*** Hơnăm 2022 maluâ tá hâi pêi pro châ tiô tơdroăng pơkâ mơ’no la tơkâ luâ hên xơpá, pơloăng mơnúa tơdroăng ki rơdêi mơdêk tâi tâng kế tơmeăm dêi kong pơlê Kon Tum xuân châ 9,5% tâng pơchông ƀă hơnăm 2021. Tâi tâng kế tơmeăm rêm ko mơngế tâk sap ing vâ chê 47 rơtuh liăn tâk troh 52 rơtuh liăn. Nâp liăn ngân tơnêi têa 4 rơpâu rơtal liăn, châ 100% tiô pơkâ.

Tung hơnăm kong pơlê Kon Tum tơ’mot 19 tơdroăng tơkêa ‘no liăn cheăng ƀă tâi tâng kơxô̆ liăn dâng 1.600 rơtal liăn. Riân troh tâi hơnăm 2022 kong pơlê ai 43 to cheăm pêi klêi thôn pơlê nếo. Rơtế ƀă cheăng kâ rêh ối pơlê pơla mơnhông, tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê, malối cho kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo châ hơ’lêh hên.

Pôa A Trêu, krâ pơlê, 80 hơnăm, pơlê Têa Chó, cheăm Ngọc Tụ, tơring Đăk Tô, phiu ro ăm ‘nâi:

“Hơnăm 2022, á phiu ro xua pơlê Têa Chó, cheăm Ngọc Tụ, tơring Đăk Tô rế hía rế mơnhông ‘na cheăng kâ, mâu loăng kơxu, kơphế, loăng ‘mốu, pôm loăng, báu pơrá châ hên. Maluâ kơphế hơnăm kố yă tê ôh tá kơnâ, bu 8.300 liăn/kg ối drêh la ƀă chhá kơxu mê châ yă kơnâ, vâi krâ nhŏng o phiu ro khât. Nôkố, vâi krâ nhŏng o dế kơhnâ rak ngăn mâu hdrê loăng pêt, tơngah tung la ngiâ kô ai plâi kơtóu hên tâ. Hơnăm nếo, vâi krâ nhŏng o ré athế mơ-eăm hên tâ nếo vâ loăng kơphế, kơxu, loăng ‘mốu châ hên tâ, tơdroăng rêh ối mơnhông mê nếo pro pơxúa phâi tơtô, hơniâp ro ăm rơpŏng hngêi, thôn pơlê”.

*** Kuăn pơlê a 8 pơlê ối tung cheăm kơpong 3 Kon Chiêng (Kông Chêng), tơring ‘Mang Yang, kong pơlê Gia Lai, ƀă 92% cho vâi krâ kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo Bơhnéa tơdah hơnăm nếo 2023 ƀă tơdroăng phiu ro dêi tơdroăng pơ’lêh tâi tâng. Châ tơmâng mơ’no liăn cheăng dêi Đảng, Tơnêi têa rơtế ƀă  tơdroăng mơ-eăm pêi cheăng, pêt mơjiâng tơmeăm dêi kuăn pơlê, tơdroăng rêh ối dêi vâi krâ kuăn pơlê Bơhnéa tíu kố hiăng pơ’lêh hên tá tơdroăng rêh ối, hiâm mơno, kế tơmeăm khoăng.

On tơhrik, hngêi trung, hngêi pơkeăng cheăm châ mơ’no liăn mơjiâng pro kân lĕm rơdâ, krúa lĕm, tâi tâng mâu rơpŏng hiăng ai on tơhrik bâ eăng, hên rơpŏng hiăng rôe châ rơxế tuh tuh, rơxế honda, tơvi ƀă hía hé. Ki rơhêng vâ tối, ing to ‘nâi to pêi chiâk deăng, chối báu, pêt alâi, mê nôkố vâi krâ kuăn pơlê Kông Chêng hiăng ‘nâi păn mơnăn mơnôa ƀă pêt mâu loăng plâi ton hâi kơnâ liăn. Châ hlo tơdroăng pơ’lêh a pơlê, pôa Diol, kuăn pơlê cheăm Kông Chêng mơnhên:

‘’Nôkố cheăm Kông Chêng ngin hiăng pơ’lêh hên, kơnôm Đảng, Tơnêi têa tơmâng pơkuâ hnê mơhno, mơ’no liăn cheăng mơjiâng troăng kân, hngêi trung, hngêi pơkeăng cheăm tŭm, nôkố prôk lăm tơ’lêi hlâu, ngiâ méa thôn pơlê hiăng pơhlêh lĕm. ‘Na tơdroăng mơnhông mơdêk cheăng kâ mê châ Tơnêi têa hnê mơhno ăm vâi krâ kuăn pơlê troăng pêt rak ngăn nếo, vâi krâ kuăn pơlê mơ-eăm pêi cheăng, hdrối nah bu ‘nâi pêt báu tê mê nôkố hiăn ‘nâi pêt kơphế, tiu, klêi kơmêi kơxu, krui kơxái ƀă hía hé, xua mê pêi lo liăn tâ. Vâi krâ kuăn pơlê khŏm mơ-eăm xăm kơklêa, kơdroh kơtiê, mơ-eăm xông kro mơdrŏng. Mơnê Tơnêi têa hiăng tơmâng mơ’no liăn cheăng tŭm tơdroăng ăm kuăn pơlê’’.

*** Khu pêi cheăng tơrŭm pêi chiâk deăng Công bằng cheăm Čư̆ Dliê Mnông, tơring Čư̆ Mgar, kong pơlê Dak Lak cho môi tung mâu Khu pêi cheăng tơrŭm pêt kơphế xúa túa pơkâ tê mơdró Công bằng ki apoăng a Việt Nam, khu râng liăn pro pơxúa dêi Khu pêi cheăng tơrŭm Čư̆ Dliê Mnông hiăng xúa tơƀrê tung mâu hơnăm hdrối nah, pro pơxúa ăm ôh ti xê mâu ngế ki tơrŭm cheăng mê ối tá pơlê pơla. Ki xiâm cho Khu râng liăn pro pơxúa dêi Khu pêi cheăng tơrŭm hiăng kum bro môi tíu dêi hngêi trung mầm non Búp Sen Hồng ƀă 2 to lâm hriâm ki lĕm a pơlê Drao, cheăm Čư̆ Dliê Mnông.

Lối 60 ngế muăn dế hriâm a kố ƀă malối tâi tâng mâu vâi muăn pơrá cho kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo Rơđế. Ngoh Y Mer Niê, ngế séa ngăn dêi khu pêi cheăng tơrŭm pêi chiâk deăng Công Bằng Čư̆ Dliê Mnông, tơring Čư̆ Mgar, kong pơlê Dak Lak ăm ‘nâi:

“Khu pêi cheăng tơrŭm ngin tê tơmeăm ăm kong têa. Tung mâu hơnăm 2018, 2019 ngin tê hên kế tơmeăm ngi kong têa ê. Mê ai kơxô̆ liăn châ xo ing ki pơxúa gá hên, ngin pêi cheăng ƀă kum vâi krâ nhŏng o ki xơpá bro hngêi, bro troăng. Tung hơnăm nếo á rơhêng vâ kơphế kô ai yă lối 40 rơpâu liăn tung môi kg, vâ vâi krâ nhŏng o rak ngăn krâu ăm kơdrum kơphế dêi tơná ƀă hên ki e. Tâng kơphế chu rơpâ nếo mê vâi krâ nhŏng o kô khéa khât, xua yă roê phon rơvât, têa châu pơrá to kơnâ. Vâi krâ nhŏng o tro lŭp hên. Mâu tơdroăng ki ‘no liăn cheăng kô ôh tá châ xo tơvêh”.

*** Bon Bu Dak, cheăm Thuận An, Dak Mil, Dak Nông nôkố ai lối 315 rơpŏng, ƀă  dâng 1.500 pơ’leăng mâ mơngế, tâi tâng cho hdroâng kuăn ngo M’Nông. Mâu hơnăm hiăng hluâ, Đảng ƀă Tơnêi têa hiăng mơ’no liăn mơjiâng pro hngêi trăng, troăng klông, kum vâi krâ kuăn pơlê mơnhông mơdêk pêt mơjiâng tơmeăm. Rơtế ƀă troăng klông, a kố ối mơ’no liăn mơjiâng long, rơchoâ, hno têa, tŏng kum hdrê pêt, mơnăn păn.

Pakĭng mơnhông mơdêk cheăng kâ ing kơphế ƀă pêi klâng, mơngế M’Nông a kố ối rak tơdroăng tĕn ếo pơtâk, rế rak khôi túa lĕm tro, rế ai tơ’nôm kơxô̆ liăn pêi lo.

Pôa Y Băm – Đảng viên, kăn ƀô̆ hiăng pơtê cheăng xua hơnăm hiăng krâ a ƀon Bu Dak tối ăm ‘nâi, klêi kơ’nâi pơreăng COVID-19, pơreăng châ mơdât tâi tâng, vâi krâ kuăn pơlê hiăng rĕng tơniăn pêt mơjiâng tơmeăm, mơnhông mơdêk cheăng kâ.

“Klêi kơ’nâi 2 hơnăm COVID-19 hiăng hluâ, vâi krâ kuăn pơlê hiăng rak tơniăn pêt mơjiâng tơmeăm khoăng, loi tơngah tung tơdroăng pêi cheăng. Tŭm tơdroăng rêh ối a pơlê ngin pơrá hiăng tơniăn tiah hmâ, vâi krâ kuăn pơlê lo pêt mơjiâng tơmeăm khoăng. Môi tiah rơpŏng á, pakĭng pêi kơphế mê pêi liăn rêm hâi xuân cho tê mâu tơmeăm tĕn ếo pơtâk dêi kơdrâi ƀă kuăn kơdrâi á, tung mâu hơnăm COVID-19 ôh tá ai kơbố kok rôe, tơmeăm teăn ôh tá ai kơbố rôe. Nôkố kơdrâi ƀ ăkuăn á thâ tĕn ếo pơtâk plâ hâi plâi măng vâ teăm ki vâi kok rôe, vâi rôe hên ‘nâng’’.

*** A Phi Liêng, môi to cheăm kơpong hngế hngo, ối tung tơring Dam Rông, kong pơlê Lâm Đồng ai lối 65% kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo K’Ho, klêi kơ’nâi ai pơreăng COVID-19 châ hbrâ mơdât tâi tâng, Đảng ủy cheăm Phi Liêng hiăng ai tơdroăng ki pơkâ thế ‘na tơdroăng ki pêt loăng yâu păn hdrong tung kơpong hdroâng kuăn ngo. Sap ing mê, túa pơkâ pêt loăng yâu păn hdrong châ po rơdâ. Tung pơla pré to kơnâ dâng 210 rơpâu liăn tung môi kg, mâu rơpŏng châ xo liăn rêm rôh lối 10 rơtuh.

Jâ K’Lip, kăn phŏ hnê ngăn Đảng ủy cheăm Phi Liêng, tơring Dam Rông ăm ‘nâi, mot hơnăm 2023, pơtối mơhnhôk pêt loăng yâu păn hdrong a kơpong hdroâng kuăn ngo.

“Tơdroăng mơnhông dêi pêt loăng yâu păn hdrong rế kơnôm ing kơxô̆ liăn tŏng kum rế ing dêi tơná mâu rơpŏng mơ-eăm tung pêi cheăng kâ. Mot tung hơnăm nếo, ngin pơtối hnê tối, mơhnhôk vâi krâ nhŏng o po rơdâ túa pơkâ pêt loăng yâu păn hdrong. Má péa, mơhnhôk vâi krâ nhŏng o pêt tơvât, teăng ăm mâu hdrê loăng pêt mơnăn păn vâ xut tah khôi túa ki hmâ pêt loăng kơphế ôh tá bro pơxúa tơƀrê ‘na cheăng kâ. Ôh ti xê to pêi pro túa pơkâ păn hdrong mê ối mơhnhôk vâi krâ nhŏng o pêt mâu hdrê loăng iâ khế hơ’lêh pêt mâu hdrê loăng ton hơnăm pêt tơ’nôm mâu hdrê prá lâi”.

*** Pôa Yât, Kăn pơkuâ khu pêi cheăng Măt trâ̆n thôn Tuơh Ktu, cheăm Glar, tơring Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai tối, tung pơlê ai 150 rơpŏng, 1.331 pơ’leăng mâ mơngế ƀă 100% cho mơngế Bơhnéa. Troh apoăng hơnăm 2023, pơlê ối 15 rơpŏng kơtiê ƀă vâ chê kơtiê. Tung pơla kố nah, pơreăng COVID-19 xông tâ tú ó, laga sap ing apoăng hơnăm 2022, vâi krâ kuăn pơlê tung pơlê hiăng mơ-eăm mơnhông mơdêk cheăng kâ klêi kơ’nâi pơreăng COVID-19. Pakĭng mê, mâu troăng hơlâ achê ƀă tơtro mâu pơkâ dêi Đảng, Tơnêi têa, tơdroăng tŏng kum ing khu râ kăn pơkuâ hiăng teăm tơdrêng troh vâi krâ kuăn pơlê tung thôn xua mê kuăn pơlê hiăng tơkâ hluâ hneăng pá puât vâ mơ-eăm.

“Klêi kơ’nâi pơreăng kân COVID-19 vâi krâ kuăn pơlê pêi cheăng pêt mơjiâng tơmeăm tơ’lêi hlâu, châ Đảng, Tơnêi têa tơmâng pơkuâ hnê mơhno, tŏng kum xua mê, tơdroăng pêi cheăng châ tơƀrê hên, djâ tơdroăng phâi hơtôu, hơniâp lĕm.

Vâi krâ kuăn pơlê phiu môi tuăn drêng kơxô̆ mơngế pá puât ôh tá ai hên xếo, hên ngế, hên rơpŏng hiăng mơnhông mơdêk cheăng kâ, ai tơdroăng rêh ối tŭm. Tâng pơchông ƀă hdrối nah cho phá khât, nôkố tâi tâng mâu rơpŏng pơrá ai rơxế honđa prôk lăm, rơxế tu tuh kum tung pêt mơjiâng tơmeăm, pêt kơphế, pêi báu ƀă hía hé, tơkŭm tâi tâng ing păn chu, í, pêt kơphế, pêt báu mê pêi lo liăn châ hên, tơdroăng rêh ối tơniăn, ôh tá tơmiât ‘na kơtiê kơklêa xếo’’.

*** Mơngế Rơteăng a cheăm Văn Lem, tơring Đăk Tô, kong pơlê Kon Tum xuân chê hên tơƀrê tung pêt tơmeăm, păn mơnăn mơnhông cheăng kâ rơpŏng hngêi. Rơtế ƀă rak ngăn krâu ƀăng klâng pêt báu 2 rơnó vâ ai tŭm báu phái kâ, kuăn pơlê rế mơdêk tơdroăng ki rak ngăn krâu ƀăng tơnêi pêt kơphế, pôm loăng ƀă pêt loăng pơkeăng. Pakĭng tơdroăng pêi tiô pơkâ pêt kong dêi kong pơlê, kuăn pơlê tung cheăm hiăng pêt loăng a ƀăng ngo lĭng klêi kơ’nâi hên hơnăm pêi chiâk deăng pro ăm tơnêi chiâng ôh tá hơpok lĕm.

Tơ’noăng mơnhông cheăng kâ, păn kế tơmeăm rơpŏng vâi krâ nhŏng o Rơteăng ki lâi a cheăm Văn Lem xuân hiăng ai túa pơkâ dêi tơná vâ mơnhông cheăng kâ mơdek pêi lo liăn hơ’lêh tơdroăng rêh ối.

Ngoh A Khúc, pơlê Tê Rông, cheăm Văn Lem, tơring Đăk Tô tối ‘na túa pơkâ mơnhông chdeăng kâ dêi rơpŏng hngêi, tơdrêng a mê hlối loi tơngah a hơnăm nếo 2023 kô châ trâm hên mâu tơdroăng ki lĕm tro.

“Rơpŏng á ko pêt kơtếo, pêt loăng băch đang, pêt loăng hrế ƀă păn chu bro hdrê dêi tơná. Hơnăm hdrối kố nah rơpŏng á hiăng ko dêi kơtếo ƀă tê dêi chu. Hơnăm nếo á rơhêng vâ tơnêi têa tơmâng ngăn tŏng kum tung tơdroăng ki roê xo kơtếo ƀă loăng băch đang dêi vâi krâ nhŏng o ngin vâ ai liăn pêi lo tơniăn ăm rơpŏng, ai liăn ‘no pêi cheăng ăm kuăn ‘nĕng hriâm tâp tá troh tui lui.

Á rơhêng vâ hơnăm nếo, Tơnêi têa tơmâng ngăn hên tâ nếo ‘na kih thuât rak ngăn kơtếo, băch đang, loăng hdrê vâ mơnhông cheăng kâ, rơpŏng hngêi ai tơdroăng rêh ối tơniăn tâ”.

*** Cho hok tro lâm 12A2, hngêi trung phôh thong hdroâng kuăn ngo ai tíu kâ koi ối pơtê tơring Tu Mrông, kong pơlê Kon Tum, ƀă o A Bliêm, pơlê Đăk Song, cheăm Tê Xăng, tơring Tu Mrông, kong pơlê Kon Tum hơnăm nếo 2023 ai hên tơdroăng ki má môi. Tơmâng rơkong nôu pâ hnê, thái cô plâ 12 hơnăm hiăng hluâ A Bliêm kơhnâ hriâm. Chôu ki toh, xuân môi tiah mâu tơdroăng ôh ti tơvâ a chiâk deăng lơ a klâng. A Bliêm khŏm mơ-eăm hriâm tâp tâi lâm 12 ƀă kô hriâm to a’ngêi tâ nếo vâ ‘nâi hên tơdroăng kum nôu pâ, kum mơngế Rơteăng mơnhông mơdêk cheăng kâ, mơdêk tơdroăng rêh ối.

Tung mâu hâi apoăng hơnăm 2023, phiu ro Têt ƀă rơpŏng, A Bliêm xuân hriâm ƀai, ti tăng plĕng mâu hngêi trung đăi hok ki o tối vâ kĭ tơ’noăng mot. Hơnăm 2023, A Bliêm mơnhên cho hơnăm ki má môi ƀă tơná ƀă thế tơkŭm ivá ăm tơdroăng hriâm tâp.

Tối ‘na tơdroăng pói vâ dêi tơná, A Bliêm tối ăm ‘nâi:

‘’Tung hơnăm 2023, á kô mơ-eăm hriâm rơkê, châ tơƀrê hên, mơ-eăm hriâm vâ tơ’noăng mơgêi râ má pái châ điêm hên má môi. Á pói vâi krâ kuăn pơlê troh hơnăm nếo pâ dêi pó ƀă rŭm môi tuăn, ai hên ivá ƀă trâm hên tơdroăng mơhúa. Vâi krâ kuăn pơlê ƀă vâi hdrêng tung pơlê mơ-eăm hriâm tơdroăng nếo, hriâm hên tơdroăng ki tro, ki nếo vâ chiâng hên tơdroăng, ‘nâi pêt mơjiâng tơmeăm châ tơƀrê, mơnhông mơdêk cheăng kâ rơpŏng. Troh hơnăm nếo, á pâ rơkâu tâi tâng rêm ngế tung lâp tơnêi têa Việt Nam mo châ, phâi hơtôu, hơniâp lĕm, châ tơƀrê hên tung hriâm tâp, pêi cheăng ƀă châ tơƀrê tung tơdroăng rêh ối’’.