Coh pazêng t’ngay tr’nơớp c’moo, đhanuôr cr’noon Ga Nil, chr’val A Xan bhui har vêy Phòng Văn hoá lâng Thông tin chr’hoong Tây Giang cher đoọng ch’gâr, chiing đoọng đươi dua coh pazêng bh’rợ bhiệc bhan âng cr’noon. Đợ chiing ch’gâr n’nâu vêy 3 bêệ ch’gâr lâng 2 bêệ chiing vêy ta zooi tơợ zên prặ âng Dự án 6 coh Xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng âng k’tiếc k’ruung pa dưr pr’ắt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong cr’chăl c’moo 2021 - 2030. T’cooh Hốih Nhiếc, t’cooh bhươl cr’noon Ga Nil, chr’val A Xan prá xay, ch’gâr, chiing năc pr’đươi chr’năp pa bhlâng coh pr’ắt tr’mông âng manuyh Cơ Tu. Coh cr’chăl bhiệc bhan, tết tóc, tr’pay diic điêl căh cậ bh’rợ bhuôih chr’năp năc căh choom căh vêy xa nul chiing, ch’gâr. Hân đhơ cơnh đêêc, đợ chiing, ch’gâr âng cr’noon xoọc đâu căh lâh bấc, căh zập đoọng đươi dua. Bơơn Đảng, Nhà nước, chính quyền vel đong k’rang zooi đoọng, đhanuôr cr’noon Ga Nil, chr’val A Xan bhui har bhlâng: “Năc ng’zư đớc văn hoá chiing ch’gâr, tu tơợ bêl ahay đhanuôr Cơ Tu năc đhị đhưưng n’toong, tân tung da dặ đoo bêl vêy bhiệc bhan. Đh’rưah lâng ng’zư lêy văn hoá prá pr’ma, bhrợ bh’noóch, cha chấp, k’lới, ba boóch… Năc ng’pa choom đoọng ha lang apêê k’coon nâu vơy đoọng văn hoá hêê doọ choom bil”.

Cr’noon Pr’ning, chr’val Lăng công t’mêê vêy ta đoọng đợ chiing, ch’gâr âng UBND chr’hoong Tây Giang zooi đoọng. Anoo Bhling Phát, Trưởng cr’noon Pr’ning, chr’val Lăng prá xay, cr’noon vêy lâh 160 pr’loọng đong đhanuôr Cơ Tu. Đoọng zư nhâm mâng văn hoá ty đanh, cr’noon Pr’ning ơy bhrợ t’vaih 1 c’bhuh n’đhưưng n’toong, tân tung da dặ lâng 25 cha năc ting pâh. Lâh bêl ng’đươi coh cr’chăl bhiệc bhan, Tết, C’bhuh n’đhưưng n’toong chiing, ch’gâr năc pâh biểu diễn đoọng ha ta mooi du lịch tước la lêy, chêêc n’năl văn hoá âng manuyh Cơ Tu. Ting cơnh anoo Bhling Phát, zên prặ âng cr’noon căh zập đoọng câl chiing, ch’gâr. Đoo bêl n’đhưưng n’toong căh cậ đương hơnh deh ta mooi du lịch, C’bhuh n’đhưưng n’toong buôn lướt vặ tơợ pazêng pr’loọng đong, tu cơnh đêêc lum bấc râu zr’năh k’đhap. Anoo Bhling Phát bhui har, bh’rợ zooi đoọng chiing, ch’gâr ha pazêng bhươl cr’noon năc c’lâng bh’rợ liêm crêê, crêê cơnh cr’noọ âng đhanuôr, ting zư lêy văn hoá ty đanh công cơnh bhrợ t’vaih du lịch liêm pr’hay, pa dưr râu bơơn pay pa chô đoọng ha đhanuôr. “Vêy chr’hoong Tây Giang zooi đoọng chiing, ch’gâr, azi prá xay ooy Chi bộ đoọng t’mót ooy Nghị quyết âng Chi bộ đoọng zư lêy, đươi dua liêm choom đợ chiing ch’gâr n’nâu. Ting n’năc, t’bhlâng ta đang moon apêê t’cooh ta ha n’năl ooy văn hoá pa choom đoọng ha apêê lang đha đhâm c’mor n’đhưưng n’toong chiing ch’gâr. Zr’năh k’đhap coh xoọc đâu lâng cr’noon Pr’ning năc manuyh t’cooh ta ha n’năl n’đhưưng n’toong căh dợ bấc”.

Tây Giang năc 1 coh 6 chr’hoong da ding k’coong dak âng tỉnh Quảng nam lâng lâh 95% đhanuôr năc manuyh Cơ Tu. Coh cr’chăl ahay, Đảng bộ, chính quyền lâng đhanuôr chr’hoong Tây Giang ơy vêy bấc râu t’bhlâng zư lêy, pa dưr pazêng râu đơ chr’năp văn hoá ty đanh âng manuyh Cơ Tu, cơnh: Prá pr’ma, bhrợ bh’noóch, văn hoá bhươl cr’noon, văn hoá Gươl, taanh n’đooh a dooh, tanh zong zá, chữ xrặ… Ting cơnh t’cooh A Rất Blui, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Tây Giang, prang chr’hoong vêy 63 bhươl cr’noon âng 10 chr’val. Tước nâu cơy, chr’hoong ơy câl lâh 70 bộ chiing, ch’gâr lâng đợ zên prặ lâh 300 ức đồng đoọng zooi pazêng bhươl cr’noon lâng zr’lụ đhanuôr ắt mamông đhị vel đong đươi dua. T’cooh A Rất Blúi prá xay, tơợ zên prặ âng pazêng xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng âng k’tiếc k’ruung, vel đong t’bhlâng zooi đhanuôr pazêng râu tr’coọ xa nul cơnh ty đanh ahay: “Bh’rợ zooi pazêng bhươl cr’noon coh vel đong vêy chiing, ch’gâr năc bhrợ t’vaih râu liêm buôn ha đhanuôr coh bh’rợ sinh hoạt văn hoá coh pazêng bhươl cr’noon, zr’lụ đhanuôr ắt mamông coh chr’hoong. Zư lêy văn hoá tơợ pr’ắt tr’mông âng đhanuôr coh bhươl cr’noon h’cơnh choom liêm choom bhlâng azi ơy xay bhrợ coh cr’chăl ahay. Pa bhlâng, bh’rợ zư lêy văn hoá ty đanh âng manuyh Cơ Tu năc vêy vel đong k’rong đh’rưah lâng bh’rợ quy hoạch, pa dưr du lịch bhươl cr’noon, du lịch cruung đác đhị vel đong đoọng bhrợ t’vaih bh’rợ tr’nêng, pa dưr thu nhập ha đhanuôr”./.

Tây Giang: Bảo tồn văn hoá trống, chiêng của người Cơ Tu

Tây Giang là huyện biên giới của tỉnh Quảng Nam với hơn 95% dân số là người Cơ Tu. Những năm qua, huyện Tây Giang đã có nhiều cách làm phù hợp để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa bản địa, trong đó có bảo tồn trống, chiêng Cơ Tu.

Những ngày đầu năm, người dân thôn Ga Nil, xã A Xan vui mừng được Phòng Văn hoá và Thông tin huyện Tây Giang hỗ trợ bộ trống, chiêng để phục vụ cho các hoạt động lễ hội của thôn. Bộ trống chiêng này gồm 3 trống và 2 chiêng được hỗ trợ từ nguồn kinh phí của Dự án 6 trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030. Ông Hốih Nhiếc, già làng thôn Ga Nil, xã A Xan cho hay, trống, chiêng có vị trí quan trọng trong đời sống của người Cơ Tu. Trong các dịp lễ hội, cưới xin hay tế lễ quan trọng không thể thiếu tiếng chiêng, tiếng trống. Tuy nhiên, số lượng trống, chiêng của thôn hiện rất ít, không đủ bộ để sử dụng. Được Đảng, Nhà nước, chính quyền địa phương quan tâm hỗ trợ, dân làng Ga Nil, xã A Xan phấn khởi lắm. “Cần phải bảo tồn văn hoá trống chiêng, vì truyền thống dân tộc Cơ Tu từ thời xa xưa là đánh trống, đánh chiêng, tân tung da dặ mỗi dịp có lễ hôi. Cùng với bảo tồn văn hoá nói lý, hát lý, cha chấp, k’lới, dao duyên… Cần phải truyền dạy lại cho thế hệ trẻ để văn hoá dân tộc không bị mất đi”.

Thôn Pr’ning, xã Lăng cũng vừa tiếp nhận bộ trống, chiêng do UBND huyện Tây Giang hỗ trợ. Anh Bhling Phát, Trưởng thôn Pr’ning, xã Lăng cho biết, thôn có hơn 160 hộ dân là người Cơ Tu. Để bảo tồn văn hóa truyền thống, thôn Pr’ning đã thành lập 1 Đội Trống, chiêng, tân tung - da dặ với 25 thành viên tham gia. Ngoài phục vụ các dịp lễ, Tết, Đội Trống, chiêng, tân tung - da dặ thôn Pr’ning còn tham gia biểu diễn phụ vụ khách du lịch đến tham quan, trải nghiệm văn hóa của người Cơ Tu. Theo anh Bhling Phát, kinh phí hạn hẹp nên thôn vẫn chưa sắm được bộ trống, chiêng. Mỗi lần sinh hoạt hay đón khách du lịch, Đội chủ yếu mượn từ các gia đình nên gặp nhiều khó khăn. Anh Bhling Phát phấn khởi, việc hỗ trợ bộ trống, chiêng cho các thôn là chủ trương đúng đắn, hợp lòng dân, góp phần bảo tồn văn hoá truyền thống cũng như tạo ra sản phẩm du lịch đặc sắc, tăng thu nhập cho người dân. “Được huyện Tây Giang hỗ trợ bộ trống chiêng, chúng tôi bàn với Chi bộ để đưa vào Nghị quyết của Chi bộ nhằm bảo tồn, giữ gìn, sử dụng có hiệu quả bộ trống chiêng này. Đồng thời, tích cực vận động các già làng, người cao tuổi am hiểu về văn hoá trống chiêng tiếp tục hướng dẫn cho các bạn trẻ về kỹ thuật đánh các bài trống chiêng. Khó khăn hiện nay đối với thôn Pr’ning là những người cao tuổi biết đánh trống, chiêng không còn nhiều”.

Tây Giang là 1 trong 6 huyện miền núi cao của tỉnh Quảng Nam với hơn 95% dân số là người Cơ Tu. Thời gian qua, Đảng bộ, chính quyền và người dân huyện Tây Giang có nhiều nỗ lực bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống Cơ Tu, như: Nói lý, hát lý, văn hoá làng, văn hoá Gươl, dệt thổ cẩm, đan lát, điêu khắc, chữ viết… Theo ông A Rất Blúi, Phó Chủ tịch UBND huyện Tây Giang, toàn huyện có 63 thôn thuộc 10 xã. Đến nay, huyện đã mua hơn 70 bộ trống, chiêng với tổng kinh phí hơn 300 triệu đồng để hỗ trợ các thôn và điểm dân cư trên địa bàn sử dụng. Ông A Rất Blui cho biết, từ nguồn kinh phí của các chương trình mục tiêu quốc gia, địa phương tiếp tục hỗ trợ người dân các loại nhạc cụ truyền thống: “Việc hỗ trợ các thôn trên địa bàn bộ trống, chiêng nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người dân sinh hoạt văn hóa tại các khu dân cư, thôn trên địa bàn. Bảo tồn văn hóa ngay từ trong đời sống cộng đồng thôn bản cho hiệu quả nhất mà chúng tôi đã thực hiện thời gian qua. Đặc biệt, công tác bảo tồn văn hóa truyền thống Cơ Tu được địa phương gắn với quy hoạch, phát triển du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái trên địa bàn nhằm tạo ra việc làm, thu nhập cho người dân”./.