Tàm Buôn Ma Thuột, kơphê neh gơs bơhiàn niam chài lơh tam klăc kòn bơnus. Bi Phạm Thị Thanh Nga, dùl nă làng bol ƀòn dờng Buôn Ma Thuột yal, làng bol tiah do hùc dà kơphê nàng sơnđờm dùl ngai pa.

“Gơ wèt mờ làng bol Buôn Ma Thuột den kơphê gơgơs dùl phan hùc bơkah pơnrơ is ờ gơtùi ờ geh. Hùc dà kơphê ờ mìng là bơta mờng kwèng mờ gam là nàng bol tìp măt mờ tàm bơyai broă lơh broă sa mờ is ồn là boh bơr mờ ală bơyô geh bal dùl bơta kơ̆p kờñ. Kơphê gơ wèt mờ añ là dà hùc mờng kwèng ngan pah ngai mờ ờ geh gơ den gơlơh ờ gơtùi ngan”.

Ờ mìng là mờng kwèng, kơphê gam là bơta kờñ ngan mờ là jơnau gơlam uă cau rê wơl mờ nggu rơyas. Klau pơnu kòn cau Rơđê là Y Pốt Niê, bulah neh geh tŭ lik bơh ƀòn tờm nàng jòi jăt broă lơh ƀak sìh, mơya nùs nhơm kah sùm bơta ƀô dà kơphê dê bơh bèp bơh mè dê neh gơchồl ngan bi wơl rê wơl mờ ƀòn lơgar, lơh gơs măt kă bro phan kơphê Ê Đê. Ngui tơn bơta chài klài dà kơphê ờs mờng bơh jơi bơtiàn he dê, bi neh ai phan bơna “Kơphe ñhŭ” gơlòt ngài, ờ mìng ƀươn ƀoài là dùl bơta kơphê lơm mờ gam là jơnau yal bè niam chài, bè mpàng tê chài ngan mờ bơta tơryăng tơryồng jơh nùs jơh tồr bơh ală cau mè, cau bi dê tàm tiah ƀòn lơgar. Y Pốt Niê, đơs: “Tàm tơrbŏ bè niam chài mờ dơ̆ bàr là tàm tơrbŏ ai phan bơna he dê tus mờ dunia, bol hĭ kơ̆p kờñ là phan bơna do ờ mìng tàm Việt Nam mờ dunia gam gĭt tus, is ồn cèng niam chài bal mờ kơphê kung bè niam chài he dê rơ̆p lòt bal tŭ hơ̆ rơ̆p tơngŏ bơta kwơ bè nùs nhơm tam klăc bè là bơta kwơ bè niam chài gơlòt mŭt tàm bơta niam phan bơta kơphê dê”.

Gơ wèt mờ Ùr hàng Gùt dunia H’Hen Niê, kơphê là dùl bơnah kah wơl sơnam gam kơnòm mờ là bơta ƀô bơh nùs nhơm cau pròc mhàm dê tai. Deh mờ dờng tàm dùl ƀòn rƀah tàm kơnhoàl Cư M’gar, càr Dăk Lăk, bơh tŭ gam dềt tơn, khai neh mờng kwèng ngan mờ tơm kơphê. Pah tŭ đơs bè kơphê, Ùr hàng Gùt dunia H’Hen Niê, bềng lìu bơta pràn kis: “Jăt bơta sền sơnơng bơh Hen dê bè kơphê, kơphê là bơta tàm tơrbŏ, kơphê là bơta kờñ gơboh, kơphê là tŭ niam. Đơs bè kơphê là bơta tàm tơrbŏ den hơ̆ là bơta tàm tơrbŏ tàm hìu bơnhă. Hen neh geh hùc dà kơphê ồng, mò, mè, bèp dê. Pah àng drim gờñ tŭ kơno săp iar nrao, geh cau sing ồs trŭ dà mờ klài ală ly dà kơphê nàng hùc bơnhă in hùc bal, mờ tŭ hùc dà kơphê bè hơ̆, tơl nă cau gam lơh tai nàng cèng lòt mìr nàng hùc. Kơphê, là bơta kờñ gơboh tŭ Hen hùc dồ li dà kơphê tàm tiah lơi hơ̆, Hen rơ̆p kah hờ hìu, bơta kờñ gơboh ƀòn tờm, bơta kờñ gơboh mờ ală gar kơphê”.

Jăt mò Niê Thanh Mai, Củ tịc Mpồl Jơnau cih Đơs crih tam ya càr Dăk Lăk, niam chài kơphê neh gơgơs nhơm tă, là dồ bơnah ờ gơtùi ờ geh tàm rài kis làng bol Buôn Ma Thuột dê.

“Gơ wèt mờ bol hi den kơphê hơ̆ ngan là niam chài, kơphê hơ̆ ngan là bơta kờñ gơboh mờ kơphê hơ̆ kung ngan là bơta tàm tơrbŏ. Bol hĭ gŏ là pah dơ̆ Lơh chờ kơphê ndrờm cèng jơnau đơs krơi is, mờ jơnau đơs nam do den bol hi gŏ gơlơh hơ̆ là kơphê hơ̆ ngan là bơta tàm tơrbŏ niam chài mpồl bơtiàn dê, niam chài bơh ală jơi bơtiàn tàm ù tiah càr dê. Is ồn gơ lơh gơrề tàm uă bơta sền sơnơng mờ lơh mpờl gŏ niam chài ờs mờng bơh yau bơh ală jơi bơtiàn dê mờ kơphê”.

Lơh chờ Kơphê Buôn Ma Thuột dơ̆ 09 nam 2025 tàm Dăk Lăk mờ tơngume “Buôn Ma Thuột- Anih tus  bơh kơphê dunia dê”. Ồng Nguyễn Hồng Phúc, pơlam lơh tờm broă lơh sơnđờm lơh chờ: do ờ mìng là broă lơh jờng rơ kơphê lơm mờ gam là tŭ niam nàng dunia wă rlau bè niam chài Tây Nguyên, tiah kơphê cèng ală bơta kwơ tàm tơrbŏ.

“Geh bàr bơta đơs wih đơs wơl, hơ̆ là dùl nùs nhơm kơphê dê gơ jăt bal mờ niam chài 49 jơi bơtiàn oh mi dê, hơ̆ là gơ jăt bal mờ bơta kwơ jơnau gĭt wă bè phan geh is (vậy lí) mờ ờ gŏ tiah lơi geh mờ tàm hơ̆ bol he rơ̆p jờng rơ ală niam chài kơphê niam ngan bơh cau jơi bơtiàn dồ êt nă cau dê, mờ tàm broă lơh kung rơ̆p geh ală rùp hin nàng gŏ geh nùs nhơm kơphê gơ bè ờs ngan tàm niam chài ơm kis”.

Tàm bơta tàm pơn jăt rài kis pa dê, tơl ntờc dà kơphê Buôn Ma Thuột bềng lơm bơta ƀô bơh dơng bơnơm dờng ơning ơnàng dê. Hơ̆ là jơnau yal bè kòn bơnus, bè niam chài bơh bơta tàm tơrbŏ dê, bơta kờñ gơboh dê.