Miuyim Điêu khắc Cam Nda Nang

Tui sajarah, baoh sang camereip di Miuyim Điêu khắc Chăm hu padang ngak di thun 1915, tal thun 1919, mbang camereip di abih, Miuyim peih pabah mbang parang iek 160 janih pandap klak. Bruk duah pataom dom pandap sarak Cam hu peih tabiak meng dom thun puac abap XIX meng dom urang Prang takre gah khảo cổ học, abih di nyu nan lac dom urang ngak bruk ka sang bac Viễn Đông Bác Cổ di Prang (L'École Française d' Extrême - Orient). Hu dom pandap sarak Cam hu ba tapa Prang, dom pandap karei hu ba tal Miuyim di Hà Nội, Miuyim di Bei Gon, saong daok veik hadom hu caik veik di Đà Nẵng.

Miuyim hu peih praong mbang camereip di dom thun kreh pluh thun 1930 piah hu ginup labik parang dom pandap bahrau duah pataom hu dalam dom thun 1920, 1930. Thun 2002, sa talei sang glaong 2 tal hu padang pambuak tame piah patagok labik parang iek. Thun 2005, hu dom chuyên gia Prang di dự án FSP daong, 2 bilik Mỹ Sơn saong Đồng Dương hu ngak pasiam veik saong hu peih pakak di thun 2009. Thun 2011, Miuyim hu dak tame angan dom miuyim dhi I pak Việt Nam.

Tal thun 2016, UBND TP Đà Nẵng buh jien tabiak ngak pasiam  taong abih dom sang saong dom bnilik parang iek piah palagaih ka bruk ravang iek, tui nan hu sa bilik thaot binguk, harak gar, sa bilik ka khảo cổ, 2 bilik parang iek dân tộc học Chăm Nam Trung Bộ saong bruk jak jeng di ilamu Sa Huỳnh, 10 bilik parang iek ilamu sarak Cam yau ye bilik Mỹ Sơn, Trà Kiệu, Đồng Dương, Tháp Mẫm, bilik parang iek rilo janih...

Urak ini, miuyim hu labaih 2.000 janih pandap praong sit karei di gauk, dalam nan hu 288 janih pandap daok hu parang iek gah dalam sang miuyim, 187 janih pandap parang iek gah lingiu mblang bein saong labaih 1.200 janih pandap daok hu khik piah dalam gilang. Bruk njuak biai nan lac pak ini urak ini daok hu parang iek, khik ramik 4 Bảo vật quốc gia, lac: Đài thờ Trà Kiệu, Đài thờ Mỹ Sơn E1, Tượng Bồ tát Tara/Avalokiteshvara saong Đài thờ Đồng Dương.

Tame ravang iek miuyim, hu duah thau ka dom yaom glaong di ilamu Chăm-pa hu duah pataom, hu raok mek saong khik piah pak ini, lingiu di bruk hu pang khan brei thau cambaih, rahra, tuai damuai meda hu pandar dom jamriak audio bahrau piah pang yaih khan, brei thau ka miuyim Chăm Đà Nẵng saong dom janih pandap.

Di tuk pahadar 100 thun miuyim peih pabah mbang parang iek mbang camereip (1919 - 2019), Miuyim Điêu khắc Chăm Đà Nẵng bahrau peih labik parang iek rup thaot “100 thun dak padang saong patagok”, ngan saong 250 blah thaot tư liệu hu duah pataom meng rilo labik, rilo gah, brei ka tuai hu mboh veik tukvak urang Prang ba dom janih pandap akaok meti mai mblang bein Tourane (Đà Nẵng) dahlau di tuk padang ngak miuyim di thun 1915.

Sa bruk gheih mekre di Miuyim Điêu khắc Chăm lac dom pabah mbang praong duk saong tỷ lệ di dom daning saong baoh sang, mblang bein jeng praong saong pala rilo phun, rilo di abih lac phun hoa đại, urang gah meraong ieu lac hoa sứ atau daok hu angan ieu lac hoa Chăm pa. nan oh njauk lac bruk vô tình.

Duah thau ilamu Chăm (dalam raidiuk saong ilamu Chăm tapa Miuyim Điêu khắc Chăm di Đà Nẵng) piah mboh Chăm taduan mek Phật giáo saong Ấn Độ giáo yau habar? Meng abap ka 2, Phật giáo meng Ấn Độ tame tapak Đại Việt min nghệ thuật Phật giáo saong ilamu sarak Phật giáo lac meng Ấn Độ tapa Chăm bloh meng tame Việt. Meda ndom lac, urang Việt mek nghệ thuật Phật giáo saong nghệ thuật Ấn meng Chăm, oh mek tapak meng Ấn Độ.

Ilamu, tui meta maong di miuyim, lac yaom glaong daok veik miat miat tui thun bilan./.