Meng kan mai, bhap bini urang Dao đỏ Yên Bái thau pambuak rilo janih jru, hala glai piah ngak men riak alak. Tal urak ini, urang Dao di labik ini jeng daok khik bruk ngak janih men alak ini. Nan ye, alak meng tangin mikva ngak bhian pahe di rilo janih jru, pahe karei jang dom janih aak karei. Kadha vak di Thiều Nghiệp, urang vak di rayo sap ndomViệt Nam :
Pandap piah ngak men alak lac dom janih jru pandiak, pahe, dalam nan oh kurang hu 12 janih lac: hala mbang, makuah, baoh meriak, phun meriak glai, rau răm, tapung brah saong dom janih ieu tui panuac di urang Dao lac pình đìa tói, pình đìa cam, xuiz pả cỏ, hạp hóa , tùng tạp miaz.
Dom janih jru, hala ini hu pambu thu, boh saok kik jeng tapung, kat di nyu riak mek ia lai haong men. Urang Dao lac, njauk pambu thu dom janih jru ini, kayua tuk tagok men nyu ngak ka men samar thu saong tagok men siam.
Amuk Triệu Thị Tiếp, urang hu ilamu ngak men alak di xã Phúc Lợi, brei thau: "Hu ong muk pato veik meng dahlau mai, nan ye dahlak daok khik bruk ngak men. Ngak men biak cầu kỳ, brei hu ginup 12 janih men ngak hu men siam, meyah oh ginup ye tuk ngak alak oh bingi".
Taong abih dom janih jru, hala ini brei hu rao hacih, pambu thu bloh saok klik, mek tapung. Hadei di tuk hu ginup jru tapung, tapung brah, ia jru ye srau ka nyu lai tame gauk. Njauk pandar ia jru piah ngak brei men nyu pahe jang, saong tagok men siam jang tuk ngak alak.
Tapung hadei di tuk jaik hu kacao jeng baoh men. Yaok baoh men hu ngak nde baoh menuk piah tuk bluh nyu thu samar. Baoh men hadei di nan hu taglung tapa sa tal men tamo daong ka men oh tagok bimao, tukvak tagok men samar jang. Men tamo (daok ieu lac men pajaih) lac men hu mikva pilih ruah piah veik meng dom mbang ngak dahau.
Dahlau di tuk ba men tagok sấy, urang proi sa tal pong tame li-i bloh dak veik, mek tanyiak atau pong me-om tagok piah ka men hu độ ấm, hadei di nan ba nao sấy angaok ging. Hadei di 15-20 harei, men thu samu gauk saong mbau pahe ye ba nao ủ haong brah ndiuk hu tahanek tasak ngak jeng alak.
Tui ilamu ngak men di urang Dao đỏ: Piah ka men hu siam (nan lac ngak hu rilo alak), ye men brei hu ủ, sấy ginup harei, oh tamuh bimao, mbau pahe. Janih men ini hu bhap bini urang Dao đỏ pandar ủ alak piah riak saong ngak jeng alak hoẵng – lac janih alak hu iak tapak meng brah ndiuk tahanek tasak ủ haong men takik di abih dalam 1 bilan../.
Viết bình luận