Bại a hung hang khẩu phjắc dú tỉ trường cải Xuân Lạc tó fầy, tẳng mỏ chạu pỉ xáu bại búng đai. Nhoòng bại fấn khẩu phjắc thò quá keng kéo thâng 4 tỉ trường dú bại bản, quây tải ết lẻ Bản Eng hạng 6 cái hin. Mái cạ lườn trường ngám tẳng đảy tàng tải nặm slâư kỷ bươn cón, pện tọ lườn trường dú búng slung, slì fạ lẹng, nhoòng pện bại a vận lèo pây xo tứng háp nặm dú chỉnh cúa pỉ noọng chang bản xẩư xảng mà hung hang quạng 200 fấn khẩu phjắc hẩư bại lan eng. A Hoàng Thị Dược hẩư chắc:

 “Bại vằn fạ lẹng hâng vằn chăn nọi nặm, boong khỏi pây hỉu tứng xô nặm dú lườn pỉ noọng chang bản, lườn tầư mì lẻ xo. Háp nặm tứ pài vằn cón, nâư lăng tẻo pây au mấư. Khỏi ngầư mì đảy chỉnh nặm khoan nâng lụ mì tàng pang hưa đai sle mì nặm slâư hung hang, cúa kin tó them van.

Mái cạ nặm sliểu, lèo pây xo dú quây, pện tọ sle tón kin cúa bại lan đảy slâư vạ an ỏn, bại a tó dào phjắc 3 pày nặm dá chẻ xáu nặm cưa chắng au pây hung; bại thình khẩu phjắc hung slúc nhằng dom sle fấn nọi nâng sle tiểm ngòi nèm đạ slắng.

Ái thâng 10h sloai, pửa khẩu phjắc đạ slúc lẻ bại slấy slư dú tỉ trường pây xe máy thò khẩu phjắc khửn bản. Hạy cạ bại a dú tỉ trường cấn fiểc, Ban Giám hiệu xẹ păn cần, mì bảt tằng cần hết cốc lườn trường slống khẩu phjắc khửn bản. Bại ăn xe máy khửn đảy keng kéo lính mì them chá mạy thò, bại thùng inox slủ khẩu phjắc vạ cúa kin pài. Slấy slư Ma Thị Nguyệt, tỉ trường Khuổi Sáp cạ: Tàng quây, kéo lính, bại a slắng căn phúc mắn chắng đảy...

“Bại vằn fạ đét pây tẻo nhằng ngải, hạy cạ fạ phân đảng chắng khỏ, tằng cần tằng khẩu phjắc rằm lẹo. Khửn thâng tỉ Khuổi Sáp nhằng boỏng tàng tôm nâng, phân pây tẻo chăn khỏ. Bại lan tứ lườn thâng trường đạ khỏ dá, bại a xẹ tảy nải, hưa đảy lăng lẻ bại a hưa thuổn.

 Boỏng tàng tứ trường cải thâng tỉ trường Tà Han tó ngám 3 cái hin, pện tọ tàng nẩy pây khỏ tải ết. Mái cạ ngám pjái bê tông pện tọ tàng cẳp, pạng nâng lẻ đán slung, pạng nâng roỏng lẩc, tẻo mì lai boỏng tẩp éo chăn khên khoỏng, tằng cần mắn mừng pây xe tó nhằng hăn dái. Pện tọ xáu a Nông Thị Hảo, cần hung hang dú lườn trường Mầm non Xuân Lạc nẩy lẻ tàng nâng a pây đạ quén lẩn chủc pi tò mà nẩy. A Hảo cạ:

“Kỷ pi cón tàng xằng pjái bê tông, pây tẻo chăn khỏ, tàng thuổn tôm thỏ, fạ phân lẻ tả xe dú noỏc dá háp khẩu phjắc càm kha khảu mà. Tàng cà này fấn lai pjái bê tông dá tọ vận hăn lao, phân mjảc lao táo thuổn khẩu phjắc cúa bại lan lẻ thâng tón ngài bại lan nắm mì lăng kin, pây vằn fạ phân lao lẳm. Lầu mẻn lằn lẻ nắm lao nau, tọ lao bại lan nắm mì lăng kin.

Bản Tà Han thuổn thảy lẻ pỉ noọng cần Mông, thuổn thảy lẻ lườn khỏ. Nẩy tó lẻ tỉ trường mì lai lủc slư chang Mầm non Xuân Lạc xáu ái thâng 70 lan. Mái cạ đạ lẻ tỉ trường lé, pện tọ sle thâng lớp, bại lan nhằng phjải khai tứ 5-6 cái hin chắng thâng. Tó lẻ tỉ trường nọi mì tôm tẳng lườn hung hang, bại pạng hết fiểc tó xằng mì chèn tẳng có. Bại slấy slư đạ nghị oóc xẹ hung khẩu dú tỉ trường, nhằng nựa phjắc lẻ au tẳm trường cải khảu mà sle bại a đợ nắc vạ an ỏn. Nhoòng mì lai lủc slư, thò tằng khẩu phjắc lẻ 2 ăn xe máy chắng thò lẹo. Slấy slư Hoàng Thị Hợp, tỉ trường Mầm non Tà Han cạ: Mủng bại lan kin tón ngài van pác xáu khẩu ún, đo nựa phjắc... bại a tó hăn slim phông:

 “Thuổn thảy bại lan dú nẩy lẻ cần Mông vạ lườn khỏ thuổn, tởi slổng cúa bại lan nhằng chăn sliểu sluốn. Hua pi slon, bại lan chăn héo ky, pện tọ quá kỳ slon nâng, bại lan slon mầm non ăn vằn đảy kin 3 tón, lan mậu giáo ăn vằn kin 2 tón lẻ cà này bại lan đạ cải pèng, pây slon đây đo.

Xuân Lạc lẻ xạ khỏ tải ết cúa hoẹn Chợ Đồn, slảnh Bắc Kạn. Nẩy lẻ xạ búng slung, búng chăn khỏ, mì lai pỉ noọng cần Mông lườn nhằng sliểu dác. Trường Mầm non Xuân Lạc mì ái thâng 380 lủc slư, mì tỉ trường cải dú xạ vạ 9 tỉ trường lé dú bại bản, quây tải ết thâng 10 cái hin dú pàn phja tem xáu slảnh Tuyên Quang. Cà này, lườn trường ngám păn đảy 3 tỉ hung hang, tan trường cải dú Bản Ó hết khẩu phjắc hẩư tằng 4 tỉ trường lé lẻ Bản Eng, Bản Tưn, Tà Han vạ Khuổi Sáp. Chang tỉ, tỉ hung hang dú Pù Lùng tải 1 xẹ hết khẩu phjắc hẩư tằng trường dú Pù Lùng 2 vạ Khuổi Hỏ. Nhằng tỉ hung khẩu phjắc dú Nà Bản xẹ hết khẩu phjắc hẩư tằng tỉ trường Cốc Slông. Mái cạ dú tỉ trường lé đạ hết đảy khẩu phjắc pện tọ au thâng hẩư bại lan tó quây tứ 3-7 cái hin. A Phan Thị Thủy, Hiệu trường Trường Mầm non Xuân Lạc, hoẹn Chợ Đồn ngầư ngoòng:

“Lườn trường đạ chảo dưởng ngải sle thuổn thảy bại lủc slư đảy kin tón ngài dú trường. Pện tọ, lườn trường nhằng sliểu sluốn lai, bại a lèo mà tỉ trường cải au khẩu phjắc. Pện tọ vận pao ỏn, mái cạ nắm đảy tồng trường xẩư xảng nhoòng thò pây quây. Lườn trường ngầư bại pạng hết fiểc ngòi dỏm thâng, tẳng có tỉ hung hang, cón nả lẻ tỉ trường Tà Han sle bại lan đảy kin khẩu phjắc ún”.

Bại pát khẩu ún đảy bại a slấy slư hết xáu slim slương điếp hưa bại lủc slư ỏn an chang bại vằn fạ dên đảng dú búng slung. Bại a xày pỉ noọng dú nẩy ngầư ngoòng mì tỉ hung hang khẩu phjắc dú bản sle tón kin cúa bại lan them van vạ bại slấy slư tó nắm nhằng khỏ chang vằn phân lụ dên đảng quá tàng keng kéo quây rỳ./.

Vượt đèo đưa bữa cơm nóng lên với điểm trường vùng cao

# Giờ nổi lửa, bắc bếp của các cô cấp dưỡng tại điểm trường chính ở Xuân Lạc thường phải sớm hơn nơi khác. Bởi thức ăn sau khi nấu chín còn phải vượt quãng đường đèo dốc đến với 4 điểm trường ở các bản, trong đó, điểm xa nhất là Bản Eng xa tới 6 cây số. Dù nhà trường mới được xây dựng hệ thống nước sạch vài tháng trước, nhưng do trường ở trên cao lại trong mùa khô cạn nên các cô vẫn phải đi xin từng xô nước của các hộ dân xung quanh về để nấu khoảng 200 suất ăn cho trẻ. Cô Hoàng Thị Dược cho biết:

“Nước mùa khô rất khó khăn, chúng tôi phải xách xô xuống dưới mấy nhà dân ở dưới làng, ai có thì xin thôi. Cứ phải chủ động chiều hôm trước xách trước vài xô, sáng hôm sau lấy tiếp. Tôi mong muốn có được 1 giếng khoan hay cách nào đó, để có đủ nước sạch và để vệ sinh an toàn thực phẩm đảm bảo hơn”

Dù thiếu nước, phải đi xin ở xa, nhưng để bảo đảm an toàn cho bữa ăn của các con, các cô vẫn cẩn thận rửa rau qua 3 lượt nước, sau đó ngâm nước muối rồi mới đem chế biến; Các loại cơm, thức ăn sau khi nấu cũng được lưu mẫu kiểm nghiệm theo quy định.

Gần 10h, khi cơm canh đã chín cũng là lúc cô giáo ở các điểm trường đi xe máy đến lấy cơm, thức ăn mang lên bản. Trường hợp các cô giáo điểm trường bận, Ban Giám hiệu sẽ cử cán bộ, thậm chí là lãnh đạo nhà trường trực tiếp đưa lên bản. Những chiếc xe gắn máy, loại phương tiện hữu hiệu nhất với kiểu đường đèo dốc được gắn thêm giá gỗ, bên trong có các thùng inox chứa cơm, rau và cả đồ cho bữa ăn phụ buổi chiều. Cô giáo Ma Thị Nguyệt, điểm trường Khuổi Sáp chia sẻ: Đường xa, đèo dốc khó đi nên các cô luôn dặn nhau phải chằng buộc cẩn thận... 

“Những ngày nắng thì đi lại cũng dễ thôi, nhưng nếu trời mưa rét đi lại cũng vất vả, nếu mưa lạnh đi lại thì cả người và  đồ ăn cũng bị ướt. Lên điểm trường Khuổi Sáp còn đoạn ngắn là đường đất, nên mưa cũng khá khó khăn. Các cháu từ nhà đến trường cũng đã rất khó khăn rồi, nên khi đến lớp, các cô sẽ cố gắng, cái gì các cô làm được sẽ làm hết khả năng của các cô”.

 Quãng đường từ trường chính đến điểm trường Tà Han chỉ hơn 3km, nhưng đây lại là cung đường gian nan hơn cả. Dù mới được đổ bê tông, nhưng đường hẹp, nhiều đoạn dốc cao kèm cua tay áo, bên là núi cao, bên là thung sâu, đến cả những tay lái cứng cũng còn e ngại. Vậy nhưng với cô Nông Thị Hảo, cán bộ cấp dưỡng trường Mầm non Xuân Lạc thì đây là cung đường đã quen thuộc suốt cả chục năm qua. Cô Hảo bộc bạch:

“Mấy năm trước chưa đổ bê tông đi vất vả hơn nhiều, đường toàn đất đỏ ấy, trời mưa phải để xe ở ngoài lối ra rồi gánh bộ đi vào. Đường bây giờ đa số đổ bê tông rồi nhưng vẫn rất sợ, mưa trơn trượt sợ đổ hết thức ăn của các cháu thì bữa trưa các cháu không có gì ăn, nên đi trời mưa lo lắm. Mình ngã thì không sao đâu, chỉ lo các cháu không có gì ăn thôi”.

Bản Tà Han có hơn 100 hộ người Mông, tất cả đều thuộc diện hộ nghèo. Đây cũng là một trong những điểm trường có đông học sinh của Mầm non Xuân Lạc với gần 70 trẻ. Dù đã là điểm trường, nhưng vẫn có những học sinh phải đi 5-6km để đến lớp. Đây cũng là điểm trường hiếm hoi có đủ quỹ đất để làm nhà bếp, nhưng điều kiện khó khăn nên chính quyền địa phương cũng chưa thể bố trí kinh phí xây dựng. Các cô giáo có sáng kiến là sẽ nấu cơm tại điểm trường, còn thức ăn sẽ chuyển từ điểm trường chính để đỡ vất vả và đảm bảo an toàn. Bởi với số học sinh đông, nếu lấy cơm sẽ phải có 2 xe máy mới chở hết. Cô giáo Hoàng Thị Hợp, điểm trường Mầm non Tà Han chia sẻ: Nhìn các con ăn bữa trưa ngon lành với cơm nóng, đủ thịt, đủ rau... đó cũng là niềm vui của các cô giáo “cắm bản”.

“100% trẻ ở đây là dân tộc Mông và con hộ nghèo, đời sống trẻ rất khó khăn. Đầu năm đi học các trẻ suy dinh dưỡng rất nhiều, tuy nhiên, qua một kỳ học, với trẻ lớp nhà trẻ được ăn 3 bữa/ngày, trẻ mẫu giáo ăn 2 bữa/ngày thì đến nay tỉ lệ suy dinh dưỡng đã giảm rất nhiều, việc duy trì sĩ số đạt 100%”

Xuân Lạc là xã khó khăn nhất của huyện Chợ Đồn, tỉnh Bắc Kạn. Đây là xã vùng sâu, đặc biệt khó khăn với đa số là người Mông thuộc diện hộ nghèo. Trường Mầm non Xuân Lạc có gần 380 học sinh, gồm 1 điểm trường chính tại trung tâm xã và 9 điểm lẻ ở các bản, nơi xa nhất lên đến hơn 10 km trên những triền núi đá giáp ranh với tỉnh Tuyên Quang. Hiện Nhà trường chỉ bố trí được 3 bếp nấu ăn, riêng điểm trường chính ở Bản Ó sẽ nấu cho 4 điểm khác là Bản Eng, Bản Tưn, Tà Han và Khuổi Sáp. Trong khi bếp ở Pù Lùng 1 sẽ nấu cho cả Pù Lùng 2 và Khuổi Hỏ. Còn bếp ở điểm Nà Bản sẽ nấu cho thêm điểm trường Cốc Slông. Dù đã bố trí bếp về tận điểm trường, nhưng quãng đường để đưa thức ăn đến cho trẻ vẫn phải từ 3-7km. Cô Phan Thị Thủy, Hiệu trường Trường Mầm non Xuân Lạc, huyện Chợ Đồn mong muốn:

“Nhà trường đã tạo mọi điều kiện vượt khó để 100% học sinh được ăn bán trú. Tuy nhiên điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường còn khó khăn, các cô phải về trường chính lấy thức ăn. Tuy vẫn đảm bảo nhưng không thể được như trường bạn, vì sơ chế, nấu tại chỗ sẽ đảm bảo các chất dinh dưỡng hơn, rồi vận chuyển đi xa cũng rất khó, một phần nào đó ảnh hưởng thức ăn. Do đó, nhà trường mong muốn các cấp lãnh đạo quan tâm xây dựng thêm bếp ăn, trước mắt là ở điểm trường Tà Han để đảm bảo điều kiện cho các cháu”.

Những bát cơm nóng đong đầy tình thương, trách nhiệm của các cô giáo đã góp phần giúp những học trò bản nghèo vùng cao xua đi cái giá lạnh của mùa đông. Mong muốn lớn nhất của các cô giáo cũng như người dân nơi đây là sớm có một bếp ăn ngay tại bản, để các con có bữa ăn ngon hơn và các cô giáo cũng không còn vất vả nắng mưa hay giá rét trên những cung đường gập ghềnh đèo dốc./.