Kapul chiêng urang kumei ala takai ceik Brah Yàng

Meng livik mai, parang me-in atau taong cồng chiêng lac ilimo mengkan, gheih mekre di bhapbini dom bangsa takik daok di Tây Nguyên. Tui hatai sahanneg, bruk taong me-in cồng chiêng lac kayua dom urang likei ngak. Rilo thun tapa, yaom lac oh khik mein, min tuk peih ngak rija atau dom bruk praong di puk plaei, Kapul chiêng kumei ala takai ceik Brah Yàng (xã Bảo Thuận, huyện Di Linh - Lâm Đồng) jeng abih hatai hu mbaok tame me-in.

Dahlau thiah, dalam dom palei di urang K’Ho Sre di Di Linh bian peih harei pataom ilimo mengkan, abih di nyu nan lac rija Nhô lềr bong (daok ieu lac uan padai barau, lac Tết di urang K’Ho),  ini hu maong lac harei roya praong abih dalam thun di urang K’Ho. Tui jien padai di sang bo urang K’Ho peih ngak rija ini praong atau sit, athur paling ka yang lac drei pabui atau kubao. Meyah ngak harei mbang kubao ( ieu lac Nhô dơng…), bruk kuhria caga dui atah meng 1 - 3 bilan. Meng tuk tabiak harei peih ngak adat, po sang bhian nao tal yaok sang dalam palei piah pilih ruah dom likei dam, kumei dara mai daong dom bruk ka sang ( urang K’Ho ieu lac “rê jồm”). 

Amuk Ka Hôn daok di palei Ka La Tô Krềng, xã Bảo Thuận, brei thau: “Yaok thun, di palei dahlau deih bhian peih ngak rija roya mengkan. Dom urang dalam kapul chiêng kumei ini jeng thau saong ngak randap haong cồng chiêng meng tuk nan, meng tuk umo bahrau 17, 18 thun. Kayua lac kapul urang umo nde gauk, randap saong gauk saong hu po sang daa mai daong bruk, nan ye sang halei dalam palei peih ngak rija roya lac dom urang kumei ini jeng hu mbaok tame pasram, ieu urang nao dahlau tacei pato taong saong dak harei dak mboh takre. Meng di nan, sap gar, sap chiêng yau mbang tame dalam rilo darah saong lac pandap mbang tinh thần oh kurang hu mbiah tal harei ini ”. 

Kapul chiêng hu 6 urang saong meda mein meng chiêng 2, chiêng 3, chiêng 4 saong chiêng 6. Dalam 21 kadha diễn tấu cồng chiêng bhian mboh di urang K’Ho dalam janih chiêng 6, ye “Tơt dròng dròng”, “Dut dùng dut”, “Têh drơn drơn”… lac dom urang dalam kapul jeng thau taong biak gheih tal 17 kadha. Urak ini, hu rilo kadha chiêng dom urang dalam kapul jeng meda mein saong dom urang likei. Oh lac joi taong cồng chiêng, gheih tamia xoan bo dom urang ini daok lac dom urang nao dahlau, tacei pato ka dom kumei dara dalam palei dom ragam tamia xoan mengkan.

Yaom lac labaih 30 thun tapa, dom urang dalam kapul chiêng kumei di xã Bảo Thuận takik taom gaok, taong mein cồng chiêng min tuk hu harei biểu diễn dom urang ini jeng taong dom kadha chiêng biak gheih. Taphia di nan, dom urang ini tuk halei jeng sangka tal akhan ao angui cuk biểu diễn meng bruk rik pataom jien piah blei, angui cuk hu tuk pambuak mengkan haong urak ini, njauk saong umo thun saong ngak jeng ilamu biak karei. Tapa nan, caong khin di mikva pak ini, abih di nyu nan lac rairah ranaih njauk paglaong akaok sahaneg, thau khik saong patagok dom yaom ilimo mengkan.

Kayua sahaneg lac, bruk mein cồng chiêng lac bruk di dom urang likei, nan ye, mengkan mai di dom palei bhapbini bangsa takik di huyện Di Linh takik hu kapul chiêng kumei hu mbaok tame pasram, mein dalam dom harei rija roya mengkan .

Jeng tui dom urang dalam kapul, kapul jeng caong hu rilo urang hu mbaok tame kapul chiêng, pato veik ka dom rairah anek kamuan piah harei hadei hu urang mein, min bruk kan kandah praong abih urak ini lac kapul oh hu chiêng piah peih dom var pataom saong pato. Dom urang tok thau taong cơ bản, oh hu pataom, bac megru, yau nan ye dom urang ini jeng oh ka kahng hatai piah tame kapul chiêng. 

 “Kan kandah di kapul chiêng kumei di Bảo Thuận lac oh hu chiêng piah taong. Tuk hu harei nao biểu diễn, dom urang dalam kapul bhian nao yaok sang mikva piah nyim yaok baok chiêng. Caong khin pato piah ka hu dom rairah ngak tui, min oh ngak hu, nyim chiêng di mikva meyah dom adei ngak khut chiêng ye mek hagait piah bayan. Urak ini caong khin karja puk palei sangka, ba mbuan lagaih meng jalan ngak halei nan piah kol dahlak pato ka dom rairah hadei thau taong cồng chiêng, rik daong khik ilimo di mukkei – amuk Ka Hép, palei  Ka La Tô Krềng lac yau nan.

Yaom lac umo labaih 60 thun, min dom urang dalam kapul cồng chiêng ala takai ceik Brah Yàng tuk halei jeng raong, takre hu mein cồng chiêng. Tapa dom mbang diễn tấu cồng chiêng, dom urang ini tuk halei jeng brei mboh hatai takre di drei piah pachreih bhapbini. Min, tuk mai veik haong bruk ngak mbang ngak huak yaok harei, dom urang ini bhian sahaneg, bhian duh hatai kayua umo thun praong bo urak ini oh ka pato hu ka rai hadei saong tal sa tukvak halei nan kapul chiêng kumei di Bảo Thuận lihik nao, lac bruk kan plaih hu tui thun bilan./.

Thúy Linh