Bêl vêy c’lâng xa nay pa dưr choh crâng n’loong ga măc, anoo Phan Văn Cảnh, ma nuyh Cơ Tu ặt đhị vel Giàn Bí, chr’val Hòa Bắc, chr’hoong Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng đơơh ting pâh bhrợ xa nay nâu. Coh 5 héc ta crâng choh xoọc vêy, anoo pay 2 héc ta đoọng choh crâng n’loong ga mắc, đhăm mơ dzợ anoo choh keo đoọng pay ếp băn đanh. Lâh mơ đhăm choh k’rong, anoo Cảnh dzợ choh pa xoọng 100 tơơm Giáng hương, bhlăng coh toor đong lâng coh truih k’ruung Nam, đhị anoo ting pâh k’đhơợng zư lêy. Anoo Phan Văn Cảnh rơơm, choh crâng n’loong ga măc năc zooi bhươn đong âng đay doọ crêê hr’lang lâng vêy bhươn chr’noh liêm t’viêng đoọng bhrợ têng du lịch: “Acu lêy choh crâng n’loong ga măc nâu năc bấc rau liêm choom. Tr’nơợp năc đoọng ha lang ca coon. Bêl n’loong ơy ga măc năc choom pay bhrợ đong ặt, pa câl căh cợ bhrợ têng bấc rau zêng liêm choom. Rau bơr năc ha dang căh ơy col pay năc zư pa dưr vêy nhà nước zooi zên đoọng câl cha neh, cha na, mắm bhooh. Choh crâng nâu liêm choom đoọng ha tu đác, zư k’tiếc oọ hr’lang. Ahêê choh keo, bêl pleng boo lưch zruốh hr’lang, keo zêng crêê ga buy lưch. Tu cơnh đêêc a cu kiêng choh n’loong ga măc. Đhị ha rêê cu cu chăng lưch rau n’loong mâng cơnh prao, h’rôông, ga ghiêr. T’mêê đâu cu câl pa xoọng Giáng hương, sao đen, bhlăng choh pa xoọng, t’tun căh dzợ choh keo”.

Ơy lêy đhr’năng tuh clan, hr’lang k’tiếc dưr vaih bhrợ cr’pân tước pr’ặt tr’mông âng đhanuôr Cơ Tu chr’val Hòa Bắc, amoó Bùi Thị Hạnh, năl ghit lâh mơ chr’năp âng bh’rợ choh n’loong ga măc. Tu cơnh đêêc, năc tơợ bêl vêy c’lâng xa nay lâng chính sách zooi choh crâng n’loong ga mắc, pr’loọng đong amoó Hạnh năc xăl k’tiếc choh keo bhưah 2 héc ta đoọng choh crâng n’loong ga mắc. Amoó Hạnh đoọng năl, đợ rau zooi âng Nhà nước đoọng choh crâng n’loong ga mắc nắc 12 ức đồng/1 héc ta; cơnh lâng amoó xăl tơợ choh keo đoọng choh n’loong n’loong ga mắc nắc bơơn zooi 8 ức đồng/1 héc ta: “Ahêê choh keo nắc pêê puôn c’moo ơy choom pa câl, ha dợ choh n’loong pay bha lầng ga mắc nâu nắc đanh bhlầng 10 c’moo, 15 c’moo vêy cơnh đanh lâh 20 c’moo nắc vêy pa chô thu nhập. Ahêê choh nâu nắc đoọng lang acoon cha châu bơơn pay, đoọng pêê đoo vêy tr’mông tr’meh liêm choom lâh. Acu choh crâng nâu năc oọ dzợ đoọng vaih đhr’năng hr’lang k’tiếc, tuh bhlong. Rơơm lang ca coon cha châu vêy pa chô bấc tơợ crâng nâu”.

Xoọc đâu, chr’val Hòa Bắc vêy 13 pr’loọng ting pâh choh crâng n’loong ga mắc lâng đhăm bhưah 270 héc ta. Đoọng choh pa dưr crâng nâu, t’mêê đâu, UBND chr’val Hòa Bắc pa zưm lâng Trung tâm Zư lêy bấc rau coh crâng ca coong Nước Việt Xanh (Green Việt) bhrợ Dự án “Pa chô crâng cơnh lalăm a hay” lâng bh’rợ choh k’nặ 40.000 n’loong ga mắc coh đhăm bhưah k’nặ 30 héc ta crâng vel bhươl zư lêy. N’loong choh bấc rau cơnh: Sao đen, Crêệ, H’rôông lâng bhlăng. T’cooh Trương Thanh Nhân, Phó Chủ tịch UBND chr’val Hòa Bắc, chr’hoong Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng đoọng năl, đh’rưah lâng choh crâng n’loong ga mắc, đhanuôr nắc pa dưr băn bh’năn, choh tơơm za nươu coh gâm âng crâng lâng pa dưr du lịch vel bhươl. T’cooh Trương Thanh Nhân moon, đăh đanh đươnh, crâng n’loong ga mắc zooi đhanuôr tệêm ngăn pr’ặt tr’mông lâng chroi k’rong pa xiêr rau căh liêm tu pleng k’tiếc cơnh tuh bhlong, hr’lang k’tiếc… “Cr’chăl tước đâu, UBND chr’val Hòa Bắc năc pa zưm cớ lâng zập ngành k’dua đhanuôr ting pâh choh n’loong ga mắc, xay moon đoọng ha đhanuôr năl rau liêm choom âng bh’rợ nâu đơơng chô, chr’val pa ghit k’đhơợng zư lêy crâng ca coong. Tu cơnh đêêc, tước đâu năc chr’val t’pâh đhanuôr ting pâh choh crâng n’loong ga mắc bấc lâh, liêm choom lâng đợ crâng âng Hòa Bắc xoọc vêy”.

C’moo 2023, chr’hoong Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng vêy 36 pr’loọng ting choh crâng n’loong ga mắc lâng xăl choh crâng cơnh c’xu đoọng choh crâng n’loong ga mắc lâng đhăm bhưah lâh 438 héc ta; zên zooi k’nặ 2,6 tỷ đồng. Ting cơnh dự án “Zooi k’rong pa dưr crâng choh n’loong ga mắc đhị vel đong thành phố Đà Nẵng cr’chăl 2019 – 2030”, thành phố Đà Nẵng năc zooi choh k’nặ 700 héc ta crâng n’loong ga mắc. T’cooh Lê Đình Thám, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm chr’hoong Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng đoọng năl, pazêng c’moo hay, c’bhuh Kiểm lâm đh’rưah lâng chính quyền t’bhlầng bh’rợ xay moon đhanuôr pa dưr choh crâng n’loong ga mắc, pa dưr dal bh’nơơn kinh tế lâng zư lêy crâng: “Đăh chính sách zooi nắc HĐND thành phố vêy Quyết định 254 k’rong, zooi đhanuôr pa dưr choh crâng n’loong ga mắc. Lâh mơ, vêy chính sách chroot zên zư lêy crâng đoọng ha pazêng pr’loọng đong ting pâh zư lêy crâng. Lâng tơợ zên zooi âng pazêng đơn vị đoọng đhanuôr tệêm loom ting pâh choh crâng n’long ga mắc lâng vêy zên k’rong bhrợ đanh đươnh. Đoọng t’bhưah đhăm choh crâng n’loong ga mắc, cr’chăl tước đâu nắc Hạt Kiểm lâm đh’rưah lâng chính quyền pa zưm cớ lâng apêê đơn vị zooi, t’pâh đhanuôr ting pâh choh crâng n’loong ga mắc đhị pazêng đhăm k’tiếc choh keo”./.

NGƯỜI CƠ TU THAM GIA TRỒNG RỪNG GỖ LỚN

 Trồng rừng gỗ lớn hướng tới phát triển kinh tế bền vững, bảo vệ môi trường sinh thái đang được các địa phương miền núi triển khai rộng khắp. Tại thành phố Đà Nẵng, nhiều chính sách khuyến khích hỗ trợ trồng rừng gỗ lớn đã được ban hành, bước đầu mang lại hiệu quả thiết thực, góp phần giúp bà con miền núi huyện Hòa Vang nâng cao hiệu quả kinh tế từ rừng.

Khi có chủ trương phát triển trồng rừng nguyên liệu gỗ lớn, anh Phan Văn Cảnh, dân tộc Cơ Tu ở thôn Giàn Bí, xã Hòa Bắc, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng liền đăng ký tham gia. Trong số 5 hécta rừng trồng hiện có, anh dành 2 ha để trồng rừng gỗ lớn, diện tích còn lại anh trồng keo nguyên liệu để lấy ngắn nuôi dài. Ngoài diện tích trồng tập trung, anh Cảnh còn trồng thêm 100 cây Giáng hương, Lát hoa quanh vườn nhà và dọc triền sông Nam, nơi anh tham gia quản lý, bảo vệ. Anh Phan Văn Cảnh hy vọng, trồng cây gỗ lớn sẽ giúp bảo vệ diện tích đất vườn không bị sạt lở và tạo cảnh quan xinh đẹp để phát triển du lịch cộng đồng: “Tôi nghĩ trồng rừng gỗ lớn chỉ có lợi. Đầu tiên là cho tương lai con cái sau này. Khi cây lớn rồi, mình có thể khai thác gỗ để làm nhà, bán hoặc làm bất cứ điều gì từ gỗ đều có lợi. Thứ 2, nếu chưa khai thác trong nhiều năm, để tiếp tục chăm sóc thì nhà nước có hỗ trợ tiền theo diện tích mình đã trồng để mình mua mắm muối, lo bữa ăn gia đình. Trồng rừng gỗ lớn có lợi về nguồn nước, rễ cây mọc sâu dưới lòng đất, giữ đất tốt mình không sự sạt lở. Chứ mình trồng keo, khi mưa thì bị sạt nhiều lắm, keo bị vùi lấp hết. Bởi thế tôi rất thích trồng cây gỗ lớn này. Những cây chò, dổi, kiền kiền mọc trong vườn keo tôi đều chăm sóc hết, không phát bỏ, uổng lắm. Chừ tôi mua thêm Giáng hương, sao đen, lát hoa trồng xen, dần dần bỏ hắn diện tích trồng keo”.

Từng chứng kiến những trận lũ quét, lở núi xảy ra đe dọa đến cuộc sống của bà con làng Cơ Tu xã Hòa Bắc, chị Bùi Thị Hạnh, càng nhận thức rõ hiệu quả từ việc trồng rừng gỗ lớn. Vì thế, ngay khi có chủ trương và chính sách hỗ trợ trồng rừng gỗ lớn, gia đình chị Hạnh quyết định chuyển 2 ha cây keo lá tràm sang trồng rừng gỗ lớn. Chị Hạnh cho biết, mức hỗ trợ của Nhà nước cho trồng rừng gỗ lớn là 12 triệu đồng/1 héc ta; đối với gia đình chị, chuyển từ diện tích trồng keo sang trồng cây gỗ lớn được hỗ trợ 8 triệu đồng/1 héc ta: “Vẫn biết trồng keo nguyên liệu vài ba năm thì khai thác có thu nhập, còn trồng rừng gỗ lớn phải đợi thời gian rất dài 10-15 năm thậm chí hơn 20 năm mới có thể thu lợi nhuận, mang lại hiệu quả kinh tế. Nhưng mình muốn cuộc sống con cái của mình sau này có môi trường sống tốt hơn. Mục đích tôi tham gia trồng rừng gỗ lớn này là không codn thấy cảnh rừng núi sạt lở nữa. Hy vọng đời con cháu sau này sẽ hưởng lợi rất nhiều từ cây gỗ lớn này”.

Hiện tại, xã Hòa Bắc có 13 hộ tham gia trồng rừng gỗ lớn với diện tích 270 héc ta. Để phát triển trồng rừng gỗ lớn, mới đây, UBND xã Hòa Bắc phối hợp Trung tâm Bảo tồn Đa dạng sinh học Nước Việt Xanh (Green Việt) thực hiện Dự án “Mang rừng về nguyên bản” với mục tiêu trồng gần 40.000 cây gỗ lớn trên diện tích gần 30 héc ta rừng cộng đồng. Các loại cây trồng chính như: Sao đen, Lim xanh, Dổi xanh, Lát hoa. Ông Trương Thanh Nhân, Phó Chủ tịch UBND xã Hòa Bắc, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng cho biết, cùng với trồng rừng gỗ lớn, bà con sẽ phát triển các mô hình chăn nuôi, trồng cây dược liệu dưới tán rừng và phát triển du lịch cộng đồng. Ông Trương Thanh Nhân cho rằng, về lâu dài, rừng gỗ lớn sẽ giúp bà con ổn định kinh tế và góp phần giảm thiểu các rủi ro về thiên tai như lũ quét, sạt lở đất… “Trong thời gian tới, UBND xã Hòa Bắc sẽ tiếp tục phối hợp với các ngành vận động cho người tham gia trồng cây gỗ lớn, tuyên truyền cho bà con nắm rõ lợi ích, hiệu quả kinh tế vừa bảo vệ được môi trường sinh thái. Do đó, thời gian đến, xã tiếp tục chú trọng công tác quản lý, bảo vệ rừng nghiêm ngặt cũng như vận động bà con tham gia đăng ký trồng rừng gỗ lớn nhiều hơn, đảm bảo với tỷ lệ rừng hiện có ở Hòa Bắc”.

Năm 2023, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng có 36 hộ trồng rừng gỗ lớn và chuyển hóa rừng trồng gỗ nhỏ sang rừng trồng gỗ lớn với tổng diện tích hơn 438 héc ta; kinh phí hỗ trợ gần 2,6 tỷ đồng. Theo dự án “Hỗ trợ đầu tư phát triển rừng trồng nguyên liệu gỗ lớn trên địa bàn thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2019-2030”, thành phố Đà Nẵng sẽ hỗ trợ trồng gần 790 héc ta rừng gỗ lớn. Ông Lê Đình Thám, Hạt trưởng Hạt kiểm lâm huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng cho biết, những năm qua, lực lượng Kiểm lâm cùng chính quyền địa phương tăng cương tuyên truyền người dân phát triển trồng rừng gỗ lớn, nâng cao hiệu quả kinh tế và bảo vệ rừng: “Về chính sách hỗ trợ thì HĐND thành phố có Quyết định 254 đầu tư, hỗ trợ nhân dân phát triển trồng cây gỗ lớn. Ngoài ra, có chính sách Dịch vụ bảo vệ môi trường rừng để chi trả cho những hộ tham gia quản lý bảo vệ rừng. Và từ nguồn hỗ trợ của các đơn vị để người dân yên tâm tham gia trồng rừng gỗ lớn và có vốn đầu tư về lâu dài. Để mở rộng diện tich cây gỗ lớn, thời gian đến, Hạt Kiểm lâm cùng chính quyền địa phương tiếp tục phối hợp với các đơn vị tài trợ, vận động người dân tham gia trồng rừng gỗ lớn tại những diện tích đất trồng cây keo nguyên liệu”./.