Râu bhiệc nâu bhrợ đhanuôr ắt ma mung zr’nắh k’đhạp ha dợ cắh bơơn đươi zâp râu t’đui đoọng âng nhà nước, ha dợ chính quyền 2 tỉnh Kon Tum lâng Quảng Nam zêng lưm zr’nắh k’đhạp đắh bh’rợ k’đhơợng zư k’noong k’tiếc hành chính lâng dân cư.

Đhị zr’lụ lưm zr’nắh k’đhạp k’noong k’tiếc hành chính, dân cư âng chr’val Đăk Nên, chr’hoong Kon Plông, tỉnh Kon Tum lâng chr’val Trà Vinh, chr’hoong Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam xoọc vêy 235 pr’loọng đhanuôr ắt ma mung lâng k’noọ 1.100 manứih, zêng nặc manứih Ca Dong, mưy pa lêếh âng acoon cóh Xơ Đăng. Đhanuôr bhrợ têng ha rêê đhuốch đhị pa zêng k’tiếc bhứah k’noọ 330 hécta, lấh mơ nắc bhrợ ruộng mưy hân noo lâng bơr pêê râu tơơm chr’nóh lơơng. Tu c’lâng c’tốch chô ooy 2 tỉnh zêng zr’nắh k’đhạp, bh’rợ chóh bhrợ cắh liêm crêê nắc pr’ắt tr’mung bêl ha ul bêl k’bhộ. Amoó Bùi Thị Thu Oanh, mưy đhanuôr cóh đâu moon: “Cóh đâu oó váih c’lâng xe nắc hâu choom chấc pa câl. Zr’nắh k’đhạp bơơn a’băng, bhơi r’véh đơơng chô ooy đông cha, cắh vêy chấc pa câl. Cắh vêy bơơn zên râu rị”.

Đhanuôr đha rứt, hân đhơ cơnh đêếc cắh choom bơơn đươi zâp chính sách t’đui đoọng âng nhà nước tu râu zr’nắh k’đhạp đắh k’đhơợng zư k’noong k’tiếc hành chính, dân cư âng chr’val Đăk Nên, chr’hoong Kon Plông, tỉnh Kon Tum lâng chr’val Trà Vinh, chr’hoong Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam. Nâu đoo nắc dân cư âng tỉnh Quảng Nam ha dợ k’tiếc nắc âng tỉnh Kon Tum k’đhơợng zư. Tu cơnh đêếc nắc đhị zr’lụ nâu zâp râu cơ sở hạ tầng chr’nắp cơnh điện, c’lâng, trường... zêng cắh vêy k’rong bhrợ; đông xang, ruộng bhươn k’tiếc âng đhanôr cắh váih ta đoọng bha ar pa tơ.

Tơợ c’moo 1993 tước đâu, xang 5 chu tỉnh Kon Tum lâng Quảng Nam bhrợ pa dưr, pác váih zâp đơn vị hành chính nắc zâp c’moo pr’loọng đhanuôr lâng lấh 1.000 manứih âng vel 3, chr’val Trà Vinh, chr’hoong Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam dzợ đhị đhr’năng ặt ma mung đhị k’tiếc âng tỉnh Kon Tum. T’coóh Đặng Quang Hà, Chủ tịch UBND chr’hoong Kon Plông đoọng năl, đợ râu zr’nắh k’đhạp đắh bh’rợ k’đhơợng zư âng chính quyền vel đông: “Hân đhơ k’noong k’tiếc hành chính âng chr’hoong Kon Plông, tỉnh Kon Tum nắc đhanuôr âng chr’val Trà Vinh, chr’hoong Nam Trà My ặt ma mung, tu cơnh đêếc, bhiệc đoọng chứng nhận quyền đươi dua k’tiếc ặt, k’tiếc bhrợ cha ha đhanuôr cắh choom bhrợ. Vel đông zăng bhứah k’đhơợng zư đắh lâm nghiệp k’đhạp lâng đợ đắh bh’rợ kinh tế xã hội, pr’ắt tr’mung đhanuôr cung lưm bấc zr’nắh k’đhạp đắh k’đhơợng zư”.

Tu đợ râu zr’nắh k’đhạp đắh k’đhơợng zư hành chính, tỉnh Kon Tum cắh choom k’rong bhrợ cơ sở hạ tầng cắh cậ đoọng bha ar ha đhanuôr Quảng Nam lâng tỉnh Quảng Nam cung cắh choom k’rong bhrợ cơ sở hạ tầng cóh ngoài k’noong k’tiếc hành chính âng tỉnh.

P’căn Y Thị, Phó Bí thư Thường trực Huyện uỷ Kon Plông, tỉnh Kon Tum đoọng năl, tơợ c’moo 2011, Huyện uỷ bhrợ pa dưr Tổ pa bhrợ âng đoo bhrợ tổ trưởng lâng cr’noọ bh’rợ lêy chô, đương xơợng cr’noọ cr’niêng, năl ghít đhr’năng an ninh đoọng zooi đhanuôr vel 3, Trà Vinh, chr’hoong Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam xoọc ặt ma mung đhị k’tiếc hành chính chr’hoong Kon Plông têêm ngăn pr’ắt tr’mung. Hân đhơ cơnh đêếc, đhanuôr cắh ting pa zưm bhrợ. P’căn Y Thị đoọng năl: “Bêl zâp c’bhúh âng tổ pa bhrợ moót prá xay đoọng ha đhanuôr nắc apêê cắh đươi bhrợ. Apêê lướt ooy ha rêê, lướt bếch cắh ting đươi bhrợ, vêy mơ 2, 3 cha nặc ting đươi. Đợ t’tưn nắc azi moót ooy đâu cher đoọng pr’hêl hân đhơ cơnh đêếc bơr pêê pr’loọng đông cắh độp pay pr’hêl nâu, hân đhơ giáo viên. Azi đợc lơi pr’hêl cóh đâu nắc apêê pa rạch cớ, apêê moon cắh pay, ơy ặ váih zâp”.

Đhị râu ta bhứch zr’nắh âng đhanuôr tu lưm k’đhạp đắh k’noong k’tiếc hành chính, dân cư, zâp ngành zâp cấp 2 tỉnh Kon Tum lâng Quảng Nam cung ơy bấc chu bhrợ họp prá. Hân đhơ cơnh đêếc tước đâu 2 đắh cung cắh ơy pa zưm đh’rứah liêm choom c’lâng bh’rợ lêy bhrợ pa liêm râu zr’nắh k’đhạp. 235 pr’loọng đhanuôr lâng k’noọ 1.100 manứih ắt ma mung cóh zr’lụ chr’val Đắk Nên, chr’hoong Kon Plông, tỉnh Kon Tum lâng chr’val Trà Vinh, chr’hoong Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam dzợ lưm zr’nắh k’đhạp, cắh năl ha bêl vêy bơơn têêm ngăn pr’ắt tr’mung./.

VƯỚNG MẮC ĐỊA GIỚI, DÂN CƯ GIỮA TỈNH KON TUM VÀ QUẢNG NAM

Hàng chục năm qua, hàng trăm hộ dân với hơn 1.000 người của tỉnh Quảng Nam sinh sống thành làng trên đất của tỉnh Kon Tum. Điều éo le này khiến người dân sống cực khổ mà không được thụ hưởng các chính sách ưu đãi của nhà nước còn chính quyền cả 2 tỉnh Kon Tum và Quảng Nam đều gặp khó trong công tác quản lý về địa giới hành chính và dân cư.

Tại khu vực vướng mắc địa giới hành chính, dân cư giữa xã Đăk Nên, huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum và xã Trà Vinh, huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam hiện có 235 hộ dân sinh sống với gần 1.100 nhân khẩu, hầu hết là người Ca Dong, một nhánh của dân tộc Xơ Đăng. Bà con sản xuất nông nghiệp trên tổng diện tích gần 330 héc- ta, chủ yếu là lúa nước 1 vụ cùng một số loại cây trồng khác. Do giao thông về cả hai tỉnh đều cách trở, trình độ canh tác lạc hậu nên cuộc sống bữa đói bữa no. Chị Bùi Thị Thu Oanh, một người dân ở đây cho biết: “Ở đây có đường xe đâu mà bán. Ở đây khó khăn kiếm măng, rau mình lấy mình đem về nhà mình ăn vậy thôi chứ có bán gì đâu. Không được bán, không được tiền gì hết”.

Dân nghèo nhưng lại không thể tiếp cận các chính sách ưu đãi của nhà nước do sự éo le trong quản lý địa giới hành chính, dân cư giữa xã Đăk Nên, huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum và xã Trà Vinh, huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam. Đó là dân cư thuộc tỉnh Quảng Nam còn đất đai lại do tỉnh Kon Tum quản lý. Hậu quả là ở khu vực này các cơ sở hạ tầng thiết yếu, như điện, đường, trường… đều không được đầu tư; nhà cửa, ruộng vườn đất đai của người dân không được cấp giấy tờ.

Từ năm 1993 đến nay, qua 5 lần tỉnh Kon Tum và Quảng Nam thành lập, chia tách các đơn vị hành chính thì hàng trăm hộ dân với hơn 1.000 người của thôn 3, xã Trà Vinh, huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam vẫn trong tình trạng “ăn nhờ ở đậu” trên đất của tỉnh Kon Tum. Ông Đặng Quang Hà, Chủ tịch UBND huyện Kon Plông, cho biết những khó khăn trong công tác quản lý của chính quyền địa phương: “Mặc dù địa giới hành chính thuộc huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum nhưng người dân của xã Trà Vinh, huyện Nam Trà My sinh sống, do đó vấn đề cấp chứng nhận quyền sử dụng đất ở, đất sản xuất cho người dân thì chưa thể thực hiện được. Địa bàn tương đối rộng quản lý về lâm nghiệp rất khó khăn và những lĩnh vực khác về kinh tế xã hội, đời sống nhân dân thì cũng gặp nhiều khó khăn trong công tác quản lý”.

Do những vướng mắc trong quản lý hành chính, tỉnh Kon Tum không thể đầu tư cơ sở hạ tầng hay cấp giấy tờ cho người dân Quảng Nam và ngược lại tỉnh Quảng Nam cũng không thể đầu tư cơ sở hạ tầng ngoài địa giới hành chính của tỉnh.

Bà Y Thị, Phó Bí thư Thường trực Huyện uỷ Kon Plông, tỉnh Kon Tum cho biết, từ năm 2021, Huyện uỷ thành lập Tổ công tác do bà làm tổ trưởng với mục đích tiếp cận, lắng nghe tâm tư nguyện vọng, nắm bắt tình hình an ninh trật tự để giúp người dân thôn 3, Trà Vinh, huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam đang sinh sống trên diện tích đất thuộc địa giới hành chính huyện Kon Plông ổn định cuộc sống. Song vì một lý do nào đó người dân có thái độ không hợp tác. Bà Y Thị, cho biết: “Khi các đoàn của tổ công tác vào tuyên truyền người dân họ không hợp tác. Người dân họ đi rẫy, họ đi ngủ đầm họ không hợp tác, chỉ có một vài người thôi. Cuối cùng là chúng tôi vào đó chúng tôi tặng quà nhưng mà một số hộ họ không nhận quà, kể cả giáo viên. Chúng tôi bỏ quà ở đấy thì họ trả về, họ kêu họ không lấy, họ đủ rồi”.

Trước thiệt thòi, khó khăn của người dân do vấn đề vướng mắc địa giới hành chính, dân cư, các ngành các cấp 2 tỉnh Kon Tum và Quảng Nam cũng đã nhiều lần tổ chức họp bàn. Thế nhưng đến nay 2 bên vẫn không thống nhất được phương án giải quyết vướng mắc. 235 hộ dân với gần 1.100 nhân khẩu sinh sống ở khu vực giữa xã Đăk Nên, huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum và xã Trà Vinh, huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam vẫn tiếp tục bấp bênh chưa biết đến khi nào mới được an cư ổn định cuộc sống./.