Angaok jalan Hồ Chí Minh tame gah merong tabiak gah brak labik nao tapa  2  huyện Ngọc Hồi, Đăk Glei di tỉnh Kon Tum, tapen boh sang tual di urang Giẻ- Triêng lac dom “daneing njuh” hu dak samu, tapak.

Po di daneing njuh nan lac  urang kamei Giẻ- Triêng. Meng tuk bak dara , thau sahaneng tal brul meyut meyau, tal haniem phol boh sang ye bruk akaok meti di anai kumei Giẻ- Triêng njauk ngak lac tame glai mek jnuk. Kayua yau nan ye, tok nao rah tapa palei, yaok hu hadom đống jnuh lac thau palei nan hu hadom kumei dara tal umo tok pasang. 

Piah mek hu njuh  hứa hôn anai kamei njauk nao tapa biak rilo kan kandah, gleih glar, buh rilo pren yava, hatai ranam. Song dom anai hu ngak brei njuh, sa pandap mbuan duah, biak jiak dalam rai duik yaok harei, jeng biểu tượng, jeng drap ar di bruk meyit meyau.

Dahlau deih palih ruah di dom anai kumei Giẻ- Triêng lac phun dẻ. njuh  dẻ biak khang min mbuan blah song tuk am pui khuah siam, dhang  khang. Paok njuh dak prong, blah dak samu gauk, mbiah am min oh klaoh tabiak, dak brei mboh anai nan hu pren yava siam, tangin gheih, tari tarieng,  takre ngak bruk.   

Dalam harei likhah, pangintin  kamei song ayut ndoa njuh tapa alin brei amaik ame song adei saai gah pasang. Urang hu alin brei njuh  likhah biak iek prong janih pandap ni song pandar dalam harei praong di sang.

Bruk njauk biai nan lac adat cambat gheih ni dok hu dom urang pan khik, ramik veik ka nyu lagaih song rai duik bahrau song adat hukum urak ini. Bruk mek njuh  lac sa bruk trak damak, lac bruk ngak di dom anai kamei, ye urak ni hu bruk dong pren di gauk gar dalam sang song auyt sahbah. Njuh eng dom rituh paok, urak ni hu patrun meneing.

Meng jalan taduan mek, ứng xử biak  nhân văn di dom rai rah nan ye njuh hứa hôn- Drap ar meyut meyau dok hu dom anai kamei  Giẻ- Triêng khik ramik, jao quyền dalam rai duik yaok harei./.

Củi hứa hôn- Báu vật tình yêu của các cô gái Giẻ- Triêng

Với những người con gái Giẻ- Triêng, tỉnh Kon Tum ngày cưới về nhà chồng, tiền, vàng có thể thiếu nhưng củi tuyệt đối không thể không có. Không chỉ coi là báu vật của tình yêu đôi lứa, củi hứa hôn của các cô gái Giẻ- Triêng còn là biểu tượng của lòng hiếu thảo. Mời quý vị và các bạn cùng tìm hiểu về phong tục này qua bài viết của Khoa Điềm, phòng viên Đài TNVN trong tiết mục “ Các dân tộc anh em” hôm nay:

Trên đường Hồ Chí Minh vào Nam ra Bắc đoạn qua hai huyện Ngọc Hồi, Đăk Glei của tỉnh Kon Tum, thấy thấp thoáng bên nếp nhà sàn của người Giẻ- Triêng những “bức tường củi” được xếp ngay ngắn, vuông vức.

Chủ sở hữu bức tường củi là người con gái Giẻ- Triêng. Bắt đầu đến tuổi cập kê, biết nghĩ đến tình yêu đôi lứa, đến hạnh phúc gia đình thì việc đầu tiên cô gái Giẻ- Triêng cần làm là lên rừng lấy củi. Bởi vậy chỉ cần dạo một vòng quanh làng, đếm được bao nhiêu đống củi là biết làng ấy có bấy nhiêu thiếu nữ đang tuổi cập kê kén chồng.

Để lấy được củi hứa hôn cô gái phải vượt qua rất nhiều gian nan, vất vả, dành nhiều tâm sức, tình cảm. Và các cô đã biến củi, một vật quá đỗi thông thường, gần gũi với cuộc sống thường ngày thành biểu tượng, thành báu vật của tình yêu.

Trước đây lựa chọn duy nhất của các cô gái Giẻ- Triêng là cây dẻ. Củi dẻ rất cứng nhưng thớ thẳng, dễ bổ và khi đun lửa đượm, than bền. Đống củi càng to, chặt càng bằng nhau, từng khúc được bổ khéo thành những miếng vừa đun nhưng không tách rời càng chứng tỏ cô gái ấy có sức khỏe, khéo tay, chăm chỉ, ham lao động.   

Trong ngày cưới, cô dâu và bạn bè cõng củi sang biếu bố mẹ và anh em phía nhà chồng. Người được tặng củi cưới rất nâng niu trân trọng món quà này và chỉ sử dụng trong những dịp đặc biệt của gia đình.

Điều thú vị là phong tục đẹp này còn được chính những người nắm giữ, trao truyền tự điều chỉnh để phù hợp với cuộc sống hiện đại và pháp luật hiện hành. Việc lấy củi vốn rất nặng nhọc là việc riêng của cô gái thì nay có sự giúp sức của người thân trong gia đình và bạn bè. Số lượng củi từ hàng trăm bó giờ cũng được giảm bớt.

Với cách tiếp nhận, ứng xử rất nhân văn của các thế hệ tiếp nối nên củi hứa hôn- Báu vật tình yêu đang tiếp tục được các cô gái Giẻ- Triêng lưu giữ, trao truyền ngay trong cuộc sống thường ngày./.