Pathau mikva saong taong abih gauk! Meng kan mai, bhap bini urang Dao meriah Yên Bái thau pambuak rilo janih jru, hala glai piah ngak men riak alak. Tal urak ini, urang Dao di labik ini jeng daok khik bruk ngak janih men alak ini. Nan ye, alak meng tangin mikva ngak bhian pahe di rilo janih jru, pahe karei jang dom janih aak karei. Kadha vak di Thiều Nghiệp, urang vak di rayo sap ndomViệt Nam daok di bhum Tây Bắc brei thau ka jalan ngak janih men alak ini.
Tui jalan ngak meng kan di bhap bini Dao meriah Yên Bái: Pandap piah ngak men alak lac dom janih jru pandiak, pahe, dalam nan oh kurang hu 12 janih lac: hala mbang, makuah, baoh meriak, phun meriak glai, rau răm, tapung brah saong dom janih ieu tui panuac di urang Dao lac pình đìa tói, pình đìa cam, xuiz pả cỏ, hạp hóa , tùng tạp miaz.
Dom janih jru, hala ini hu pambu thu, saok kik bloh ring jeng tapung, kat di nyu riak mek ia lai haong men. Urang Dao lac, njauk pambu thu dom janih jru ini, kayua tuk tagok men nyu ngak ka men samar thu saong tagok men siam.
Amuk Triệu Thị Tiếp, urang hu ilamu ngak men alak di xã Phúc Lợi, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái brei thau:
"Hu ong muk pato veik meng dahlau mai, nan ye dahlak daok khik bruk ngak men. Ngak men biak cầu kỳ, brei hu ginup 12 janih meng ngak hu men siam, meyah oh ginup ye tuk ngak alak oh bingi.Taong abih dom janih jru, hala ini brei hu rao hacih, pambu thu bloh saok klik, mek tapung. Hadei di tuk hu ginup jru tapung, tapung brah, ia jru ye srau ka nyu lai tame gauk. Njauk pandar ia jru piah ngak brei men nyu pahe jang, saong tagok men siam jang tuk ngak alak”
Tapung hadei di tuk jaik hu kacao jeng baoh men. Yaok baoh men hu ngak nde baoh menuk piah tuk bluh nyu thu samar. Baoh men hadei di nan hu taglung tapa sa tal men tamo daong ka men oh tagok bimao, tukvak tagok men samar jang. Men tamo (daok ieu lac men pajaih) lac men hu mikva pilih ruah piah veik meng dom mbang ngak dahau.– sa janih oh kurang hu dalam bruk ngak men. Dahlau di tuk ba men tagok sấy, urang proi sa tal pong tame li-i bloh dak veik, mek tanyiak atau pong me-om tagok piah ka men hu độ ấm, hadei di nan ba nao sấy angaok ging. Hadei di 15-20 harei, men thu samu gauk saong mbau pahe ye ba nao ủ haong brah ndiuk hu tahanek tasak ngak jeng alak.
Tui ilamu ngak men di urang Dao meriah: Piah ka men hu siam (nan lac ngak hu rilo alak), ye men brei hu ủ, sấy ginup harei, oh tamuh bimao, mbau pahe. Janih men ini hu bhap bini urang Dao đỏ pandar ủ alak piah riak saong ngak jeng alak hoẵng – lac janih alak hu iak tapak meng brah ndiuk tahanek tasak ủ haong men takik di abih dalam 1 bilan. Amuk Triệu Thị Tiếp daok hu khan lac:
“Harei ini di darak pasar pablei biak ralo janih men riak hu ralo alak min alak oh pahe bingi yau janih alak ngak meng men di bhap bini drei. Abih di nyu nan lac alak hadei di tuk chưng cất biak jangaih, pahe di ralo janih jru, tuk menyum oh pandik akaok. Khin alak hu pahe bingi ye brei hu men siam meng ngak hu”.
Meng dom rai ini mai, bhap bini Dao meriah huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái jeng daok khik bruk ngak men riak alak tui jalan di bangsa drei. Bruk ngak men alak yaom lac oh ba mai yaom kinh tế glaong, min nyu daong ngak brei hu rilo jang bruk ngak meng kan di bangsa./.
Viết bình luận