K1. Pacang halak meng jalan ngak vật lý

Pacang halak meng jalan ngak vật lý lac sa jalan ngak salamat saong siam lagaih piah pametai halak bo oh ngak jhak tal alam langik tasik. Mala ini lac dom jalan ngak:

Halam pacang halak halin tual di pabah pambang tho: halam tual pabah mbang tho lac sa jalan ngak mbuan piah pacang halak halin dalam sang camin atau trang trại. Halam hu ngak meng katak atau kim loại, hu dom gilaong sit piah ka hangin saong ia harei nduac tame, min pacang hu dom jnaih halak halin.

Pandar pandap njuk mek halak halin: pandap njuk mek halak halin lac sa jalan pacang caga halak halin siam lagaih saong oh ngak jhak tal alam langik tasik. Pandap ini hu ngak meng jalan njuk mek halak halin saong dom janih con trung karei meng phun pala. Hadei di nan, halak saong con trung hu njuk tame sa pandap halang blaoh matai.

Pandar hoa chat hu dalam langik tasik: dom janih jru hoa chat hu dalam langik tasik hu pandar piah pacang halak halin hu siam lagaih saong salamat. Pagap yau dom janih manyek hu dalam langik tasik yau ye manyek neem saong manyek khoáng meda hu pandar piah pacang caga halak halin hu siam lagaih saong oh ngak jhak tal alam langik tasik.

Pandar ia harei cực tím: Ia harei cực tím meda hu pandar piah pametai dom janih con trung yau jamaok, katit (klauk) saong dom janih halak halin karei. Ia harei cực tím hu prein khu trung saong pametai dom janih con trung bo oh ngak jhak tal alam langik tasik.

Pacang halak halin meng jalan vat ly lac sa jalan ngak salamat saong siam lagaih piah pasang iek bruk tamuh tagok di halak halin saong dom janih con trung karei. Min, bruk pandar jalan ngak ini brei hu peih ngak njauk jalan saong ngak dalam labik lagaih piah mek hu siam di abih.

K2. Pacang halak halin meng sinh hoc

Pacang halak meng sinh hoc lac jalan pandar dom janih vi sinh vật atau pandap meng nyu piah pacang cakak atau ngak trun manieng bruk tamuh tabiak di halak halin palai kaik dalam taneh saong di mangaok phun pala.

Pacang halak meng sinh hoc hu daong ngak patrun patakik bruk pambak tame jru hoa chat pacang caga halak halin. Langiu di nan, pacang halak meng sinh hoc daok hu daong patagok prein pacang ruak di phun pala, patagok nang suat saong chat luong pandap. Hu rilo janih pacang halak meng sinh hoc hu pandar dalam bruk ngak nong, dalam nan hu vi sinh vật (yau ye vi khuẩn saong b imao), dom janih halak cvagar veik saong pandap meng nyu (yau protein saong enzyme). Yaok janih hu jalan pandar karei saong meda hu pandar tui jalan karei di gauk piah mek hu siam lagaih di abih.

K3. Pandar ilamo pala drak hadah krah

Pandar ilamo pala drak hadah krah pacang caga halak halin lac sa dalam dom jalan ngak siam piah ngak patrun patakik bruk pandar jru pacang caga halak halin hoa hoc. Ilamo pala drak hadah krah hu daong ka urang ngak nong thau cambaih hu tukvak lagaih piah pacang caga halak halin palai kaik, meng nan trun takik bruk pandar jru pacang caga halak halin hu siam di abih. Piah pandar ilamo pala drak hadah krah, urang ngak nong brei hu ilamo gah sinh hoc di halak halin saong dom janih con trun hu kein dalam bruk pala drak. Langiu di nan, brei taong yaom njauk ka prein yava di phun pala piah thau hu tukvak lagaih piah pacang caga halak halin palai kaik./.