Pandap piah ngak ia tut ni biak đặc biệt, meng drei " hén" ( Sap Thái ) lac sa janih côn trùng sit, sambo jnuk, diuk di tapen krong, craoh. Anek “hén” ni tok hu di bilan hajan meng bilan 6 tal bilan 7 saka ia bulan yaok thun . Di dom danao thu ia tal bilan hajan bak ia, angaok mbaok danao mboh hu anek “hén” ni. Mik va ngak bè tabiak kreik danao jaok mek hén mai ngak mẳm. Thun halei hajan rilo meng hu, thun halei hajan takik ye hén oh mboh. Hén rao saat, caik ka nyu thu ia bloh srau song sara, buh tame dalam vại ủ.
Muk Quàng Thị Cương, daok di bản Lầu, phường Chiềng Lề, ban Sơn La, tỉnh Sơn La lac urang ngak mẳm hén brei thau: sara srau tame brei lagaih, jhui caik rilo ngak ka mẳm nyu mbak, daok meyah caik takik hén oh tasak hu:
" Tuk srau song sara brei ủ meng 20 harei tal sa bilan, hu labik mik va srau song meriak piah takik harei lac mbang, min mẳm oh pahe. Tuk srau njauk kak sara ka nyu mbiah, meyah caik biak rilo ye mẳn nyu mbak, mbang oh bingi, daok meyah brei hasit sara ye mẳn nyu mesam. Tui kuhria yaok sa cân hén drei caik meng 2 tal 2,5 gam sara lac mbiah".
Piah ngak hu mẳm hén bingi pahe, dom pandap piah srau oh kurang hu meriak, lasun, alak patih. Hén hadei di tuk srau song sara ủ hu 20 harei tal sa bilan lac ba tabiak srau song meriak, lasun, alak patih Meriak palih dom boh tasak meraik ba nao tuk, tal nyu liman mek tabiak caik liar, cakak jeng candiak sit, atau sot klik, lasun laoh kanduh bloh jan ka nyu bram, tong abih hu srau song gauk brei hasit alak patih bloh srau ka nyu samu tangin, caik tame vại gam sre labaih 10 harei lac meda mbang hu . Amuk Quàng Thị Cương daok brei thau lac:
" Mẳn hén meda caik hu luac thun, gam tuk sre . Tuk mbang meda ba tabiak, buh hasit mì chính lac mbang hu chip. Mẳm hén piah tut rabung tuk, rilow, njam patam. Meda mek boh srau song mẳm hén kahong tagok, jeng sa pandap mbang bingi pahe ".
Tuk ba mẳm hén tabiak mbangn, mẳm hén hu sambo meriak bhong, jangaih, pahe di hén gam saong pahe di meriak, lasun. Ia tut mẳm hén lagaih song nduik, rabung lay, rabung loi tuk lac dom janih rabung hu di bhum Tây Bắc. Yau rilo janih ia tut karei, dahlau daih, mik va urang Thái ngak mẳm hén piah mbang lavik harei. Urak ni, ia tut ni jeng janih pandap bo urang Thái piah payak auyt sahabah, tuai damuai dalam dom bruk bui sambai dalam sang. Lingiu di nan, ia tut ni jeng hu mbaok di dom nhà hàng đặc sản piah duh ka tuai damuai. Saai Trần Thành, sa urang tuai meng Hà Nội tagok Sơn La brei thau
" Mbang camereip hu mbang mẳm hén hulin biak takre, nyu tut song rabung mbang biak bingi. Hulin mbang nyu saoh song lasei jeng hu. Hulin bhian blei mai mbang, song ngak quà ka ayut mbang brei thau mẳm hén ni.
Gam song mẳm hén, dom janih ia tut di urang Thái Sơn La hu khik meng rai ni tapa rai deih. Mbak carak, hang, pahe, bingi di mắm hén ngak ka talam lisei di mik va mboh pachreih jang, ndung bak ilamu bangsa ./.
Viết bình luận