Cúng pren yava nan lac adat bhian rah tabiak dalam rai diuk di bhap bani M’nong pak Tây Nguyên dahlau diah. Adat cúng piah ngak brei ka urang hu cúng mboh thoải mái akaok saneng, tự tin jang dalam bruk ngak, hu mboh tuk halei jeng hu daong ba. Ini daok hu mong yau tukvak mbang uan ka urang njauk ruak hu tapa blaoh bala, khang kadang veik. Urang vak H’thi daok di Tây Nguyên hu kadha vak  brei thau ka adat cúng pren yava di urang M’nông.

Adat cúng pren yava di urang M’nong tok rah tabiak dalam sang, saong brei ngak di tuk biar harei. Akaok mereip po sang nao daa sa gru cúng hu angan je abih dalam palei mai ngak adat. Pandap caga cúng hu dua caik tapai, sa drei pabui (praong atau sit jeng hu), sa drei menuk, sa jaluk aia bak, sa panjin lisei bahrau tahanek, sa panjin brah saong sa mbaik tapang dhil. Amuk U Wit daok di palei Nà Sược, xã Ea Huar, huyện Buôn Đôn, tỉnh Dak Lak, ndom ka bruk cúng pren yava di sang drei yau ini: “Meyah drei ruak kik pandik harao lavik paje, hadei di tuk abih ruak ye drei ngak adat cúng sít sít, hu sa drei pabui sit, drei menuk sit jeng hu. Ngak yau nan drei mboh an tâm jang, gui aia kaoh njuh yau dahlau, ngak bruk ralo jang, plaih hu ralo kadha oh siam.”

Adat cúng pren yava di urang M’nông hu dua binah, sa binah hu peih ngak di lingiu mblang bein saong sa binah hu peih ngak dalam sang. Tuk cúng di langiu mblang, gam haong sa caik tapai sit saong rilo pabui, po sang daok njauk caga dom janih pandap tượng trưng ka drap ar dalam sang piah paling tagok ong amuk ong akei. Nan lac drei limen, drei limo… hu ngak meng phun patei saong hala patei. Giàn chiêng hu 6 baoh ngak meng kanduh baoh kadhaoh thu cakak sit; daok caik tapai tượng trưng ye hu ngak meng kanduh baoh menuk.

Tuk cúng langiu mblang ye tok hu po sang saong gru cúng. Dom urang karei, abih di nyu nan lac urang hu cúng pren yava, jeng daok veik dalam sang. Gru cúng lar kar lac baoh sang hu kuhria caga dom janih pandap piah ka dom suan yava ba nao, meng ini juai mai paak po sang. Hadei di nan, dom janih pandap cúng langiu mblang oh brei ba tame sang. Ong Bờ Mplưl, ở xã Ea Huar, huyện Buôn Đôn, tỉnh Dak Lak, brei thau ka makna di bruk cúng langiu mblang: “adat cúng ini piah kakuh likau po yang, abih di nyu nan lac suan yava di dom urang metai bloh brei ka urang bahrau abih ruak atau urang daok huac kanda sa kadha hagait nan hu khang kadang veik, mbang huak siam jang, caong khin ka urang hu cúng ini oh daok thei mai paak tra,”

Hadei di cúng di langiu mblang, po sang saong gru cúng ba gauk tame dalam sang ngak adat. Pak ini, urang hu cúng pren yava daok cang tapen caik tapai. Vin taom dhar caik tapai hu caik sa drei menuk saong hatai hajai hu tuk tasak, sa panjin lisei, sa jaluk darah pabui, sa baoh kaong meng bal saong hasit mahlei. Gru cúng daok pasang mbaok haong urang hu cúng saong lar kar: Harei ini po sang dahlak iew yang piah ka po sang khang tangin jap takai, meng ini tal harei hadei mbang bingi, ndih van, oh daok saneng kuhria, ngak hamu ngak apuh khang kadang yau dahlau, caong khin dom po yang sraong daong, pacang khik pren yava brei hu khang kajap…”

       Kakuh likau blaoh, gru cúng mek hasit mahlei kẹp tame baoh kaong ban, njuk tame darah pabui, ba caik tagok cadha di urang hu cúng, makna lac ngak ka urang ini tuk halei jeng khang kadang, hu ralo pren yava. Hadei di nan, gru cúng cuk baoh kaong bal nan tame tangin urang hu cúng. Patui di nan, urang hu cúng lac urang akaok meti brei njuk tapai. Blaoh di nan tal po sang, blaoh tal dom urang dalam sang hu brei menyum tapai. Dalam tuk manuac urang menyum tapai ye gru cúng pal panjil darah gam haong hasit alak trun cúng yang ghing, piah ka yang khik apui, khik ấm ka baoh sang. Dahlau diah, dalam bhap bani urang M’nong, tuk mikva labuh ruak njauk daa gru cúng mai iek ruak, ye tuk abih ruak njauk ngak adat cúng pren yava. Harei ini, balai y tế hu padang ngak grauk dom buôn palei. Mikva tuk labuh ruak kik, pandik harao thei jeng nao iek ruak di dom balai y tế. Nan ye adat cúng pren yava di urang M’nong jeng takik hu peih ngak. Min tui jien padai di yaok baoh sang bo meda peih ngak lễ cúng piah gam khik ilamu gam yau sa jalan tâm lý piah ka manuac urang pandar gauk khik iek pren yava, kham merat ngak mbang./.