Bhap bini Mông oh kuhria tuk yam tame thun birau tui maong, urang sahaneng sap manuk kanjoc mbang camereip di suh buh page harei sa bingun tết lac tame akok thun birau. Tuk ini , yaok baoh sang brei hu sa urang likei dam prein yawa kahng kadang abih, atau lac urang ngak mbang raong sang ba 3 candaih gilau, ba-a dó saong pandap nao mek ia. Bhian di nyu, urang nao mek ia di labik halau ia pabak ia ka abih pablei pandar.  Tuk nao tal labik, urang cuh gilau, langkan likau po yang chraong daong brei mek ia mai sang saong nan lac ia patuah, ia jamo.

Ia patuah nan ba mai hu po sang teik iek, anak mbaok dom menuac dalam sang. Ia patuah saong ia mek di sang hu tuh tame bak 2 panyin, atau jaluk sumu gauk. Hadei di nan urang teik iek yaok jaluk, yaok panyin. Urang bangsa  Mông sahaneng lac, meyah ia patuah trak jang ye thun birau hu rilo hajan jang thun dahlau, meyah hanjol jang ye langik bhang tua riya. Tui nan, urang duah dom jalan ngak piah caga ia pruh pala drak,  caga pacang dom bala meng langik tasik di thun birau.

Urak ini, yaom lac raidiuk hu salih birau ralo, bruk dauh thau dahlau ka langik tasik hu brei thau gam gam tapa dom rayo papar sap, papar binguk, harak mbao, min makna jia tame yang mebang, adat teik iek ia daok hu dom baoh sang urang bangsa Mông daok khik saong ngak tui yau piah khik veik dom ilamu siam ghieh di bangsa drei, caong khin hu sa thun birau  hangin pandiak hajan hu lagaih, ginup ia pruh, pala drak njauk, raidiuk  trei sir./.

Tục cân nước để dự báo thời tiết của người Mông

           Xưa nay, đồng bào Mông sống chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp. Mỗi mùa vụ, họ thường không chủ động được nguồn nước tưới mà phụ thuộc hoàn toàn vào thời tiết. Sau nhiều kinh nghiệm tích lũy, người Mông xưa có tục cân nước để dự báo thời tiết. Ðây được xem là việc làm hết sức quan trọng và sẽ được các gia đình thực hiện một lần vào thời khắc đầu tiên của năm mới.

Ðồng bào Mông không tính giao thừa theo giờ, họ quan niệm tiếng gà gáy đầu tiên của sáng mồng một tết là thời khắc đầu tiên của năm mới. Vào thời khắc này, mỗi gia đình sẽ cử một chàng trai khỏe mạnh nhất, hoặc là lao động chính trong nhà mang theo 3 thẻ hương, một tập giấy dó và dụng cụ đi lấy nước. Thông thường, họ không lấy nước ngẫu nhiên mà chọn một mó nước - nơi cung cấp nguồn nước cho cả bản. Khi đến nơi, họ sẽ thắp hương cầu khấn, xin thần linh được lấy nước về nhà và gọi đó là nước lộc.

Nước lộc mang về sẽ được chủ nhà tiến hành cân, trước sự chứng kiến của các thành viên trong gia đình. Nước lộc và nước lấy ngay tại trong nhà được rót đầy vào 2 bát, hoặc chén bằng nhau. Sau đó tiến hành cân từng bát một. Ðồng bào Mông quan niệm, nếu như bát nước lộc nặng hơn thì năm mới sẽ có nhiều mưa gió hơn năm cũ, nếu nhẹ hơn thì thời tiết sẽ khô hạn. Với dự báo như vậy, họ sẽ có những giải pháp chủ động về nguồn nước tưới, cũng như chuẩn bị để phòng chống lại với những thiên tai không mong muốn trong năm mới.

Hiện nay, mặc dù cuộc sống hiện đại hơn, việc dự báo thời tiết được cập nhật thường xuyên thông qua các phương tiện truyền thông, song với giá trị về mặt tâm linh, tục cân nước vẫn được các gia đình người Mông duy trì thực hiện như một cách để lưu giữ nét đẹp trong văn hóa dân tộc mình, với ước mong một năm mới mưa thuận gió hòa, nguồn nước tưới dồi dào, mang về những mùa vàng bội thu, no ấm./.