Nghệ nhân Thổ Đồng

Nghệ nhân Thổ Đồng daok di xã Phan Thanh, huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận nan lac sa dalam biak takik urang gam thau taong gam thau ngak Ghi-năng. Ong Đồng brei thau, piah ngak hu Ghi-năng, urang ngak brei gheih tangin, tani tanat saong hu ilamu glaong... Ngak hu sa baoh Ghi-năng lac sa bruk oh mbuan. Ong ngak kayua hatai takre, kayua caong khin khik ramik alat ragam di bangsa. Labaih 20 thun kak kajap haong bruk ngak Ghi-năng, ong Đồng ngak hu yaok pluh yau Ghi-năng min ong jeng oh ka duah hu urang halei “trak hatai” haong alat ragam bangsa piah nao gam haong ong. Lingiu di ngak Ghi-năng, urak ini ong daok ngak Paranưng tra.

Rilo thun tapa, bruk khik ramik, patagok ilamo dom bangsa hu gah ilamo di tỉnh Bình Thuận caik hatai sangka. Tui nan, tỉnh hu peih ngak Danak dak “Khik ramik saong patagok yaom dom harak gar, pandap panda dalam bhap bani urang bangsa takik”, dalam nan hu alat ragam meng kan di bangsa Cam.

Thun 2017, UBND tỉnh jao ka Sang daoh tamia Biển Xanh dang tabiak ngak Đề tài khoa học “Khik ramik saong patagok ilamu bhap bani (daoh ragu bhap bani, tamia ragam bhap bani, daoh tamia bhap bani) ka 4 bangsa di tỉnh Bình Thuận  (Chăm, K’ho, Raglai, Chơ Ro) tapa bruk parang me-in”. Đề tài ini hu Hội đồng Khoa học pakat  tỉnh taong yaom saong dak angan gheih di abih dalam thun 2020. Tapa đề tài ini, padang ngak hu 5 kadha biak gheih. Dalam nan hu 3 kadha di urang Cam bo Ghi-năng hu pandar rilo.

Yaom lac hu rilo kham merat dalam bruk khik ramik di gah chức năng Bình Thuận min dom thun jaik di ini, Ghi-năng dak harai dak takik nao. Urak ini, bruk ngak Ghi-năng di Bình Thuận oh daok rilo, urang thau ngak Ghi-năng tui ong amuk ong akei nao jaik abih, dalam tuk nan oh ka hu rai ranaih tui megru.

Tui dom urang roh duah ilamo Cam, makna ba tal bruk ngak Ghi-năng daok lahik nao lac kayua takik pablei hu, Ghi-năng tok pandar ka bruk ngak adat cambat tanarakun di urang Cam. Ong Nguyễn Ngọc Ẩn – Urang roh duah pandap yao klak di Mũi Né, bal Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận brei thau: “Dahlak mboh, urak ini daok dua klau urang thau ngak Ghi-năng, dahlak saneng lac njauk hu bruk sangka, meyaih khan ka nyu khang jang piah nyu hu pren dui pachreih saong hu rilo labik blei Ghi-năng. Caong khin karja palei jeng yau dom sở, ban, ngành, sangka tal ilamu ngak Ghi-năng saong meyaih khan tal tuai damuai”.

  Amuk Lư Thái Tuyên – Phaok Yam ndok Muyim Bình Thuận khan lac, bruk khik ramik saong patagok yaom ilamo di alat ragam meng kan di urang Cam, dalam nan hu Ghi-năng bahrau mboh di bruk meyaih khan di dom labik rivang ma-in, di dom pasak parang iek…

Piah pasiam veik saong piah khik ramik Ghi-năng, ong Võ Thành Huy – Phaok Akaok Sở Ilamo – padhih saong Rivang ma-in Bình Thuận brei thau, sở hu jalan ngak saong jao ka dom jabat, abih di nyu lac sang daoh saong Muyim Bình Thuận roh duah ngak habar tapa dom danak dak daoh tamia njauk ba tame rilo jang dom kadha hu mbaok di Ghi-năng.  Ong Võ Thành Huy lac: “Tapa nan khaol dahlak caong lac meda pamedaih tagok hatai ranam, anit Ghi-năng dalam dam dara urang Cam. Khaol dahlak meda hu sa jalan ngak cambaih laih piah cak rok patagok bruk pato ngak  Ghi-năng piah ka nyu oh lahik nao dalam tukvak anak tal”.

Gam haong khik ramik dom bruk parang me-in, pato pakai, dom gah chức năng jeng njauk roh duah ba Ghi-năng tame sang bac, pato veik ka anek saih lac anek kamuan urang Cam. Taphia di nan bhian peih rilo tal pato taong Ghi-năng saong peih ngak rilo jang dom mbang pataom pakacah taong Ghi-năng. Caong khin lac dom kham merat ini meda daong ngak ka rai rah dam dara anit ranam saong thau sahneng tal bruk khik ramik saong patagok alat ragam di bangsa drei./.

Urang lang: Jasi -31/01/2021