr’hoong Nam Giang, tỉnh Quảng Nam xay truih, tơợ bh’rợ ch’mêệt lêy T’ruih pa xul p’rá Cơ Tu âng Đài P’rá Việt Nam lâh 1 c’moo pa xul đhị vel đong đoọng lêy, đợ manuyh xâng lâng kiêng t’ruih n’nâu ting t’ngay bấc lâh mơ: “Đhanuôr kiêng xâng T’ruih pa xul P’rá Cơ Tu âng Đài P’rá Việt Nam. Nâu đoo năc p’rá âng vel đong năc đhanuôr xâng tr’đăn, buôn n’năl. Đhanuôr rơơm kiêng năc pa xul t’bấc pr’hát Cơ Tu, đợ ba booch, pr’hát acoon coh. Pazêng t’ruih thời sự, lâh đợ xa nay âng Nam Giang, đhanuôr công kiêng xâng đợ xa nay âng pazêng vel đong n’lơơng. Pa bhlâng, đhanuôr kiêng bhlâng xâng c’nặt t’ruih “Xay truih h’cơnh choom bhrợ cha”, xang n’năc bh’rợ bhrợ t’vaih cr’van cr’bhộ h’cơnh ooy. Đhanuôr công xay truih ooy t’ruih năc dzợ bơr pêê cr’liêng xa nay chuyên ngành căh lâh ng’năl, năc choom chêếc đợ cr’liêng xa nay ba buôn, tr’đăn lâng đhanuôr lâh mơ dzợ.”

T’cooh Nguyễn Văn Hường, Bí thư Huyện uỷ Nam Giang xay truih, lâng vel đong vêy bấc đhanuôr Cơ Tu ắt mamông cơnh Nam Giang, bh’rợ pa xul T’ruih pa xul p’rá Cơ Tu vêy chr’năp pa bhlâng: “Đhanuôr bhui har đương xâng t’ruih pa xul p’rá Cơ Tu. T’cooh xa nay chr’hoong công t’bhlâng k’rong bhrợ đh’rưah nhâm mâng lâng Đài đoọng bhrợ t’bhưah, pa dưr râu liêm choom ooy bh’rợ kỹ thuật đoọng ting t’ngay vêy bấc đhanuôr đương xâng. Azi công rơơm kiêng Đài đâh bhrợ trạm phát sóng đhị Nam Giang đoọng đhanuôr coh zr’lụ ch’ngai bha dăh buôn bơơn xâng t’ruih, xa nay tơợ Đài.”

T’cooh Lê Văn Dũng, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh uỷ Quảng Nam xay moon dal xa nay bh’rợ âng Đài P’rá Việt Nam lâng râu dưr vaih âng kinh tế - xã hội âng tỉnh, chr’năp bhlâng năc coh zr’lụ da ding k’coong, zr’lụ đhanuôr acoon coh. T’cooh Dũng xay moon, coh bấc cơnh bh’rợ xay truih đhị da ding k’coong coh xoọc đâu, bh’rợ xay truih coh đài, coh loa truyền thanh đhị vel đong năc râu liêm choom lâh mơ: “Tơợ pazêng pr’đươi truyền thanh, zập t’ngay ahêê zêng xay truih c’lâng xa nay, chính sách, đợ xa nay chr’năp pr’hay, đhanuôr đâh loon bơơn xâng, ting cơnh acu râu đâu năc liêm choom bhlâng. Acu rơơm kiêng, pazêng chính sách âng hêê năc k’rong bhrợ ooy bh’rợ n’nâu, tu ađoo liêm choom ma mơ cơnh k’rong bhrợ ooy xa nay pa dưr kinh tế. Tu choom t’bil lơi đhr’năng ta bhúch ooy xa nay năc đhơ đhơ cơnh công choom pa dưr pr’ắt tr’mông âng đhanuôr. Tơợ đêêc, năc bhrợ pr’đơợ pa dưr kinh tế xã hội. Vêy cơnh đêêc, năc bơơn ting chrooi đoọng râu đơ chr’năp coh bh’rợ xay truih đoọng đhanuôr n’năl, bhrợ pa dưr pr’ắt tr’mông văn hoá liêm pr’hay, ting t’ngay choom t’bil lơi pazêng j’niêng cr’bưn căh liêm crêê”./.

Đồng bào vùng cao Quảng Nam với Đài Tiếng nói Việt Nam

Trong thời đại bùng nổ thông tin như hiện nay ngày càng xuất hiện nhiều kênh truyền thông nhưng với đồng bào các dân tộc thiểu số ở vùng cao Quảng Nam, Đài TNVN vẫn là kênh thông tin chính thống, là người bạn thủy chung, son sắt, luôn đồng hành cùng bà con trên mọi nẻo đường.

5 giờ sáng, khi lời xướng của phát thanh viên vang lên cũng là lúc ông Hồ Văn Kinh ở huyện vùng cao Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam bắt đầu rời nhà lên rẫy. Năm nay đã ngoài 70 tuổi nhưng bất kể đi đâu, làm gì ông đều đem theo chiếc Radio bên mình. Ông bảo, nghe Đài đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu với ông suốt mấy chục năm nay. Đài không chỉ cho ông niềm vui mỗi sớm mai thức dậy, mà còn giúp ông nắm bắt được tình hình thời sự trong nước, thế giới, trang bị cho ông kiến thức, kỹ năng làm ăn phát triển kinh tế, chia sẻ cho ông cách nuôi dạy con cháu, chăm sóc tuổi già….Đặc biệt, mỗi khi mưa bão, lở núi…thì không có phương tiện nào nhanh nhạy, kịp thời hơn Đài TNVN: “Mỗi khi mưa bão, Đài là phương tiện duy nhất bà con có thể tiếp cận được. Qua Đài, chúng tôi biết được diễn biến mưa bão nên chủ động chuẩn bị dự trữ lương thực, thực phẩm, kê dọn đồ đạc và di dời khỏi vùng sạt lở núi, ngập lụt…”

Tỉnh Quảng Nam có 9 huyện miền núi với khoảng 330 ngàn người, trong đó đồng bào các dân tộc thiểu số chiếm hơn 9%, chủ yếu là đồng bào Cơ Tu, Cor, Giẻ-Triêng, Xơ Đăng.....Bà con sống tập trung ở vùng sâu, vùng xa, nơi điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn nên việc tiếp cận thông tin còn nhiều hạn chế. Vì thế, việc phủ sóng Đài TNVN đến các bản làng xa xôi, nơi vùng cao biên giới đã góp phần “xóa đói” thông tin cho bà con. Qua làn sóng Tiếng nói Việt Nam, các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách Pháp luật của Nhà nước được chuyển tới bà con một cách kịp thời, chính xác. Và cũng qua Đài, cuộc sống thực tế nơi vùng cao cùng những tâm tư, tình cảm, ước nguyện của bà con cũng được phản ánh đến người dân cả nước một cách sát thực, sinh động. Đặc biệt, những năm gần đây, khi đời sống của bà con vùng cao từng bước được cải thiện, nâng cao, nhu cầu được nghe “Tiếng nói của đồng bào” trên sóng phát thanh ngày càng tăng. Đáp ứng nhu cầu này, nhiều chương trình phát thanh Tiếng Dân tộc của Đài TNVN đã lần lượt được phát sóng, trong đó có Chương trình phát thanh Tiếng Cơ Tu.

Sau gần 14 năm phát sóng Chương trình đầu tiên (tháng 9/2009), đến nay Chương trình phát thanh Tiếng Cơ Tu đã trở thành người bạn thân thiết, gắn bó không chỉ với đồng bào Cơ Tu ở các huyện Nam Giang, Đông Giang, Tây Giang (tỉnh Quảng Nam) mà còn vươn xa, phủ sóng đến các huyện Nam Đông, A Lưới (tỉnh Thừa Thiên Huế) và một bộ phận đồng bào Cơ Tu của huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng. Ông Đỗ Hữu Tùng, Phó Chủ tịch UBND huyện miền núi Đông Giang, tỉnh Quảng Nam tâm sự: Ông nghe Đài mỗi ngày và thấy Đài TNVN, trong đó có Chương trình phát thanh Tiếng Cơ Tu thời gian gần đây đã có rất nhiều cải tiến cả về nội dung lẫn hình thức thể hiện: “Đây là kênh rất là chính thống để giúp người dân có thể nhận thức nhiều hơn về các chính sách của Đảng, chủ trương và các chính sách mới để mà người dân từ đó  tăng gia phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo. Đảng bộ, chính quyền địa phương chúng tôi rất mong muốn Đài TNVN tiếp tục phối hợp với địa phương cung cấp nhiều thông tin mới, thông tin nóng để người dân có thể cập nhật nhiều hơn.”

 Tiếp tục nâng cao chất lượng và mở rộng diện phủ sóng Chương trình phát thanh Tiếng Cơ Tu, năm ngoái, lãnh đạo Cơ quan Thường trú khu vực miền Trung và Đài Phát sóng khu vực Trung bộ thuộc Trung tâm Kỹ thuật Phát thanh Truyền hình của Đài TNVN đã làm việc với 3 huyện Đông Giang, Tây Giang, Nam Giang của tỉnh Quảng Nam bàn về vấn đề này và đã được các địa phương đồng tình hưởng ứng. Cụ thể, tại huyện miền núi Nam Giang, ngày 19/9/2022, Chương trình phát thanh Tiếng Cơ Tu chính thức được phát sóng tại hầu khắp 12 xã, thị trấn. Với tổng thời lượng phát sóng mỗi ngày 90 phút vào 2 khung giờ vàng, buổi sáng phát lúc 4h45p đến 5h15p; buổi chiều 17h đến 17h45p, Chương trình phát thanh Tiếng Cơ Tu ngày càng thu hút người nghe. Theo chị Y Thơm, phóng viên Trung tâm Văn hóa-Thể thao-Truyền thanh và Truyền hình huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam cho biết, qua khảo sát Chương trình phát thanh Tiếng Cơ Tu của Đài TNVN sau 1 năm tiếp sóng cho thấy, lượng người nghe và yêu thích chương trình ngày càng nhiều: “Bà con rất thích nghe Chương trình phát thanh Tiếng Cơ Tu của Đài TNVN. Đây là tiếng địa phương nên bà con nghe rất gần gũi, dễ hiểu. Bà con mong muốn tăng văn nghệ cho các bài hát Cơ Tu nhiều hơn, các điệu lý, dân ca. Chương trình thời sự, ngoài tin tức của Nam Giang, bà con có thể nghe những thông tin rộng hơn của các địa phương khác. Đặc biệt, bà con rất thích nghe CM “Bàn cách làm ăn”, rồi cách làm giàu như thế nào. Bà con cũng góp ý trong chương trình vẫn còn những từ chuyên ngành khó hiểu, nên tìm những từ đơn giản, gần gũi với bà con hơn.”

Ông Nguyễn Văn Hường, Bí thư Huyện ủy Nam Giang cho biết, với địa phương có đông đồng bào Cơ Tu sinh sống như Nam Giang, việc phủ sóng Chương trình phát thanh Tiếng Cơ Tu có ý nghĩa hết sức đặc biệt: “Bà con rất vui mừng đón nhận chương trình phát thanh Tiếng Cơ Tu. Lãnh đạo huyện cũng rất quan tâm phối hợp chặt chẽ với Đài tiếp tục mở rộng, nâng cao chất lượng về mặt kỹ thuật để ngày càng có nhiều người dân được nghe. Chúng tôi cũng mong muốn Đài sớm lắp đặt trạm phát sóng tại Nam Giang để người dân ở những vùng lõm dễ dàng nghe được chương trình của Đài”

Ông Lê Văn Dũng, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Quảng Nam đánh giá cao vai trò của Đài Tiếng nói Việt Nam đối với sự phát triển kinh tế-xã hội  của tỉnh, đặc biệt là khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Ông Dũng cho rằng, trong số nhiều cách tuyên truyền ở miền núi hiện nay, việc   tuyên truyền qua radio, hệ thống loa truyền thanh cơ sở là hiệu quả hơn cả: “Thông qua hệ thống truyền thanh, hàng ngày chúng ta đều chuyển tải chủ trương, chính sách, những thông tin tốt, bà con tiếp nhận được ngay, tôi cho rằng cái này rất hiệu quả. Tôi mong rằng, các chính sách của chúng ta cần phải đầu tư vào lĩnh vực này vì nó cũng hiệu quả giống như đầu tư vào các chương trình phát triển kinh tế. Bởi vì xóa được đói nghèo về thông tin thì chắc chắn sẽ nâng cao được đời sống tinh thần của bà con. Qua đó, sẽ tạo điều kiện để phát triển kinh tế xã hội. Có như vậy sẽ góp được 1 phần quan trọng trong việc tuyên truyền để bà con có nhận thức, thực hiện nếp sống văn hóa tốt đẹp hơn, dần dần xóa bỏ được các hủ tục lạc hậu”./.