Chr’val Sông Kôn, thành phố Đà Nẵng bơơn bhrợ t’vaih đhị pr’đơợ pa zum 3 chr’val Ating, Jơngây lâng Sông Kôn, chr’hoong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam ty. Cơnh lâng lâh 90% năc ma nưih Cơ Tu tu cơnh đêêc coh đâu dzợ bơơn zư đơc bâc đhr’niêng bh’rợ chr’năp pr’hay âng đha nuôr.

 Ta bhrợ coh 2 t’ngay cơnh lâng bâc bh’rợ liêm pr’hay, T’ngay bhrợ pa căh apêê đhr’niêng bh’rợ ty chr’năp âng Cơ Tu chr’val Sông Kôn g’luh tr’nơơp, c’moo 2025 âi t’đang t’pâh k’rơ bhâu đha nuôr lâng t’mooi ting pâh. Nâu đoo năc g’luh bhrợ ga măc tr’nơơp xang bêl bhrợ t’vaih chr’val Sông Kôn t’mêê. 

 Coh apêê bh’rợ bêl đâu, đợ chr’năp cơnh prá pr’ma - bhrợ bh’nooch, tân tung da dặ, đhưưng xí… bơơn lêy năc r’vai âng t’ngay bhiêc bhan. Coh đêêc, t’cooh vêêl, nghệ nhân năc đoo apêê ma nưih k’đhơợng toong lâng k’đơơng k’âng apêê chr’năp âng đhr’niêng bh’rợ đhị Bhiêc bhan tươc pr’châc p’niên đh’rưah lâng t’mooi zâp n’đăh.

Ting t’cooh Bhling Bloó, ma nưih chr’năp âng chr’val Sông Kôn, ha dang năc muy k’đhơợng zư đơc đhr’niêng bh’rợ đoọng lêy năc căh âi zâp, năc choom ng’cơnh bhrợ đoọng t’mooi đh’rưah pâh đhưưng xí, tân tung da dă, dh’rưah cha ộm lâng đha nuôr, bêl đêêc đhr’niêng bh’rợ vêy la lua dưr ma mông.“Nâu câi, zâp ngai công k’rang tươc lâng lưch loom coh bh’rợ pa choom đoọng đợ đh’niêng bh’rợ ty đanh đoọng lang t’tun pa dưr k’rơ. Pr’ăt tr’mông dưr k’rơ tu cơnh đêêc đha nuôr apêê vêêl bhươl vêy cr’noọ ăt bhrợ za zum. Tu cơnh đêêc, bh’rợ k’đhơợng bhrợ đhr’niêng bh’rợ đhị apêê câu lạc bộ prá pr’ma, bhrợ bh’nooch zooi apêê pr’zơc bơơn năl ghit lâh đhr’niêng bh’rợ âng acoon coh” - T’cooh Bhling Bloó xay prá. 

Căh muy apêê t’cooh t’ha, bâc pr’zơc p’niên coh chr’val Sông Kôn công ting t’ngay ting năl p’zay k’đhơợng bhrợ đhr’niêng bh’rợ. apêê a đhi ting pâh apêê câu lạc bộ, pa choom tân tung da dặ, ba booch p’rooi, prá pr’ma bhrợ bh’nooch, pa choom t’taanh dz’dzăc… bhrợ t’vaih râu pr’đơợ k’rơ t’mêê ha vêêl ma nang. Ađhi Zơ Râm Niêm, 14 c’moo, ăt coh vêêl Bhlô Bền đoọng năl, tr’nơơp a đhi năc kiêng chơơc bơơn năl, bh’nhăn pa choom bh’nhăn lêy chăp kiêng lâng hâng hơnh ooy đhr’niêng bh’rợ âng acoon ma nưih đay.

Bêl acu pa choom năc xơợng ga lêêh bhlâng, n’đhang bh’nhăn pa choom bh’nhăn xơợng yêm loom, hâng hơnh. Mr’hal bhlâng năc t’ngay c’bhuh zi tân tung da dặ đhị bhiêc bhan vêy bâc apêê tươc lêy. Acu xơợng hâng hơnh bhlâng, tu coh c’bhuh zi acu năc ma nưih t’lach k’tứi bhlâng lâng bơơn ting pâh bhiêc bhan ga măc cơnh đêêc. Acu p’rơơm vêy bơơn ting pâh bâc lâh mơ apêê bh’rợ cơnh đâu” - Ađhi Zơ Râm Niêm moon. 

Căh muy hâng hơnh ooy đhr’niêng bh’rợ acoon ma nưih, bâc apêê pr’zơc dzợ băr dzang loom chăp kiêng c’leh liêm pr’hay đhr’niêng bh’rợ tươc t’mooi  đhị bh’rợ zư đơc đhr’niêng bh’rợ p’têêt lâng pa dưr du lịch vêêl bhươl. C’mọor Cơ Tu Đinh Thị Thìn coh Vêêl Du lịch vêêl bhươl Bhơ Hôồng năc muy cơnh apêê n’năc.

“Acu âi ăt bhrợ 13 c’moo lâng bh’rợ pa dưr du lịch vêêl bhươl coh đâu. Nâu câi, bh’rợ n’nâu công năc đhị t’mông âng pr’loọng đong, acu vêy bhrợ homestay đoọng t’pâh t’mooi đhêy ăt, p’têêt lâng đha nuôr coh vêêl đơơng âng apêê dịch vụ cha ộm, pa căh đhưưng xí, tân tung da dă, đơơng t’mooi lươt chơơc lêy crâng đac. Pa bhlâng năc acu bơơn xơợng hâng hơnh lâng bh’rợ âng đay, n’jưah xay pa căh đhr’niêng bh’rợ acoon coh, n’jưah vêy bơơn giao lưu lâng bâc ngai đhị lơơng”.

 Tươc lâng Sông Kôn crêê bêl ta bhrợ t’ngay pa căh apêê đhr’niêng bh’rợ Cơ Tu, anoo Phạm Văn Minh, t’mooi coh tỉnh Quảng Trị lêy bhui har bêl đh’rưah lâng đha nuôr cha ơh chr’ơh ty đanh, tân tung da dă, cha đăh… lâng bâc bh’rợ râu lơơng:“Acu lêy đha nuôr vêy năl cơnh ma mông lâng crâng cacoong pa bhlâng bhriêl choom. Apêê bh’nơơn taanh dzăc, cooch booc công pa bhlâng liêm. Pa bhlâng liêm pr’hay bêl tươc t’ngay đâu”.

Chr’val Sông Kôn, thành phố Đà Nẵng vêy lâh 8.700 cha năc, bâc năc dha nuôr Cơ Tu ma mông coh 11 vêêl. Xay moon ghit “Đhr’niêng bh’rợ dzợ, c’bhuh ma nưih dzợ” cơnh xang bêl chính quyền vêêl đong 2 câp bơơn bhrợ têng, bh’rợ tr’nêng bâc ơl n’đhang chính quyền chr’val âi đơơh xay moon ra văng bhrợ T’ngay pa căh apêê đhr’niêng bh’rợ ty chr’năp Cơ Tu.

T’cooh Đỗ Hữu Tùng, Chủ tịch UBND chr’val Sông Kôn đoọng năl, cơnh zư đơc đhr’niêng bh’rợ liêm choom bhlâng năc đơơng âng bhiêc bhan lâng đhr’niêng bh’rợ chô lâng đha nuôr vêêl bhươl.“T’ngay pa căh apêê đhr’niêng bh’rợ ty chr’năp Cơ Tu chr’val Sông Kôn t’mêê g’luh n’nâu vêy vaih bâc râu bha lâng, coh đêêc đhr’niêng pơrngooch, apeê n’luung pr’đươi ra pă pa câl bh’nơơn lâng xay truih pa căh apêê bh’nơơn n’nâu đhị mạng xã hội, bh’rợ câm oih ma bhuy đoọng đh’rưah đoàn kết, ăt ma mông liêm, đh’rưah pa zum têy bhrợ pa dưr vêêl bhươl t’mêê, t’bhlâng pa dưr tr’mông tr’meh, pa xiêr đha rưt” - T’cooh Đỗ Hữu Tùng xay moon. 

T’cooh Nguyễn Xuân Nghiêm, Bí thư Đảng ủy chr’val Sông Kôn, thành phố Đà Nẵng moon ghit, zư đơc đhr’niêng bh’rợ năc bha lâng đoọng vêêl đong pa dưr tr’mông tr’meh - pr’ăt tr’nơt:“Chr’val lêy zư đơc đhr’niêng bh’rợ năc muy bh’rợ bha lâng đoọng pa dưr tr’mông tr’meh - pr’ăt tr’nơt vêêl đong đhị apêê bh’rợ du lịch vêêl bhươl đoọng bhrợ t’vaih bh’rợ tr’nêng, pa dưr bh’nơơn pa chô ha đha nuôr. Đại hội Đảng bộ chr’val nhiệm kỳ 2025-2030 công âi xay moon cr’noọ xa nay bhrợ pa dưr Sông Kôn dưr vaih chr’val liêm ghit đhr’niêng bh’rợ chr’năp pr’hay âng thành phố Đà Nẵng coh cr’chăl tươc. Coh đêêc, azi căh vêy zooi đoọng pa lưch ha bh’rợ bhrợ pa dưr đhr’niêng bh’rợ cơnh xooc đâu năc muy zooi đoọng mơ đêêc a tôh, năc đha nuôr ma châc bhrợ têng lâng pay bh’rợ tr’nêng n’năc đoọng băn pa dưr đhr’niêng bh’rợ n’năc” - T’cooh Nguyễn Xuân Nghiêm moon ghit. 

Choom lêy, zư đơc đhr’niêng bh’rợ coh Sông Kôn căh muy năc k’đhơợng zư đơc đhr’niêng bh’rợ âng aconh abhươp, năc dzợ cơnh đoọng băr dzang bhưah coh ha y chroo. Zâp xa nul chiing, zâp cr’chăng hơnh t’mooi năc đoo râu t’đang t’pâh tươc lâng đhăm k’tiêc - đhị đhr’niêng bh’rợ lâng tr’mông tr’meh dưr vaih jưn jưah, đoọng Sông Kôn n’jưah bơơn zư đơc r’vai vêêl, n’jưah dưr vaih đhị tươc la lêy cha ơh liêm pr’hay đhị bản đồ du lịch Đà Nẵng./.

SÔNG KÔN ĐƯA LỄ HỘI VÀ SINH HOẠT VĂN HÓA TRỞ LẠI VỚI CỘNG ĐỒNG

Xã Sông Kôn, thành phố Đà Nẵng được hình thành trên cơ sở sáp nhập 3 xã A Ting, Jơ Ngây và Sông Kôn, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam cũ. Với hơn 90% dân số là người Cơ Tu nên nơi đây còn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào. Xác định “Văn hóa còn, dân tộc còn”, thời gian qua, chính quyền và người dân địa phương đã có nhiều giải pháp để gìn giữ, bảo tồn, phát huy và lan tỏa các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc. Trong đó có việc đưa lễ hội và sinh hoạt văn hóa trở lại với cộng đồng. 

Diễn ra trong 2 ngày với hàng loạt các hoạt động văn hóa lễ hội đặc sắc, Ngày hội Văn hóa truyền thống Cơ Tu xã Sông Kôn lần thứ nhất, năm 2025 đã thu hút hàng ngàn người dân và du khách tham gia. Đây là hoạt động quy mô lớn đầu tiên sau khi thành lập xã Sông Kôn mới.

Trong các sự kiện văn hóa, những giá trị phi vật thể như nói Lý-hát Lý, múa Tân tung - da dặ, đánh trống chiêng …được xem là “hồn cốt” của lễ hội. Trong đó, già làng, nghệ nhân chính là người giữ lửa và lan tỏa các giá trị văn hóa đặc sắc của Lễ hội đến lớp trẻ cùng du khách bốn phương.

 Theo già Bhling Blóo, người uy tín của xã Sông Kôn, nếu chỉ giữ văn hóa để xem thì chưa đủ, mà phải làm sao để du khách cùng đánh trống, múa chiêng, cùng ăn cơm lam với dân làng, khi đó văn hóa mới thực sự sống.“Bây giờ, ai cũng rất quan tâm và nhiệt tình trong công tác truyền dạy các giá trị văn hóa truyền thống để tạo ra thế hệ kế tục sau này. Cuộc sống phát triển nên bà con các thôn dần có nhu cầu giao lưu văn hóa, sinh hoạt cộng đồng. Chính vì thế, việc duy trì sinh hoạt các câu lạc bộ nói lý, hát lý giúp các bạn trẻ tiếp nhận dần văn hóa của dân tộc” - già Bhling Blóo cho biết. 

Không chỉ có các bậc cao niên, nhiều bạn trẻ ở xã Sông Kôn cũng ngày càng chủ động gìn giữ văn hóa. Các em tham gia các câu lạc bộ, tập múa, học hát dân ca, hát Lý, học dệt thổ cẩm… tạo nên sức sống mới cho bản làng. Em Zơ Râm Niêm, 14 tuổi, ở thôn Bhlô Bền cho biết, ban đầu em chỉ tò mò, nhưng càng học, em càng thấy hay và tự hào về văn hóa dân tộc mình. “Khi em tập luyện cũng rất mệt, nhưng càng tập lại càng thấy vui, càng thích nên em không bỏ lỡ buổi tập nào. Vui nhất là ngày đội em trình diễn Tân tung- da dặ tại lễ hội có nhiều người tới xem. Em cảm thấy rất tự hào, vui nữa vì trong đội em là người nhỏ tuổi nhất và được tham gia lễ hội lớn như vậy. Em hy vọng sẽ được tham gia nhiều hơn các hoạt động văn hóa như vậy” - em Zơ Râm Niêm chia sẻ. 

Không chỉ tự hào về văn hóa dân tộc, nhiều bạn trẻ còn lan tỏa niềm tình yêu và nét đẹp văn hóa truyền thống đến du khách thông qua việc bảo tồn văn hóa gắn với phát triển du lịch cộng đồng. Cô gái Cơ Tu Đinh Thị Thìn ở Làng Du lịch cộng đồng Bhơ Hôồng là một trong số đó. 

“Tôi đã gắn bó 13 năm với công việc phát triển du lịch cộng đồng ở đây. Bây giờ, công việc này cũng là nguồn thu nhập chính nuôi sống gia đình, tôi có làm homestay để đón khách lưu trú, liên kết với bà con trong làng cung ứng các dịch vụ ăn uống, trình diễn trống chiêng, múa dân gian, đưa khách trải nghiệm núi non. Thật sự tôi cảm thấy rất tự hào với công việc của mình, vừa quảng bá văn hóa dân tộc, vừa có dịp giao lưu với nhiều người nơi khác”.

Đến với Sông Kôn đúng dịp diễn ra Ngày hội văn hóa Cơ Tu, anh Phạm Văn Minh, du khách ở tỉnh Quảng Trị cảm thấy rất thú vị khi được cùng bà con nơi đây trải nghiệm những trò chơi dân gian, múa tân tung da dá, ẩm thực, …và nhiều hoạt động sinh hoạt cộng đồng khác:“Tôi thấy đồng bào có tư duy thích ứng tự nhiên rất giỏi. Các sản phẩm đan lát, điêu khắc cũng rất đẹp. Thật sự rất ấn tượng khi đến đây hôm nay”.

 Xã Sông Kôn, thành phố Đà Nẵng có hơn 8.700 người, chủ yếu là đồng bào Cơ Tu sinh sống ở 11 thôn. Xác định “Văn hóa còn, dân tộc còn”, ngay khi chính quyền địa phương 2 cấp đi vào hoạt động, công việc bộn bề nhưng chính quyền xã đã sớm lên kế hoạch tổ chức Ngày hội văn hóa truyền thống Cơ Tu.

Ông Đỗ Hữu Tùng, Chủ tịch UBND xã Sông Kôn cho biết, cách bảo tồn văn hóa tốt nhất vẫn là đưa lễ hội và sinh hoạt văn hóa về với cộng đồng:“Ngày hội văn hóa truyền thống Cơ Tu xã Sông Kôn mới lần này có nhiều điểm nhấn, trong đó có lễ kết nghĩa - Prơngooch rồi có các gian hàng bày bán sản phẩm và giới thiệu các sản phẩm này trên các nền tảng mạng xã hội, chương trình đốt lửa thiêng để cùng đoàn kết, gắn bó, chung tay xây dựng nông thôn mới, nỗ lực phát triển kinh tế, giảm nghèo”.

Ông Nguyễn Xuân Nghiêm, Bí thư Đảng ủy xã Sông Kôn, thành phố Đà Nẵng khẳng định, bảo tồn văn hóa là trụ cột để địa phương phát triển kinh tế xã hội: “Xã coi bảo tồn văn hóa là một trụ cột phát triển kinh tế- xã hội địa phương thông qua các hoạt động du lịch cộng đồng để tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân. Đại hội Đảng bộ xã nhiệm kỳ 2025–2030 cũng đã xác định mục tiêu đưa Sông Kôn trở thành xã văn hóa đậm đà bản sắc của thành phố Đà Nẵng trong thời gian đến. Trong đó, chúng tôi sẽ không bao cấp các lễ hội văn hóa như hiện nay mà chỉ hỗ trợ ở mức độ nào đó, bà con phải tự làm và lấy chính hoạt động văn hóa đó để nuôi sống văn hóa đó”.

Có thể thấy, bảo tồn văn hóa ở Sông Kôn không chỉ là giữ gìn ký ức cha ông, mà còn là cách để thắp sáng hiện tại, mở ra tương lai. Mỗi nhịp chiêng, mỗi nụ cười đón khách chính là lời mời gọi đến với một vùng đất – nơi văn hóa và kinh tế cùng song hành, để Sông Kôn vừa giữ được hồn làng, vừa trở thành điểm đến đáng nhớ trên bản đồ du lịch Đà Nẵng./.