(Bhummi saong Hani Pha lang tapa sap Cam)

# Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng bahrau mbaoh tangin tame harak padang ngak mban tacei jalan pacang caga jit tả pabui châu Phi. Tui sarak nan, Akaok mintri ngak nong song patagok palai pala lac trưởng ban. Dom ủy viên yau: Lambaok urang pal akaok mintri; Rayo sap ndom Việt Nam; Rayo papar Việt Nam... Dok gah dom palei pala hu ramik caga tagok bilai pasang iek. UBND tỉnh Đồng Nai bahrau hu harak padang ngak mban tacei jalan pacang caga samar jit  tả pabui Châu Phi, jang yau padang 5 labik pasang iek anek athur angaok dom jalan roya song tỉnh lộ jalan dok di dom tỉnh jaik tapen.

# Pachreih tui kadha di Harei ia dunya thun 2019, harei 22/3, di Hà Nội, Mentri Tài nguyên saong Moi truong pambuak saong dom jabat gah moi truong peih bruk Mittinh pachreih tui Harei Ia dunya saong peih pakak Adit Ia dunya di Viet Nam 2019. Thun 2019, Harei ia dunya ngan saong kadha “ Ia brei ka taong abih oh caik ka thei daok veik gah likuh” piah kakei lac quyền pandar ia hacih di taong abih manuac sia oh lac bruk ngak, địa vị, likei atau kumei jeng yau kalik njuk mboh atau patih. Kadha nan jeng hu pamaong tal bruk ngak bahu di Danak Nghị sự 2030 ka bruk Cak rok patagok khang kajap, nan lac: taong abih manuac thei njauk brei taduan hu kein di bruk cak rok kahng kajap. Tapa nan caong khin ba tabiak jalan langyah ka bruk kayua habar urak ini daok rilo urang daok kadun likuh oh ka hu pandar ia hacih.

      # Harei 21-3, Đại tướng Tô Lâm, Akaok mintri Công an hu payua harak  pok meyaom Cục Cảnh sát pasang iek  tội phạm ka ma túy, dom đơn vị nghiệp vụ di mintri Công an, Công an ban raya HCM, Đắk Nông, Tây Ninh, Bình Dương, Cục Phòng, pacang ma túy song  tội phạm – Mintri Tư lệnh Bộ đội Biên phòng, Cục pasang iek pacang buôn lậu - Tổng cục Hải quan dalam mbang chap mek hu 300kg ma túy đá. Dahlau di nan, beir harei 20-3, dom đơn vị nan hu pambuak bruk chap hu đường dây ma túy xuyên quốc gia hu quy mô biak prong  kayua dom urang negar langiu song Việt Nam tui iek, pajeng ba suan hukum ma túy meng Lào tame TPHCM pablei. Pasang iek di rilo labik kanduah ma túy di dom puk palei, công an chap khik hu labaih 300kg ma túy đá song rilo pandap hu pagam tal, mbang camereip chap hu 11 urang.

# Urak ini, dom tỉnh dalam bhum ĐBSCL daok tame bilan tabung glaong tua riya saong nyom ia mbak, bhap bini daok jaik tapen tasik kurang ia pandar. Di tỉnh Kiên Giang, urak ini hulabiah 25.000 baoh sang kurang ia taba piah pandar. Bruk kurang ia taba mboh ralo di dua huyen An Minh saong An Biên kayua bhum taneh ini njauk nyom ia mbak, oh kuac roh hu bingun ia. Dalam tuk nan, sang mac ba ia hacih hu buh jien tame ngak min hu ka salah blaoh.

# Anak khau tin dom sang bac di ban raya TPHCM “ndom oh” mbang rilow pabui dalam var mbang gam dok, muk Bùi Thị Diễm Thu, Phó Giám đốc Sở pato megru ban raya HCM ndom lac gah pato megru ban raya  oh meda tacei ba bruk ni. Muk Thu jeng ndom lac, bruk dom sang bac padeih mbang rilow pabui song pathau khan ka amaik ame jhui mbang rilow pabui dalam tuk vak ni lac oh njauk. Taphia di nan, dom sang bac meda brei thau rilow drei blei tame lac rilow saat, hu asar cambaih laih, song pathau khan cambaih laih piah ka amaik ame thau jit tả pabui châu Phi oh njom tapa urang.

Khaw tin dunya

# Takik di abih 9 urang metai song 4 urang njauk rambuac dalam sa mbang patuh oh ka thau cambaih makna di nyu di harei 21/3 di labik bhum ceik Tây Nam Cô-lôm-bia. Mbang patuh rah tabiak di sang boh sang di quận Đa-goa (Dagua), labik hu rilo nyaom urang bản địa duik rai. Bruk rah tabiak dalam harei ka 10 di dom bruk pacang caka  jalan roya prong dalam khu vực. Yaok rituh menuac urang pak ni cagar veik bruk nao mai angaok jalan, hu panuac ieu hu quyền sở hữu taneh riya, kadung jien ka dom danak dak xã hội. Sa cảnh sát metai song dom radeih njauk am khuah dalam dom mbang trun jalan. Cô-lôm-bia lac negar hu labaih 85 nyaom bangsa takik  song labaih  1 triệu urang di dom nyaom bản địa.

# Labaih 5 ribau urang Niu Di-lân bahrau hu mbaok di mblang bein n Ha-gli (Hagley), anak sang megris Islam An No (Al Noor) piah hu mbaok di mbang pahadar song likau ka dom urang gaok bala dalam mbang tấn công khủng bố hu rah tabiak dalam adit dahlau di negar ni. Ni lac mbang tấn công trak di abih dalam dakrai di Niu Di-lân song An No lac sa dalam 2 sang megris Islam jeng lac  labik mong tame di khol tấn công. Hu mbaok dalam mbang likau  hu dom akaok mintri dalam rajaei Niu Di-lân, dom urang jakar an ninh di negar ni.

# Harei 22/3, Danak dak padai brah dunya brei pandar kapan haoh pajeng padai brah ka dom labik menuac urang dok gar veik kayua ia ndih ia sua di  Mô-dăm-bích. Urak ni hu labaih 1,7 triệu urang di Mô-dăm-bích njauk hu dong padai brah dalam 3 bilan anak tal. Kuhria tal harei 21/3, dom kapul nyaom di Liên hợp quốc taduan hu 20 ribau urang song jhul pakhang bruk pabak pandap dong ba ka   600 ribau urang. Urak ni urang metai kayua ribuk  I-đai (Idai) dok di Mô- dăm-bích lac 242. Tổng thống Mô-dăm-bích Phi-lip Ni-u-si (Filipe Nyusi) brei thau, urang metai meda tagok labaih  1 ribau.

Trang tin sáng ngày 23/3

(Biên tập: jasi – Duyệt: Ái Nghiêm)

# Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng vừa ký quyết định thành lập Ban chỉ đạo quốc gia phòng, chống dịch tả heo châu Phi. Theo Quyết định  trên, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là trưởng ban. Các ủy viên gồm: Đại diện lãnh đạo các Bộ; Đài Tiếng nói Việt Nam; Đài Truyền hình Việt Nam...Còn về phía các địa phương cũng đã tính toán tăng trạm kiểm soát. UBND tỉnh Đồng Nai vừa có quyết định thành lập Ban Chỉ đạo Phòng chống khẩn cấp dịch tả heo Châu Phi, đồng thời lập thêm 5 chốt kiểm dịch động vật tạm thời. Tỉnh Bình Thuận cũng đã thiết lập 9 chốt kiểm dịch động vật tạm thời trên các tuyến quốc lộ và tỉnh lộ giáp ranh với các tỉnh lân cận.

# Hưởng ứng chủ đề của Ngày Nước thế giới năm 2019, sáng 22/3, tại Hà Nội, Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức Lễ Mít tinh hưởng ứng Ngày Nước thế giới và Khai mạc Tuần lễ Nước quốc tế Việt Nam 2019.  Năm 2019, Ngày nước thế giới có chủ đề “Nước cho tất cả để không ai bị bỏ lại phía sau” nhằm nhấn mạnh rằng quyền sử dụng nước sạch của tất cả mọi người không phân biệt công việc, địa vị, giới tính và màu da. Chủ đề năm nay cũng là để hướng tới đạt được mục tiêu tiên quyết của Chương trình Nghị sự 2030 về Phát triển bền vững, đó là: tất cả mọi người đều được hưởng lợi từ phát triển bền vững. Thông điệp cũng mong muốn đưa ra giải pháp giải quyết nguyên nhân tại sao hiện nay vẫn còn nhiều người còn bị bỏ lại phía sau trong việc tiếp cận nguồn nước.

# Ngày 21-3, Đại tướng Tô Lâm, Bộ trưởng Bộ Công an đã gửi thư khen Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy, các đơn vị nghiệp vụ của Bộ Công an, Công an TP.HCM, Đắk Nông, Tây Ninh, Bình Dương, Cục Phòng, chống ma túy và tội phạm - Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng, Cục Điều tra chống buôn lậu - Tổng cục Hải quan trong vụ bắt giữ 300kg ma túy đá. Trước đó, chiều 20-3, các đơn vị trên đã phối hợp triệt xóa đường dây ma túy  xuyên quốc gia có quy mô rất lớn do các đối tượng người nước ngoài và Việt Nam điều hành, vận chuyển trái phép ma túy từ Lào về TPHCM tiêu thụ. Khám xét tại nhiều địa điểm cất giấu ma túy tại các địa phương, công an thu giữ khoảng 300kg ma túy đá và nhiều vật chứng liên quan, bước đầu tạm giữ 11 người.

# Hiện nay các tỉnh ĐBSCL đang vào cao điểm của mùa khô hạn và xâm nhập mặn, người dân ở nhiều tỉnh ven biển lâm vào cảnh thiếu nước sạch sinh hoạt. Tại tỉnh Kiên Giang, hiện có hơn 25.000 hộ dân bị thiếu nước ngọt sinh hoạt. Tình trạng thiếu nước ngọt diễn ra chủ yếu ở 2 huyện An Minh và An Biên do khu vực này bị ảnh hưởng bởi nước mặn, không khoan được giếng. Trong khi đó, nhà máy cấp nước đã được đầu tư nhưng chưa hoàn thiện.

# Trước thông tin một số trường học tại TPHCM “nói không” với thịt heo trong bữa ăn bán trú, bà Bùi Thị Diễm Thu, Phó Giám đốc Sở Giáo dục – Đào tạo TPHCM khẳng định ngành giáo dục thành phố không hề chỉ đạo việc này. Bà Thu cũng cho rằng, việc một số trường ngưng thịt heo và tuyên truyền phụ huynh không sử dụng thịt heo trong thời điểm này là không đúng. Thay vào đó các trường có thể chứng minh nguồn thực phẩm mình nhập vào là sạch, có nguồn gốc rõ ràng và tuyên truyền rõ để phụ huynh biết dịch tả heo châu Phi không lây sang người.

Tin thế giới:

# Ít nhất 9 người thiệt mạng và 4 người bị thương trong một vụ nổ chưa rõ nguyên nhân ngày 21/3 tại khu vực miển núi Tây Nam Cô-lôm-bia. Vụ nổ xảy ra tại một ngôi nhà ở quận Đa-goa (Dagua), khu vực có nhiều nhóm người bản địa sinh sống. Sự việc xảy ra trong ngày thứ 10 của các hoạt động ngăn chặn tuyến đường cao tốc chính trong khu vực. Hàng trăm người dân bản địa đã cản trở giao thông trên tuyến cao tốc, yêu cầu quyền sở hữu đất và ngân sách cho các chương trình xã hội. Một cảnh sát đã thiệt mạng và nhiều phương tiện giao thông đã bị đốt cháy trong các cuộc biểu tình. Cô-lôm-bia là đất nước có hơn 85 nhóm thiểu số và khoảng 1 triệu người dân thuộc các nhóm bản địa.    

# Khoảng 5 nghìn người dân Niu Di-lân vừa có mặt tại công viên Ha-gli (Hagley), ngay trước đền thờ Hồi giáo An No (Al Noor) để tham gia buổi lễ tưởng niệm và cầu nguyện cho các nạn nhân trong vụ tấn công khủng bố xảy ra hồi tuần trước tại nước này. Đây là vụ tấn công nghiêm trọng nhất trong lịch sử hiện đại của Niu Di-lân và An No là một trong 2 đền thờ Hồi giáo trở thành mục tiêu của những kẻ tấn công. Tham gia buổi cầu nguyện có các bộ trưởng trong chính phủ Niu Di-lân, các quan chức an ninh của nước này.

# Ngày 22/3, Chương trình Lương thực Thế giới bắt đầu dùng máy bay vận chuyển lương thực cho những khu vực dân cư bị mắc kẹt do lũ lụt ở Mô-dăm-bích. Hiện có khoảng 1,7 triệu người ở Mô-dăm-bích cần được cứu trợ lương thực trong vòng 3 tháng tới. Tính đến ngày 21/3, các tổ chức của Liên hợp quốc đã tiếp cận được 20 nghìn người và sẽ đẩy mạnh chiến dịch cung cấp hàng cứu trợ cho 600 nghìn người. Đến nay, số người chết do bão I-đai (Idai) được thông kê ở Mô- dăm-bích là 242. Tổng thống Mô-dăm-bích Phi-lip Ni-u-si (Filipe Nyusi) cảnh báo, số người chết có thể lên tới hơn 1 nghìn./.