Adat nhập hạ - ilimo gheih mekre di urang Khmer

Adat nhập hạ hu makna praong di sư sãi saong bhapbini Khmer, gam hu tukvak ka sư sãi bac hukum agama, gam sahneng veik ka rup di drei dalam tuk daok dalam baha, gam ba mbuan lagaih ka bhapbini sahanang hatai ngak mbang pala drak, hu nang suat glaong dalam mùa vụ. Daa mikva saong grauk yut pang kol dahlak yaih khan ka alamu gheih mekre ini di urang Khmer tapa kadha “ dom bangsa adei saai” harei ini  

Tame harei 15/6 saka ia bilan yaok thun, mikva Khmer meng ngak adat nhập hạ ieu tui sap Khmer lac adat Chôi-bà-sa, piah caong ka hajan siam angin lagaih, puk paga siam mekre, sang sang haniem phuan. Adat nhập hạ hu caik veik meng rai Đức Phật Thích Ca, rah tabiak dalam dua harei :

Harei camereip rah tabiak di tuk bair harei, bhapbini Phật tử Khmer ba bingu, kaya pandap nao tame baha piah pok kakuh. Dalam nan oh kurang hu din, lac janih pandap hu dom Phat tử ba nao baha piah truac hadah luac harei melam dalam 3 bilan nhập hạ. Tui urang Khmer, ba din tame baha di harei nhập hạ hu makna biak praong, piah caong ka sang ginup meda, bui sambai haniem phuan di rai ini jeng ye rai hadei saong pui hadah meng mbaik din lac caong ka hatuang hatian hu hadah yau pui saong ngak mbang hu mbuan lagaih jang.

Harei ka dua: bhapbini Phật tử ba lisei, ia, brah…tal baha piah pok tagok Đức Phật gam sư sãi,  piah cầu siêu ka urang metai saong likau siam mekre, haniem phuan ka sang drei, ka menuac urang dalam phum, sóc. Dalam harei ka dua ini, urang ba gauk baha biak rilo kayua hadei di tuk pang sư sãi puac kinh saong thuyết pháp, ye bhapbini Khmer mek pandap ba tagok kiệu hu caik bingu la, (sap Khmer ieu lac sân-khưc), cakaong nao vil tam dar chánh điện 3 mbang. Patui nan, urang ba din tame  chánh điện saong truac hadah tagok piah ngak adat nhập hạ. Dalam tukvak ini, dom  sư sãi oh brei tabiak truh baha piah caik hatai bac kinh Phật, ngak ginup adat dalam dom tuk ngak lễ, khik giới luật saong khik ka hatai hu thanh tịnh, bac  hukum agama.

Tui hukum agama, kayua caong ka dom urang daok dalam baha hu sa bilan pataom gauk, tụng kinh, sư njauk takik nao mai, oh brei nao tapa melam. Lingiu di tuk ông amuk ruak kik, gru tổ ruak, jan val bruk di taneh ia ye likau Đức Phật hu nao 6 melam, 7 harei, nan lac oh tapa 7 melam. Meyah nao tapa 7 melam, tui hukum agama ieu lac "đứt hạ", ye dalam thun nan, oh hu kuhria hạ lạc xuất gia, oh hu taduan mek lộc, oh hu mbaok tame tăng sự di tăng chúng.

Bilan an cư kiết hạ jeng lac bilan bo dam dara Khơ me nao tame daok dalam baha rilo di abih, kayua tukvak ini, dom urang nan hu bac megru rilo adat hukum di agama. Min, meyah tame daok dalam baha dahlau di harei nhập hạ ye njauk  daok abih 3 bilan mùa hạ, hadei di tuk abih bilan an cư kiết hạ meng hu nao sang.

Dalam 3 bilan Nhập hạ (meng harei 15/6 tal harei 15/9 saka ia harei), langiu bruk truac din, dom baha Khmer daok taong gar di dua var,  pagiay meng tuk 4 tal tuk 5) saong bair harei meng tuk 16 tal tuk 17 piah daong ka bhapbini di phum sóc caga tukvak nao pala dark, ngak mbang ngak huak.

Tal harei ia bilan bak baok bilan 9 saka ia bilan, baha hu ngak adat tabiak hạ saong adat xuất hạ. Tapa nan, mikva bangsa Khmer bhian peih bruk palao menyek ia (Lôi protip) di angaok dom baok kraong di phum, sóc, hu makna piah hadar tal Đức Phật saong tapa nan yau ye panuac likau am pul ia saong taneh kayua ngak nerak taneh saong ia dalam tukvak pala drak dalam thun. Hadei di nan, urang pandar ridaih atau kiệu piah raoh menyek tabiak kraong piah palao tui ia kraong. Nao tui hu kapul tamia gar sadăm di baha piah mboh praong prang jang.

Thúy Linh