Bêl bhrợ têng đong xang, manuýh Cơ Tu đoọng bhrợ têng bh’rợ mót đong t’mêê, tr’nơớp nắc đoọng chắp hơnh a bhô dang nắc ơy zư lêy, xang n’nắc nắc chắp hơnh zập ngai cóh bhươl cr’noon ơy ting chrooi đoọng g’lêếh c’rơ zúp zooi c’la đong bhrợ têng đong ắt t’mêê. Lâng apêê đoo, cr’chăl liêm crêê bhlâng đoọng bhrợ têng bh’rợ mót đọng nắc xang ha dum bh’rương 3 t’ngay. Bh’rợ mót đong nắc cóh ra diu, tu ting cơnh cr’noọ xa nay ra diu nắc cr’chăl chắt váih âng pazêng rau.

Pazêng bh’rợ cóh bh’rợ mót đong t’mêê pazêng cơnh: Bh’rợ bhuốih bh’năn mamông, bh’rợ pa liêm pa sạch đong xang; câm óih cóh đong t’mêê; bh’rợ chắp hơnh apêê bhrợ têng, chrooi đoọng g’lêếh c’rơ bhrợ têng đong ắt; thợ prá xay rau chr’nắp liêm ha a đoo c’la đong; cha cha a ộm bhui har đong ắt t’mêê…

Bh’rợ bhuốih mamông nắc vêy ta bhrợ đhị x’nuur, cóh p’rang đong t’mêê. Nâu đoo nắc bh’rợ bha lâng đoọng k’dua a bhô dang chô ooy đong. Buôn nắc bh’năn vêy ta lêy pay đoọng bhuốih nắc a óc lâng a tứch gôông. Xang n’nắc nắc bh’rợ pa sạch đong xang, t’bil lơi rau cắh liêm crêê âng trơ mam đong. C’la đong lâng c’la bhuốih nắc k’đhơợng n’jéh n’loong dal lướt mót ooy đong. Apêê đoo lướt đhiêr cóh toor đong, ha vâng n’jéh n’loong pơ xó a bhuy a lụ đớc đoọng ha rau liêm crêê u váih. Xang n’nắc manuýh bhuốih bha lâng nắc bhrợ bh’rợ bhuốih nhăn rau liêm crêê, câm óih cóh đong t’mêê. Apêê bhrợ 3 a pậ bha nuốih đhị m’pâng đong đoọng manuýh bhuốih nắc bhuốih. 3 a pậ n’nâu nắc đoọng ha dang pleng, dang đong lâng1 a pậ nắc đứoc đoọng ha a bhuúc a vuáh.

Xang n’nắc nắc tước ooy bh’rợ chắp hơnh thợ lâng pazêng ngai chrooi đoọng g’lêếh c’rơ bhrợ têng bh’rợ pa đớp đoọng, đớp pr’đươi. Xang n’nắc nắc apêê thợ bhrợ đong nắc bhrợ bh’rợ bhuốih xay moon rau liêm crêê ha c’la đong. Buôn nắc apêê đoo đơơng đoọng 1 p’nong a óc, 1 bêệ zợ buáh, ch’néh đêếp đoọng xay moon rau chr’nắp liêm ha a đoo c’la đong vêy bấc rau pr’đoọng, vêy đong ắt t’mêê nhâm mâng, mamông k’rơ, k’bhộ ngăn.

Xang đợ bh’rợ bhuốih chr’nắp, manuýh Cơ Tu tân tung da dặ nắc tơớp tước ooy bh’rợ a ộm cha cha. Pazêng apêê cóh pr’loọng đong đh’rứah lâng ta mooi nắc hát t’nơớt, cha cha a ộm. Bh’rợ n’nâu ta bhrợ lứch muy t’ngay đoọng xay p’cắh bhui har âng zập ngai bêl bhrợ têng xang đhr’nong đong t’mêê ga mắc liêm.

Cóh cr’chăl x’rịa âng bh’rợ mót đong t’mêê, c’la đong nắc pác đoọng pr’hêl ha zập ngai đơơng chô. Muy chu cớ zập ngai đh’rứah tân tung da dặ. Tân tung da dặ chr’nắp pr’hay âng manuýh Cơ Tu n’nâu nắc cơnh boóp p’rá la liêm pr’hay tước ooy c’la đong rơơm kiêng bêl ắt mamông cóh đhr’nong đong t’mêê tước ooy c’la đong lum bấc rau pr’đoọng, k’bhộ k’van lâng têêm ngăn./.

Lễ mừng nhà mới của người Cơ Tu

        Lễ mừng nhà mới là nét văn hóa đặc sắc trong kho tàng văn hóa của đồng bào Cơ Tu được trao truyền qua nhiều thế hệ. Với các nghi lễ mang đậm nét đặc trưng, đây là hoạt động sinh hoạt cộng đồng thể hiện tính nhân văn sâu sắc giữa con người với con người cùng chung sống,  giúp đỡ, chung tay xây dựng bản làng ngày càng giàu đẹp.

  Khi dựng nhà xong, người Cơ Tu tổ chức Lễ mừng nhà mới, trước là để cảm tạ Giàng đã che chở sau là để cảm ơn mọi người trong buôn làng  góp công, góp của giúp gia chủ dựng được ngôi nhà mới. Với họ, thời điểm đẹp nhất để làm lễ là sau ngày rằm 3 ngày. Lễ luôn bắt đầu vào buổi sáng, bởi theo quan niệm buổi sáng là dương thể hiện cho sự sinh sôi phát triển của vạn vật.

Các nghi thức chính trong Lễ mừng nhà mới bao gồm: Lễ tế vật sống, Lễ tẩy rửa nhà; Cầu phúc, tạo lửa cho nhà mới; Lễ cảm ơn những người thợ, góp công làm giúp nhà mới; Thợ cầu phúc cho chủ nhà; Ăn mừng nhà mới…

Việc tế sống vật hiến tế được thực hiện dưới bóng cây nêu ở chân cầu thang ngôi nhà mới. Đây là thủ tục bắt buộc để mời các Giàng về nhà. Thông thường con vật được chọn hiến tế là con lợn và con gà trống. Tiếp theo là nghi lễ  tẩy rửa, xua tà ma ẩn trong các vật liệu làm nhà. Chủ nhà và chủ lễ sẽ cầm những đoạn cây dài đi vào trong ngôi nhà. Họ đi vòng quanh, vung cây xua đuổi tà ma cũng là dọn chỗ cho sự tốt lành tới. Sau đó chủ lễ sẽ làm nghi thức cầu phúc, tạo lửa cho nhà mới. Họ sẽ dọn 3 mâm lễ vật ra giữa nhà để chủ lễ  đọc lời khấn. Ba mâm lễ vật này dành cho các vị Giàng trên trời, vị Giàng nhà cửa và 1 mâm dành cho tổ tiên ông bà.

Tiếp đến là nghi thức cảm ơn thợ và những ai đã góp công làm giúp nhà. Chủ nhà sẽ mời mọi người ngồi vào mâm rồi thực hiện nghi lễ trao, nhận lễ vật. Tiếp đến những người thợ làm nhà sẽ làm lễ cầu phúc cho gia chủ. Thông thường họ mang đến 1 con lợn, 1 chum rượu mía, 5 thùng nếp để cầu phúc cho chủ nhà gặp nhiều may mắn, có được ngôi nhà mới bền lâu, mạnh khỏe, no đủ.

Sau những nghi lễ trịnh trọng, người Cơ Tu sẽ múa điệu múa Tung Tung-Za Zá truyền thống ngay trong ngôi nhà mới để mở đầu cho phần ăn mừng. Tất cả các thành viên trong nhà cùng khách mời sẽ liên hoan và múa hát. Hoạt động này thường kéo dài hết một ngày để thể hiện niềm vui của mọi người khi dựng xong ngôi nhà mới to đẹp.

Vào thời điểm kết thúc Lễ mừng nhà mới, gia chủ sẽ chia quà cho mọi người mang về. Một lần nữa mọi người sẽ cùng tham gia múa điệu múa Tung Tung - Za Zá. Điệu múa thân thuộc với người Cơ Tu này như lời chúc tốt đẹp nhất gửi tới gia chủ cầu mong khi sinh sống trong ngôi nhà mới gia chủ sẽ gặp nhiều may mắn, khấm khá và bình an./.

Việt Cường/TTXVN