Ra diu, bêl đh’lúc nhưưr dzợ păr coh prang ta huung da ding k’coong đhị Trà Cang, xa nul loa truyền thanh năc chr’va tước ooy da ding k’coong, đơơng âng xa nay tước ooy prang bhươl cr’noon.

“Kiêng pa bhlâng xơợng đài prá xay lâng p’rá Xê Đăng”… râu đêêc năc dưr p’ra n’looih âng đhanuôr chr’val Trà Cang, chr’hoong Nam Trà My.

Đoọng vêy râu n’looih n’năc năc cr’chăl xay bhrợ t’béch g’lăng đanh đươnh.

Trà Cang năc muy chr’val đharựt lâng vêy tước 97% năc đhanuôr Xê Đăng ắt mamông. Tơợ zr’lụ chr’val tước ooy bhươl cr’noon ch’val bhlâng, năc ng’lướt dzung đanh tước 5 tiếng đồng hồ.

Ng’bhrợ h’cơnh ooy đoọng đơơng âng c’lâng xa nay, chính sách âng Đảng, pháp luật nhà nước tước ooy đhanuôr đơơh bhlâng? Bhrợ n’hau đoọng choom t’bil lơi đharựt, t’bil lơi j’niêng cr’bưn căh liêm crêê, zâl cha groong đhí boo, tuh bhlong, xơớt gooh đơơh bhlâng?

X’rịa c’moo 2021, bêl vêy ta đoọng chô pa bhrợ đhị chr’val Trà Cang, t’cooh Ngô Tấn Lạc, Chủ tịch UBND chr’val ơy t’bhlâng xay bhrợ đoọng ha xa nay bh’rợ n’nâu: “Coh cr’chăl ahay, chr’val ơy xay bhrợ bh’rợ prá xay t’mêê, râu đêêc năc đươi dua bh’rợ prá xay đươi ooy loa phát thanh âng chr’val. Chr’năp bhlâng tơợ c’moo 2022 năc chr’val ơy xay bhrợ xa nay prá xay lâng p’rá Xê Đăng lâng pa xul coh đài truyền thanh chr’val”.

Prá xay lâng bhrợ phát thanh t’ruih pa xul p’rá Xê Đăng tr’nơớp coh t’ngay 1.1.2022. Bơr c’moo ahay, t’cooh Lạc lâng bơr anhi pa bhrợ âng đay năc anoo Hồ Văn Vừa lâng amoó Hồ Thị Quyên năc ma chêêc bhrợ lâng t’bhlâng bhrợ k’rơ pa bhlâng.

Năc cán bộ k’đhơợng xay văn hoá - truyền thanh chr’val, năc Vừa lâng Quyên công cơnh phóng viên bha lâng. Zập t’ngay, anhi đoo tước ooy bhươl cr’noon đoọng chêêc n’năl xa nay, xrặ tin, bài ếp lâng đoọng ooy Chủ tịch chr’val biên tập cớ, bêl k’nặ pa chô ooy p’rá Xê Đăng đoọng pa xul coh đài: “Năc acu lướt ooy pazêng bhươl cr’noon, zr’lụ đhanuôr ắt mamông ch’ngai âng đhanuôr, xang n’năc acu chêêc n’năl ooy cr’noọ âng đhanuôr xrặ t’vaih tin, bài. Acu đươi ooy p’rá xa nay âng đhanuôr buôn prá xay bhlâng, đoọng prá xay ooy đhanuôr h’cơnh choom liêm choom bhlâng, buôn n’năl lâh mơ”.

“Đọc k’rơ, ghít bhlâng đoọng đhanuôr buôn xơợng, buôn n’năl; đhanuôr n’năl lâng bhui har bêl coh chr’val ơy choom bhrợ t’ruih pa chô ooy p’rá Xơ Đăng đoọng đhanuôr bơơn n’năl, n’năl bấc râu xa nay”.

Manuyh t’cooh ta ha xơợng loa lâng p’rá âng acoon coh đay đoọng n’năl ghít c’lâng xa nay âng Đảng. Apêê đha đhâm c’mor kiêng xơợng ooy xa nay pa choom bh’rợ choh sâm Ngọc Linh, choh zơ nươu. Lâng chr’năp bhlâng coh xoọc đâu coh Trà Cang, năc t’bil đharựt tơợ bh’rợ lướt pa bhrợ ooy k’tiếc k’ruung n’lơơng… Pazêng râu đêêc năc vêy Đài Truyền thanh chr’val xay truih ghít bhlâng lâng p’rá âng acoon coh Xê Đăng đay. Amoó Hồ Thị Thích t’ngay hân đoo công xơợng Đài: “Bơơn xơợng bấc lâh mơ p’rá Xê Đăng ooy bh’rợ bhrợ cha, xang n’năc choh sâm Ngọc Linh. Xang n’năc vêy pr’hát dzợ. Pr’hay pa bhlâng”.

Đươi vêy xơợng đài lâng p’rá Xê Đăng, bơơn n’năl bh’rợ lướt pa bhrợ ooy k’tiếc k’ruung n’lơơng, amoó Hồ Thị Khoa, t’mêê tơợ Hàn Quốc chô xang 6 c’xêê lướt pa bhrợ prá xay: “Acu lướt pa bhrợ ooy k’tiếc k’ruung n’lơơng đanh mơ 6 c’xêê, bhrợ bh’rợ pêêh dâu, g’luh tr’nơớp acu chô năc bơơn 170 ức đồng, câl xe, chroót zên nợ ngân hàng 30 ức đồng, coh g’luh n’nâu chô năc acu bơơn 240 ức”.

Hân đhơ đợ zên zooi đoọng âng nhà nước ha bh’rợ truyền thanh chr’val đhiệp 25 ức đồng coh muy c’moo; cán bộ văn hoá - truyền thanh bhrợ p’xoọng bh’rợ, căh vêy zên xrặ xa nay. Hân đhơ cơnh đêếc, bơr c’moo ahay, 120 t’ruih phát thanh vêy ta pa xul, lâng đợ đanh năc 25 phút coh muy xa nay tin. Coh đêêc, t’ruih vêy 4 râu xa nay pazêng vêy: xa nay tin bh’rợ tr’nêng âng chr’val, râu chr’năp liêm âng bhươl cr’noon, c’năl ooy bh’rợ ch’choh, b’băn lâng ta mooh ta ơơi pa chô xa nay ta mooh xa nay pháp luật… T’ruih truyền thanh p’rá Xê Đăng vêy ta xay truih tước ooy pazêng 5 bhươl, 32 cr’noon lâng k’nặ 2 r’bhâu manuyh Xê Đăng coh chr’val lâng chr’val n’lơơng bơơn xơợng… Râu đêec năc đợ acoon số ta nih âng đài Truyền thanh p’rá Xê Đăng, công cơnh pazêng râu t’bhlâng z’lâh zr’năh k’đhap, ta béch g’lăng coh bh’rợ prá xay coh muy chr’val da ding k’coong dzợ bấc râu zr’năh k’đhap cơnh chr’val Trà Cang.

T’cooh Nguyễn Văn Cẩn, Trưởng Ban Tuyên giáo Huyện uỷ Nam Trà My prá xay: “Bh’rợ đài truyền thanh chr’val Trà Cang prá xay lâng p’rá Xê Đăng, Ban Tuyên giáo Huyện uỷ công p’too moon Trung tâm Văn hoá thông tin - truyền thanh truyền hình chr’hoong năc choom bhrợ t’bhưah coh prang 10 chr’val âng chr’hoong, bhrợ têng h’cơnh ooy năc pazêng c’lâng xa nay, chính sách âng Đảng, pháp luật âng nhà nước năc vêy ta xay truih lâng p’rá acoon coh đay đoọng đhanuôr n’năl ghít lâh mơ ooy c’lâng xa nay âng Đảng, Nhà nước đoọng xay bhrợ liêm choom lâh mơ”.

Pazêng acoon số ghít bhlâng cơnh, năc vêy 5/5 bhươl, lâng 22/32 cr’noon xay bhrợ liêm xang quy hoạch ra pặ đhanuôr; k’nặ 400 đhr’nong đong zir hư ơy ta bil loiư, lâh 10 zung ta dzông, k’nặ 5km c’lâng bê tông bhươl cr’noon vêy ta bhrợ mâng liêm, đợ pr’loọng đong đharựt xiêr 6% coh zập c’moo, doọ dzợ vaih đhr’năng p’niên đơơh pay k’diic k’điêl- tr’pay diic điêl coh bhuh xoọng, 300 đha đhâm c’mor lướt pa bhrợ ooy k’tiếc k’ruung n’lơơng… râu đêêc năc đợ bh’nơơn âng Trà Cang ơy choom bơơn bhrợ coh bơr c’moo ahay. Bh’nơơn n’năc, vêy muy đợ râu chroi đoọng ga măc bhlâng âng bh’rợ prá xay, p’too pa choom, đươi ooy pr’đươi “Qua là đài truyền thanh choang Xê Đăng, xã Trà Cang…”

“ĐÂY LÀ ĐÀI TRUYỀN THANH XÊ ĐĂNG TRÀ CANG”

Lần đầu tiên trong cả tỉnh, thậm chí cả nước, có một xã vùng cao, dùng chính ngôn ngữ DTTS để tuyên truyền, thông qua hệ thống loa truyền thanh. Công việc của cán bộ truyền thanh cơ sở đòi hỏi sự nhiệt tình và yêu nghề. Chúng ta cùng đến với xã vùng cao Trà Cang, huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam để tìm hiểu công việc của những “nhà báo cơ sở” này nhé:

Buổi sáng, khi sương mù bảng lảng khắp thung lũng ở Trà Cang, tiếng loa truyền thanh dội vào vách núi, truyền đi khắp bản làng.

“Thích nghe đài nói bằng tiếng Xê Đăng lắm”…đó đã trở thành câu nói quen thuộc của người dân xã Trà Cang, huyện Nam Trà My.

Để có được thói quen đó là cả một quá trình và một cách làm sáng tạo.

Trà Cang là một xã nghèo và có đến 97% là đồng bào Xê Đăng sinh sống. Từ trung tâm xã đến làng xa nhất, phải đi bộ 5 tiếng đồng hồ.   

Làm gì để chuyển tải thông tin, đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật nhà nước đến với bà con nhanh nhất?  Làm gì để thoát nghèo, xóa bỏ hủ tục lạc hậu, ứng phó thiên tai một cách nhanh nhất?

Cuối năm 2021, khi được điều động về nhận công tác tại xã Trà Cang, ông Ngô Tấn Lạc, Chủ tịch UBND xã đã đi tìm câu trả lời cho bài toán này: “Trong thời gian vừa qua, xã đã thực hiện mô hình tuyên truyền mới, đó là vận dụng việc tuyên truyền qua hệ thống loa phát thanh của xã. Đặc biệt từ năm 2022 thì xã đã xây dựng nội dung tuyên truyền bằng tiếng Xê Đăng và phát qua đài truyền thanh xã.

Khởi xướng và tổ chức phát thanh chương trình tiếng Xê Đăng đầu tiên vào ngày 1.1.2022. Hai năm qua, ông Lạc và hai cộng sự của mình là anh Hồ Văn Vừa và chị Hồ Thị Quyên phải mày mò, sáng tạo và nỗ lực rất nhiều.

Là cán bộ phụ trách văn hóa-truyền thanh xã, song Vừa và Quyên không khác gì phóng viên thực thụ. Hàng ngày, họ đến từng làng để nắm thông tin, viết tin, bài ngắn và giao cho Chủ tịch xã biên tập, trước khi dịch ra tiếng Xê Đăng để phát trên đài: “Có cơ hội mình đi các làng, các nóc ở xa xa của bà con, rồi mình nắm tâm tư của bà con viết thành tin, bài. Mình sử dụng ngôn ngữ của bà con thông dụng nhất, để truyền đạt cho bà con một cách dễ hiểu nhất".

 “ Đọc to, rõ ràng cho bà con dễ nghe, dễ hiểu; bà con biết và vui mừng khi mà ở xã làm được chương trình dịch tiếng Xơ Đăng cho bà con hiểu biết, nắm nhiều thông tin hơn”.

Người già nghe loa bằng tiếng mẹ đẻ để hiểu cho tường tận chủ trương của Đảng. Người trẻ thì quan tâm đến hướng dẫn kỹ thuật trồng sâm Ngọc Linh, dược liệu. Và nổi bật nhất hiện nay ở Trà Cang, đó chính là thoát nghèo từ việc xuất khẩu lao động…Tất cả đều được Đài Truyền thanh xã giới thiệu rất cụ thể bằng tiếng mẹ đẻ của bà con Xê Đăng. Chị Hồ Thị Thích ngày nào cũng nghe Đài: “Được nghe nhiều hơn về tiếng Xê Đăng về làm ăn kinh tế, rồi trồng sâm Ngọc Linh. Rồi có cả bài hát nữa. Hay lắm”.

Nhờ nghe đài bằng tiếng Xê Đăng, nắm bắt được cơ hội đi xuất khẩu lao động, chị Hồ Thị Khoa, vừa từ Hàn Quốc trở về sau 6 tháng xuất khẩu lao động cho biết: “Em đi bên kia 6 tháng, làm công việc hái dâu, đợt đầu em về dư 170 triệu, mua chiếc xe, trả nợ ngân hàng 30 triệu, đợt ni về em dư 240 triệu”

Mặc dù định suất hỗ trợ của nhà nước cho hoạt động truyền thanh xã chỉ dừng ở mức 25 triệu/1 năm; cán bộ văn hóa-truyền thanh làm kiêm nhiệm, không nhuận bút. Song, qua hai năm thực hiện, 120 chương trình phát thanh lên sóng, với 25 phút trên một bản tin. Trong đó, chương trình được cơ cấu 4 nội dung gồm: phần tin hoạt động của xã, điểm sáng bản làng, kiến thức chăn nuôi, trồng trọt và hỏi đáp pháp luật…Chương trình truyền thanh tiếng Xê Đăng được chuyển tải đến 5/5 thôn, 32 làng và gần 2000 người dân Xê Đăng trong và ngoài địa bàn xã…. Đó là những con số biết nói của đài Truyền thanh nói tiếng Xê Đăng, cũng như những nỗ lực vượt khó, sáng tạo trong công tác tuyên truyền ở một xã vùng cao còn nhiều gian khó như xã Trà Cang.

Ông Nguyễn Văn Cẩn, Trưởng Ban Tuyên giáo Huyện ủy Nam Trà My đánh giá: “Việc đài truyền thanh xã Trà Cang tuyên truyền bằng tiếng Xê Đăng, Ban Tuyên giáo Huyện ủy cũng chỉ đạo cho Trung tâm VHTT-TTTH huyện tiếp tục nhân rộng và phát triển trên địa bàn 10 xã của huyện, làm thế nào đó các chủ trương đường lối chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước cụ thể hóa bằng tiếng của mình để bà con nắm vững hơn, nắm chắc hơn về chủ trương của Đảng, nhà nước để thực hiện tốt hơn.”

Những con số như, đã có 5/5 thôn, với 22/32 làng hoàn thành quy hoạch sắp xếp dân cư; gần 400 nhà tạm được xóa, hơn 10 cây cầu treo, gần 5km đường bê tông nông thôn hoàn thành, tỷ lệ hộ nghèo giảm 6% mỗi năm, không còn tình trạng tảo hôn-hôn nhân cận huyết thống, 300 nam nữ thanh niên đi xuất khẩu lao động …đó là những thành quả mà Trà Cang đạt được trong hai năm qua. Thành quả đó, có một phần không nhỏ của công tác tuyên truyền vận động, thông qua hệ thống “Qua là đài truyền thanh choang Xê Đăng, xã Trà Cang…”./.