Tui ilamu meng kan mai di urang Thái: idam bhian ngak sruh angaok dom phun kayau glaong yau phun lay, phun loi, phun lạn, lac sa janih phun glai hu hala prong. Idam nyu pagul dom hala tame ngak sruh piah mebaoh. Idam hu rilo janih, min mikva bhian mek baoh di 2 janih idam: janih ka sa lac janih idam hu mikva iew lac một hay. Janih ini sit, taok kaong, kaik pandik, katal. Tuk aia harei bhong meriah, idam ini bhian ngak sruh piah mebaoh di dom mbu phun lay, phun loi. Janih idam ka dua mikva bhian mek nan lac idam một xổm xả (tui jalan iew di mikva). Drei idam ini biak prong hu sambo màu bhong, baoh jeng biak prong. Idam ini bhian ngak sruh angaok dom phun kayau hu hala prong, mbuan pagul. Tal bilan, idam một xổm xả pataom gauk ngak sruh, idam chúa mebaoh biak rilo baoh. Tapol idam ini biak sahanak, meyah gaok tal taong abih drei iadam nyu nduac tabiak piah pacang khik sruh di nyu. Kayua yau nan ye, urang mek baoh idam brei hu rilo ilamu, mong iek ka nyu tani tanat. Bhian di nyu lac sruh idam gul vil, oh pait pot meng lac sruh hu rilo baoh idam. Ong Lường Văn Pản, daok di bản Bó, Phường Chiềng An, bal Sơn La-urang bhian mek baoh idam brei thau: “Cakak sruh idam, baoh idam laik trun hala atau khan bạt pacang mek gah ala. Hadei di nan, taih ka drei idam prong nduac tabiak. Urang kaoh mek dhal phun kayau me-om tagok baoh idam piah ka drei idam dalam nan nyu roi tagok. Tuk idam roi tagok bak angaok dhal phun kayau ye klaak dhal kayau nan tabiak atah. Ngak yau nan mbiah tal tuk abih idam prong ye mek baoh ba mai sang”.

Baoh idam ba mai sang rao hacih, dhul mek idam klaak tabiak, meyah oh dhul hacih drei idam meda ngak baoh nyu mbau, hang. Baoh di idam một hay sit jang min mbang biak bingi, baoh di idam một xổm xả prong jang. Hadei di tuk rao hacih, mikva meda ngak jeng rilo pandap mbang karei di gauk tui khẩu vị di yaok urang. Bhian di nyu mikva brei baoh menuk srau haong baoh idam, buh gia vị yau lasun hala, njam pahe, hasit sara, hadei di nan ba nao kahon jaik 45 minit nan lac mbang hu, tuk tasak pandap baoh idam kahon baoh menuk meda hu mùi pahe di lasun, njam pahe, limek, pahe di baoh idam ralai gam haong baoh menuk. Langiu di nan, baoh idam daok hu ngak jeng dom pandap mbang karei tra, yau sa-ai Quàng Thị Lợi di bản Giảng, phường Quyết Thắng, bal Sơn La, urang bhian ngak pandap baoh idam ka sang drei tuk tame bilan baoh iadam brei thau: “baoh idam di bhap bani urang Thái bhian ngak hu rilo janih yau: kahon haong baoh, kahon haong hala lốt, pabu atau ba nao hana tasak buh dom gia vị yau lasun, aia mesil sara, mì chính gap mbang... pandap mbang meng baoh idam ini yaom lac dân dã, min biak pahe bingi”

Bhap bani Thái hu panuac pandit lac “padai brah di ala taneh, pandap mbang daok dalam glai”. Thei tari tareng meda hu pandap mbang, meng taneh haluk ngak tabiak padai brah, meng glai ram meda hu pandap panda piah raong diuk anek manuac. Biak rilo pandap panda di ceik glai hu mikva pacok duah, ngak jeng kaya mbang pahe bingi, biak karei bo oh labik halei hu, dalam nan hu kaya mbang meng baoh idam./.

                                       Trứng kiến - Món ăn dân dã của đồng bào Thái

        Hằng năm, từ  trung tuần tháng 3 âm lịch (tức tháng 4 dương lịch) trở đi, khi mặt trời đỏ rực, bà con người Thái bắt đầu vào mùa làm nương rẫy. Thì đây chính là thời điểm đồng bào vào rừng tìm tổ kiến lấy trứng kiến về chế biến thành món ăn, tuy dân dã mà thơm ngon, trở thành đặc sản hiếm có. Lường Hạnh phóng viên Đài TNVN khu vực Tây Bắc có bài  giới thiệu món ăn này:
                      

      Theo kinh nghiệm dân gian của đồng bào Thái: Con kiến thường làm tổ trên các cây cao như cây lay, cây loi, cây lạn là một loài cây rừng có lá to. Kiến sẽ cuốn các lá cây vào làm tổ đẻ trứng. Kiến có rất nhiều loài, nhưng bà con thường lấy trứng của 2 loại kiến: Loại thứ nhất là  giống kiến bà con gọi là một hay. Loài này nhỏ, đít cong, đốt đau, ngứa. Khi mặt trời đỏ rực, kiến này thường làm tổ đẻ trứng ở các bụi cây lay, cây loi. Loại kiến thứ 2  bà con thường hay bắt là kiến một xổm xả (Theo cách gọi của bà con). Con này rất to có màu đỏ, trứng kiến cũng rất to. Kiến này  thường làm tổ trên các cây có lá to, dễ quấn. Đến mùa, kiến một xổm xả tập trung làm tổ, kiến chúa đẻ rất nhiều trứng. Cả đàn kiến rất hung dữ, nếu có động cả đàn sẽ chạy ra để bảo vệ tổ của chúng. Vì thế, người lấy trứng kiến phải  có nhiều kinh nghiệm, quan sát tỷ mỷ. Thường thì phải là ổ kiến tròn vo, không nhăn dúm mới là tổ có nhiều trứng kiến. Ông Lường Văn Pản, ở bản Bó, Phường Chiềng An, thanh phố Sơn La-người thường xuyên lấy trứng kiến cho biết: “Cắt tổ kiến, trứng kiến rơi xuống lá hoặc vải bạt hứng phía dưới. Sau đó, gõ cho con kiến trưởng thành bò ra. Người ta chặt lấy cành cây phủ lên trên trứng kiến để kiến trưởng thành bò lên.  Khi kiến đã dày trên cành cây thì bỏ cành cây đó ra xa. Cứ tiếp tục làm như thế đến khi kiến trưởng thành hết, thì lấy trứng kiến mang về”.

      Trứng kiến mang về bà con rửa sạch, nhặt đãi bỏ kiến đi, nếu không nhặt sạch sẽ bị hôi, cay. Trứng của kiến một hay nhỏ hơn nhưng ăn rất ngon, trứng của kiến một xổm xả to mọng hơn. Sau khi làm sạch bà con sẽ chế biến thành nhiều món ăn khác nhau tuỳ theo khẩu vị của  từng người. Thường thì bà con cho trứng gà quấy đều với trứng kiến, cho gia vị như hành lá, rau thơm, mắm muối vừa đủ, sau đó cho vào chõ hấp cách thuỷ khoảng 45 phút là được, Khi chín món trứng kiến hấp trứng gà sẽ cò mùi thơm của hành, rau thơm, ngậy bùi, thơm của trứng kiến quyện trứng gà. Ngoài ra, trứng kiến còn có thể chế biến những món ăn khác nữa, như chị Quàng Thị Lợi ở bản Giảng, phường Quyết Thắng, thành phố Sơn La, người thường chế biến món trứng kiến cho gia đình khi vào mùa cho biết: “Trứng kiến của đồng bào Thái thường làm được nhiều món như: hấp với trứng, hấp với lá lốt, nấu cháo hoặc có thể rang chín cho các gia vị như hành, mắm muối, mì chính vừa vặn...Món ăn từ trứng kiến này tuy dân dã, nhưng rất thơm ngon”

          Đồng bào Thái có câu tục ngữ “ Thóc gạo ở dưới đất, thức ăn ở trong rừng”. Ai cần cù chịu khó, siêng năng sẽ có cái ăn, từ đất làm ra thóc lúa, từ rừng sẽ có sản vật  để nuôi sống con người. Rất nhiều sản vật của núi rừng được bà con tìm tòi, chế biến thành món ăn thơm ngon, đặc sắc không nơi nào có, trong đó có món trứng kiến./.