Khánh Sơn nắc chr’hoong k’coong ch’ngai zr’nắh k’đhạp bhlâng âng tỉnh Khánh Hoà xoọc vêy râu tr’xăl đắh tơơm chr’nóh đơơng chô chr’nắp kinh tế bấc. Xoọc đâu, c’lâng c’tốch bơơn k’rong bhrợ, điện ang váih zâp đhị cóh k’coong ch’ngai zooi đoọng ooy cr’chăl tr’xăl tơơm chr’nóh, pa dưr pr’ắt tr’mung zr’lụ k’coong ch’ngai nâu liêm buôn lấh mơ.

Tước đâu, bhươn chóh sầu riêng lêệ rơợc, cr’liêng k’tứi bhứah 4 héc ta âng t’coóh Bo Bo Vĩnh Thành, acoon cóh Raglay, cóh chr’val Sơn Trung, chr’hoong Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hoà xoọc moót c’moo thứ 4. T’coóh Bo Bo Vĩnh Thành cắh bhr’nêy, zr’lụ k’tiếc bha đưn pa tơợ ahay chóh keo ha dợ choom chóh tơơm sầu riêng nâu. Nâu đoo nắc râu tơơm chr’nóh k’đhạp chóh, lêy tưới đác ta luôn lâng zư lêy liêm ghít. Tơợ zên vặ âng Agribank - Chi nhánh chr’hoong Khánh Sơn, t’coóh Vĩnh Thành glụ điện lưới 3 pha, ch’ngai k’noọ 1km, k’rong bhrợ hệ thống tưới tự động, zư lêy tơơm chr’nóh. T’coóh Bo Bo Vĩnh Thành đoọng năl, tu vêy k’rong bhrợ liêm choom, zư lêy liêm ghít nắc bhươn sầu riêng âng pr’loọng đông xoọc dưr váih đấh liêm lâng váih p’lêê ngam:“Điện zr’lụ đâu têêm ngăn bhlâng, doọ vêy bil điện. Glụ điện lấh 1km, lêy đươi điện 3 pha. Đươi hệ thống điện tưới, pa xiêr đợ mơ zên pa glúh đươi bấc. Đươi máy nổ, xăng dầu bấc bhlâng, zên câl bấc lấh 2-3 chu lâng đươi điện. Glụ điện nâu liêm choom, zooi đoọng ha zi tưới, xịt zanươu, đươi dua bấc điện.”

Tơợ 20 c’moo l’lăm âhy, chr’hoong Khánh Sơn ơy lêy cha mêết, bhrợ t’bhứah zâp bh’rợ chóh tơơm cha p’lêê, ooy đâu, sầu riêng nắc tơơm chr’nóh liêm choom bhlâng. Zr’nắh k’đhạp lấh mơ nắc đác tưới, tu Khánh Sơn nắc vel đông k’coong ch’ngai, cắh váih a’bóc đác lâng bha nậ chr’hooi. Đhanuôr tự pếch a’bóc, bhrợ a’bóc k’rong đớc đác tơợ k’ruung, acoon toọm đoọng bơm đác tưới ha tơơm chr’nóh. Ngành Điện lực Khánh Hoà cung k’rong bhrợ 150km c’lâng a’ngoọn tước lấh 110 trạm biến áp, váih điện tước zâp đhị zr’lụ vel bhươl, k’coong ch’ngai đoọng bhrợ cha. T’coóh Phan Thanh Sơn, Đội trưởng Đội k’đhơợng zư điện lưới chr’hoong Khánh Sơn, Công ty Cổ phần Điện lực Khánh Hoà đoọng năl, bấc c’moo đăn đâu, k’tiếc chóh tơơm cha p’lêê dưr váih đấh, cr’noọ đắh đươi dua điện tưới cung bấc:“Ngành Điện lêy tr’pác, bhrợ zâp pr’đơợ liêm buôn bhlâng đoọng đhanuôr lêy đươi dua. Đoọng đhanuôr ting đươi zooi nắc a’đay lêy bhrợ đoọng ha đhanuôr. Bêl đhanuôr chóh tơơm n’loong bhrợ bhươn, ngành Điện k’đươi moon đhanuôr g’đách hành lang tuyến. Bêl tơơm n’loong dưr pậ lêy bhrợ ha cơnh đoọng tơơm n’loong đệ oó zi lấh mơ c’lâng a’ngoọn điện. Tơơm dal nắc k’đươi đhanuôr ta cắt lơi.”

Hanuôr acoon cóh đhị chr’hoong k’coong ch’ngai Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hoà vêy lấh 2/3 đhanuôr âng chr’hoong, đợ mơ pr’loọng đha rứt lấh 40%. Xoọc đâu, c’lâng c’tốch, điện ang ơy chô tước zâp đhị đhanuôr ắt, zr’lụ bhrợ têng cha, bhrợ liêm buôn đoọng ha bhiệc tr’xăl tơơm chr’nóh, zooi đhanuôr zi lấh đha rứt. K’tiếc chóh sầu riêng cóh prang chr’hoong ơy tước lấh 2.500 héc ta, ooy đâu lấh 40% ơy vêy choom bơơn bhrợ, lâng zên câl đhị bhươn mơ 70-90 r’bhâu đồng đhị mưy ký, tơơm sầu riêng đơơng chô bh’nơơn kr’bhâu tỷ đồng đoọng ha zâp pr’loọng đhanuôr. T’coóh Đinh Văn Dũng, Chủ tịch UBND chr’hoong Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hoà đoọng năl, tước đâu, điện lưới ơy chô tước đhị zâp vel đông zooi đhanuôr bhrợ t’bhứah k’tiếc bhrợ cha:“Tơợ đenh ahay, đhanuôr nắc mưy chóh prí, chóh keo nắc zên pa chô cắh bấc. Chr’hoong xoọc tr’xăl tơơm chr’nóh, xay moon bhrợ ha cơnh đoọng zâp pr’loọng đông chóh tơợ 10 tước 15 t’nơơm sầu riêng. Bêl đêếc, zâp pr’loọng lêy pa liêm ting bhr’dzang vêy zên pa chô, dưr zi lấh đha rứt./.”

Khánh Hòa: Phủ lưới điện tạo cơ hội thoát nghèo cho miền núi

Khánh Sơn là huyện miền núi khó khăn nhất tỉnh Khánh Hòa đang có sự chuyển dịch cơ cấu cây trồng mang lại giá trị kinh tế cao. Hiện nay, hạ tầng giao thông được đầu tư, điện lưới phủ rộng tận vùng sâu, vùng xa giúp cho quá trình chuyển đổi cây trồng, phát triển kinh tế ở vùng núi này thuận lợi hơn.

 Đến nay, vườn cây sầu riêng cơm vàng, hạt lép rộng 4 héc ta của ông Bo Bo Vĩnh Thành, dân tộc Raglay, ở xã Sơn Trung, huyện Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hòa đã bước sang năm thứ 4.  Ông Bo Bo Vĩnh Thành không thể ngờ rằng, vùng đất sườn đồi lâu nay chỉ trồng keo lại có thể trồng được cây sầu riêng. Đây là loại cây rất khó trồng, cần nước tưới thường xuyên và chăm sóc kỹ lưỡng. Từ nguồn vốn vay của Agribank - Chi nhánh huyện Khánh Sơn, ông Vĩnh Thành kéo điện lưới 3 pha, dài gần 1km, đầu tư hệ thống tưới tự động, chăm sóc cây trồng. Ông Bo Bo Vĩnh Thành cho biết, nhờ đầu tư bài bản, chăm sóc chu đáo nên vườn cây sầu riêng của gia đình đã phát triển rất nhanh và cho quả ngọt: "Nguồn điện khu vực này rất ổn định, không bị nhảy, không bị mất. Kéo ra điện lưới hơn 1 km, phải dùng điện 3 pha. Dùng hệ thống điện tưới, giảm chi phí rất nhiều. Dùng máy nổ, xăng dầu rất cao, chi phí cao gấp 2-3 lần so với sử dụng điện. Kéo đường điện vào rất hiệu quả, giúp mình tưới, xịt thuốc, tưới gốc, sử dụng rất nhiều điện."

Từ 20 năm trước, huyện Khánh Sơn đã khảo nghiệm, nhân rộng các mô hình trồng cây ăn quả, trong đó, sầu riêng là cây trồng hiệu quả nhất. Khó khăn lớn nhất là nguồn nước tưới bởi Khánh Sơn là địa phương miền núi, chưa có hồ chứa thủy lợi và kênh mương. Người dân phải tự đào ao, làm hồ trữ nước từ các sông, suối để bơm nước tưới cho cây trồng. Ngành Điện lực Khánh Hòa cũng đầu tư 150km đường dây với hơn 110 trạm biến áp, phủ điện về các vùng nông thôn, miền núi phục vụ sản xuất. Ông Phan Thanh Sơn, Đội trưởng Đội quản lý vận hành lưới điện huyện Khánh Sơn, Công ty Cổ phần Điện lực Khánh Hòa cho biết, mấy năm gần đây, diện tích trồng cây ăn quả tăng nhanh, nhu cầu sử dụng điện tưới cây cũng tăng:"Ngành Điện phải chia sẻ, tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để bà con mình sử dụng. Để bà con ủng hộ mình thì mình phải phục vụ bà con. Khi bà con trồng cây lập vườn, ngành Điện vận động bà con né hành lang tuyến. Khi cây lên làm sao cho cây thấp không vươn cao đến đường dây điện. Cây cao thì mình vận động bà con, cùng bà con chặt tỉa."

Đồng bào dân tộc thiểu số tại huyện miền núi Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hòa chiếm hơn 2/3 dân số của huyện, tỷ lệ hộ nghèo hơn 40%. Hiện nay, đường giao thông, điện lưới đã được phủ kín đến các khu dân cư, vùng sản xuất, tạo thuận lợi cho việc chuyển đổi cây trồng, giúp bà con thoát nghèo. Diện tích cây sầu riêng toàn huyện đã lên hơn 2.500 héc ta, trong đó hơn 40% đã cho thu hoạch, với giá mua tại vườn từ 70 ngàn đồng - 90 ngàn đồng/kg, cây sầu riêng đem về doanh thu cả ngàn tỷ đồng cho các hộ dân. Ông Đinh Văn Dũng, Chủ tịch UBND huyện Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hòa cho biết, đến nay, điện lưới đã phủ kín tận thôn bản giúp cho bà con mở rộng sản xuất: "Lâu nay, bà con chỉ trồng chuối, trồng keo cho nên thu nhập đem về cho bà con rất ít. Huyện đang chuyển đổi cơ cấu cây trồng, tuyên truyền làm sao mỗi hộ gia đình sẽ trồng được từ 10 đến 15 cây sầu riêng. Lúc đó, các hộ cải thiện từng bước thu nhập, vươn lên thoát nghèo"./.