Pathau mik va song tong abih gauk

       Urak ni, môi trường song bala meng langik tasik dak harei dak rilo song bất thường. Bruk nan, caik ka kol drei njauk iek prong dom qui luật tự nhiên, ngak dom bruk khik ramik dom rủi ro, gam samar salih bahrau jalan pacang caga, ứng phó hong  môi trường song bala meng langik tasik. Kadha vak di Minh Long, urang vak di rayo sap ndom  Việt Nam.

Dok di bhum Châu Á - Thái Bình Dương, bala meng lingik tasik lac bruk bhian rah tabiak  di  Việt Nam, song rilo bruk oh siam di langik  yau: hajan khang di sa labik, liar khang, pandiak bhang, ia mbak njom tame…Dalam thun 2016, bala rah tabiak  di negar drei hu tal  20 janih, lingiu di sóng thần oh ka hu. Bala ngak ka  264 urang metai song lihik. Khat lihik gah drap ar labaih 40 ribau tỷ đồng, samu 1,7 tỷ đô la. Langiu di nan, labaih 1 triệu menuac di bhum Tây Nguyên, Nam Trung Bộ, bhum taneran krong Cửu Long kurang ia taba pandar. Bala jeng lac makna ngak ka gah ngak nông tăng trưởng âm dalam 6 bilan akaok thun 2016. Kuhria  dalam 4 bilan akaok thun ni, bruk glut jaleih taneh takai krong, takai tasik di bhum taneran krong  Cửu Long rah tabiak khang, oh ka tuk halei hangin đông bắc rah tabiak dalam kreih bilan 5 di dom puk palei gah brak tuk langik daok tame bilan hè 

 Piah caga pacang bala meng lingik tasik, ong Lê Văn Bình, Phó chủ tịch Ủy ban bhap bini  tỉnh Ninh Thuận – sa dalam dom labik njauk khat lihik trak kayua pandiak bhang dalam dom thun 2015, 2016 ndom lac, langiu di dom jalan caga pacang biến đổi khí hậu , pacang pandiak, njom mbak suai livik, khang kajap,  njauk kuhria tal bruk quy hoạchthủy lợi tui yaok bhum piah khik ka bruk tathuak ia, caga mbak, khik taba. Brei hu dom jalan ngak, caga pacang bala meng langik tasik, dalam nan sangka patagok ilamu caga pacang bala ka dom bhum mbuan si njauk khat lihik:

          Ba ilamu pacang  bala tame pato dalam sang bac ka dom anek saih. Pacang bala oh lac langiu di bruk dong gah langiu, njauk patagok pren khanggah dalam di puk palei, ba tabiak dom jalan ngak pacang cakak tuk hu bala rah tabiak.         

Tui dom chuyên gia, ảnh hưởng biến đổi khí hậu gam song dom  tác động di bruk patagok kinh tế njauk salih bahrau jalan ngak piah pacang cakak bala. Dom  tuk vak dahlau, dalam song hadei bala jeng hu  dom jalan pacang cakak, kayua yaok bhum, palei hu dom janih bala rah tabiak karei di gauk . Bruk di negar drei mboh lac, menuac metai saong lihik hadei di tuk bala rah tabiak bhian rilo jang tuk bala rah tabiak. . Ông Y-o-súp Áp-đen Gie-li (Youssouf Abdel-Jelil), Trưởng đại diện Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc tại Việt Nam ndom lac, piah patrun khat lihik Việt Nam meda bac megru ilamu di Nhật Bản dalam bruk padang ngak dom sang bac an toàn dalam bruk pacang caga bala .

mBlung ia lac sa dalam dom makna dang akaok ngak ka urang metai tuk hu bala, abih di nyu nan lac uranaih. Piah patrun patakik bruk nan, brei patagok ilamu thau ka bruk mblung ia ka bhap bini. Sa jalan ngak pasiam ka bruk ni lac dongpandap panda caga pacang dom janih bala meng lingik tasik.

         Ong Hoàng Văn Thắng – Phó trưởng ban Thường trực Ban tacei jalan  Trung ương ka bruk pacang caga bala ndom lac, pacang caga bala oh lac pacang  saoh, bo brei caga dom jalan ngak patrun patakik khat lihik. Langiu dom bruk yau : padang ngak dom krong ribong, dom ar  krong, ar tasik, brei hu jalan khik iek,  caga bala. Dalam nan patagok kinh tế - xã hội njauk pambuak haong bruk khik caga tài nguyên thiên nhiên, khik ramik  song pasiam dom hệ sinh thái, pacang cakak bruk jah glai , meblah mek tài nguyên suan hukum . Ong Hoàng Văn Thắng lac: Ia sua khang bhian rah tabiak di gah kreih negar, njauk patagok bruk kuhria mboh dahlau, dom bilai dut iek hajan, paglaong bruk tathuak ia di dom krong ribong. Dalam patagokkinh tế brei patrun dom danak dak ba tal kanyah jak yau: dom jalan pacang bruk tathuak ia sua.. Brei hu jalan pacang khat lihik saong hu pablak tame tame dom jalan ngak meng bruk padang ngak  chiến lược, quy hoạch, tiêu chuẩn, quy chuẩn padang ngak jalan mbak, pathau khan piah salih jalan sahaneng  di bhap bini

          Việt Nam lac sa dalam 5 negar gaok kan kandah trak di abih meng bruk biến đổi khí hậu di bhum  Châu Á - Thái Bình Dương. Bruk ni caik tabiak dom kan kandah prong ka bruk patagok khang kajap, min nyu jeng ba mai jalan salih bahrau công nghệ, caga biển đổi khí hậu song paglaong pren meriak gauk dalam bruk salih bahrau di dunya./.