Cr’noon Rô, chr’val Cà Dy, chr’hoong Nam Giang, tỉnh Quảng Nam vêy 90 pr’loọng đông đhanuôr, k’nặ 500 cha nắc manuýh ắt mamông, nắc zêng đhanuôr Cơ Tu. Cr’noon Rô ắt truíh c’lâng HCM c’nắt tơợ Nam Giang tước ooy Phước Sơn, pazêng apêê pr’loọng đông ắt mamông da dzoóc lâng ch’ngai tu cơnh đêếc bh’rợ lướt ooy pazêng pr’loọng đông zr’nắh k’đháp. Cr’noon Rô nắc muy zr’lụ vêy prang k’tiếc k’ruung hêê n’năl đươi vêy bài thơ pr’hay âng Tố Hữu bêl a đoo glúh xó tơợ đông tù Kon Tum lâng nắc vêy đhanuôr Cơ Tu cóh đâu băn par cóh c’xêê c’moo zâl arọp Pháp.

Xa nay bêl đâu azi xay truíh tước ooy đhanuôr lâng pr’zớc ooy cr’noon Rô nắc pr’hay pa bhlâng. Râu đêếc nắc xa nay ooy Đài truyền thanh âng cr’noon, nắc t’coóh trưởng cr’noon lâng bhrợ têng bh’rợ BTV, PTV lâng KTV. Đài truyền thanh cr’noon Rô dưr váih pr’zớc cắh choom cắh vêy âng đhanuôr cóh đâu.

                            

# Glắp 8 c’moo ơy, hân đhơ cóh hân noo ha ọt cha kêệt cắh cậ cóh hân noo ch’noọng puýh pái, crêê 4 giờ 30 ra diu t’coóh Đinh Văn Náo, trưởng cr’noon nắc dưr đơớh đoọng ra văng mơ 15 phút t’tun, prang cr’noon chr’val xa nay n’đắh loa: Nâu đoo nắc truyền thanh cr’noon Rô. Nâu cơy đhanuôr lâng pr’zớc đương xơợng râu xa nay âng cr’noon lâng đương pa xul xa nay âng Đài p’rá VN lâng Đài phát thanh tỉnh… đh’rứah lâng loa vêy công suất k’rơ cóh Hội trường đông văn hoá cr’noon, k’nặ 10 bêệ loa n’lơơng nắc vêy ta dzông cóh pazêng bha nụ pr’loọng đông đhanuôr.

Cóh 10 c’moo ahay, t’coóh Đinh Văn Náo nắc muy cha nắc manuýh đảng viên p’niên vêy ta đhanuôr bầu đoọng bhrợ têng trưởng cr’noon. Bh’rợ bhrợ t’váih Đài truyền thanh cr’noon nắc doọ râu zr’nắh k’đháp. T’coóh Nào xay truíh: cắh vêy cr’noọ bh’rợ t’béch g’lăng hân đoo! Moon la lua cậ lâng nhà báo nắc dưr váih tơợ bh’rợ cán bộ cr’noon vêy xa nay bh’rợ hân đoo nắc lướt tước ooy pazêng pr’loọng đông đoọng xay moon, đông đhanuôr nắc ch’ngai, lướt dzung zr’nắh k’đháp tu cơnh đêếc nắc k’noọ ooy bh’rợ n’nâu:

C’moo 2005, bhrợ t’váih cr’noon. Tước c’moo 2007, a cu câl amply, radio dzông loa đoọng vêy họp hành nắc t’đang moon đhanuôr tước pấh họp, doọ dzợ ng’lướt tước ooy pazêng pr’loọng đông ch’ngai pa bhlâng, xang n’nắc cóh bhươl cr’noon vêy bh’rợ n’hâu ba bi cơnh vêy ngai jéh k’ăy, manuýh chêết bil cắh cậ pr’loọng đông vêy bhiệc bhan nắc azi a lô zập ngai công n’năl. Ba buôn pa bhlâng, doọ dợ lấh ng’lướt dzung tước zập pr’loọng đông.

Bêl trưởng cr’noon Đinh Văn Náo đơơng xa nay n’nâu đoỌng prá xay, pazêng apêê cán bộ cr’noon nắc lứch xơợng, tu zập ngai công lêy râu liêm crêê âng bh’rợ. Apêê đoo lướt tước ooy pazêng pr’loọng đông đoỌng xay moon p’too pa choom đhanuôr. T’coóh Đinh Văn Náo prá:

Ooy zên bác bhrợ têng m’bứi nắc cr’noon chrooi đoọng, xang n’nắc pazêng pr’loọng đông công ting chrooin đoọng, zập pr’loọng đông mơ 30 r’bhâu đồng, ha mơ dzợ cắh zập nắc acu đoọng p’xoọng đoọng câl pr’đươi. Đợ pr’đươi xa nul n’nâu nắc pazêng vêy 1 amply, 1 đầu đĩa, 2 loa thùng, 2 loa sắt, lâng 2 micro vêy chr’nắp lấh 6 ức đồng.

T’mêê tốt nghiệp trung học cóh Trường Dân tộc nội trú tỉnh cắh mơ đanh, xoọc đêếc trưởng cr’noon vêy ta lêy cán bộ p’niên pa bhlâng cóh cr’noon. Cơnh đêếc nắc, tơợ bh’rợ chêếc lêy bhrợ, Đinh Văn Náo n’jứah bhrợ PTV, BTV lâng bhrợ bh’rợ KTV. Bấc bêl máy móc u hư, Đinh Văn Náo tự chêếc bhr’lậ pa liêm. Hư ngân bhlâng cắh choom bhr’lậ nắc đơơng ooy thị trấn Thạnh Mỹ đoọng thợ bhr’lậ đoọng xa nul âng loa zập t’ngay vêy ta pa xul ta luôn.

Lấh ooy bh’rợ đọc pazêng râu bha ar ta đang k’dua, xa nay xay moon, zập t’ngay tơợ 5 giờ kém 15 tước 6 giờ 30 ra diu, tơợ 4 giờ 30 ha bu tước 8 giờ 30 ha dum, Đài truyền thanh cr’noon Rô nắc âng ađoo trưởng cr’noon k’đhơợng lêy nắc p’têết pa xul tơợ pazêng râu t’ruíh âng Đài p’rá VN lâng Đài phát thanh tỉnh đoọng ha đhanuôr cóh cr’noon xơợng. T’ruíh Đài p’rá VN nắc vêy ta pay pa xul tơợ bhr’lắh pay pa chô vệ tinh truyền hình âng xa nay bh’rợ âng k’tiếc k’ruung zúp zooi, xang n’nắc đoọng t’mót ooy ampli đoọng pa xul cóh loa âng cr’noon. Tơợ truyền thanh, đhanuôr zập ngai công vêy ta k’dua họp, tu cơnh đêếc nắc apêê tước họp bấc pa bhlâng, pazêng bh’rợ cóh cr’noon, cóh c’bhúh nắc vêy ta xay bhrợ tước ooy pazêng pr’loọng đông buôn lấh mơ. T’coóh Đinh Văn Công đhanuôr cóh cr’noon Rô prá:

Bêl l’lăm ahay cắh ơy vêy điện, đoo bêl bhrợ têng bh’rợ họp nắc cán bộ cr’noon lướt tước zập pr’loọng đông đoọng k’dua. Nắc bấc ngai lướt bhrợ ha rêê đhuốch nắc họp hội cắh zập manuýh. Nâu cơy vêy pr’đươi parabol pay tín hiệu truyền hình lâng radio nắc đhanuôr bơơn lêy truyền hình, bơơn xơợng phát thanh, công n’năl ooy xa nay bh’rợ âng xã hội. đhanuôr n’năl cơnh bhrợ cha, zâl pr’lúh cr’ăy, đoàn kết tr’dêr tr’déh…

Zập ra diu ra dương dưr n’đắh bếch cắh cậ ha bu chô tơợ ha rêê đhuốch, xa nul lua nắc vêy ta pa xul la liêm pr’hay. Lấh ooy cr’chăl p’têết pa xul xa nay bha lâng, trưởng cr’noon Đinh Văn Náo nắc t’pắt, glụ a ngon điện đoọng zư lêy pr’đươi xa nul. Lâng trưởng cr’noon, Đài truyền thanh nắc cơnh pr’zớc, ha dang vêy muy râu tu hân đoo cắh vêy xa nul âng loa nắc zập ngai công lêy râu ta bhúch. Ha dợ lâng t’coóh Náo, bêl bơơn xiêr ooy chr’hoong đoọng xay moon ooy manuýh vêy bh’rợ liêm chr’nắp, ađoo công xay moon râu la lua nắc Đài truyền thanh bhrợ bấc râu liêm crêê đoọng ha cán bộ:

Đài vêy bấc râu pr’đươi. Tr’nơớp nắc hội họp, acu xay moon. Râu bơr nắc cóh cr’noon vêy bh’rợ n’hâu, ba bio cơnh vêy manuýh cắh dzợ, cắh cậ t’rị, c’roóc chêết acu công xay moon đoọng zập pr’loọng đông hân đoo công n’năl đoọng tr’zúp tr’zooi. Ha dợ pazêng râu công văn, xa nay đơớh hân âng chr’val, âng chr’hoong vêy ta đoọng nắc acu công đơớh xay truíh đoọng đhanuôr bơơn n’năl, cắh cậ cán bộ chô, azi bhrợ têng pr’họp cr’noon nắc công a lô đoọng đhanuôr bơơn n’năl gít lâng ting pấh họp. ha dang t’ngay m’brương tiêm chủng đoọng ha p’niên, đoọng ha t’rị c’roóc, a ọc nắc acu công a lô… câl pr’đươi xa nul n’nâu, đoo bêl bhươl cr’noon bhrợ têng bh’rợ hội họp nắc doọ ng’lướt vặ n’đắh lơơng. Vêy bh’rợ âng chr’val ha dợ Ban nhân dân cr’noon cắh choom lướt ta đang moon trực tiếp nắc azi công xay truíh đhị đâu đoọng đhanuôr bơơn xơợng lức. ba bi cơnh xay moon đhí boo túh bhlong, đơớh pa bhlâng nắc azi xay truíh đhị đâu đoọng đhanuôr oó lướt mót ooy crâng, lướt ha rêê váih crêê túh bhlong p’loọng.

Ban k’đhơợng bh’rợ: pazêng đhanuôr đoàn kết bhrợ pa dưr pr’ắt tr’mông văn hoá âng chr’hoong Nam Giang nắc pay cr’noon Rô – nắc zr’lụ liêm choom bhlâng ooy bh’rợ tự bhrợ têng trạm truyền thanh đoọng bhrợ t’bhứah tước ooy đhanuôr cóh prang chr’hoong. Pazêng cr’noon vêy pr’đơợ cơnh vêy ta zúp zooi ooy xa nay bh’rợ âng k’tiếc k’ruung vêy sóng truyền hình lâng vêy điện nắc chô ooy đâu đoọng lêy bhrợ. Tước nâu cơy, 48 bhươl cr’noon cóh chr’hoong ơy học tập lâng bhrợ têng bh’rợ trạm truyền thanh ting cơnh xa nay Nhà nước, vel đông lâng đhanuôr đh’rứah bhrợ têng ting cơnh cóh cr’noon Rô./.

 

ĐÀI TRUYỀN THANH CỦA ÔNG TRƯỞNG THÔN

             Làng Rô thuộc xã Cà Dy, huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam, có 90 hộ dân, gần 500 nhân khẩu, toàn bộ là người Cơ Tu. Làng Rô trải dài dọc đường Hồ Chí Minh đoạn từ Nam Giang lên Phước Sơn.

 Câu chuyện hôm nay chúng tôi kể với bà con và các bạn về Làng Rô khá thú vị. Đó là chuyện về  Đài Truyền thanh của thôn, do ông  Trưởng thôn vừa kiêm biên tập viên, phát thanh viên và cả kỹ thuật viên. Đài Truyền thanh Làng Rô đã trở thành người bạn không thể thiếu của người dân nơi đây!

                              

                                         Trưởng thôn Đinh Văn Náo: "Đây là Đài Truyền thanh Làng Rô!"

Tròn 8 năm rồi, bất kể mùa đông giá rét hay mùa hè chói chang, cứ đúng 4 giờ 30 phút sáng ông Đinh Văn Náo, trưởng thôn lại dậy sớm chuẩn bị để 15 phút sau, cả thôn vang lên tiếng loa “ “Đây là Đài Truyền thanh Làng Rô. Mời bà con nghe thông báo của Thôn và tiếp âm chương trình của Đài Tiếng nói Việt Nam và Đài Phát thanh tỉnh”.... Cùng với chiếc loa công suất lớn ở Hội trường Nhà văn hóa thôn, gần một chục chiếc loa khác kéo về tận từng cụm gia đình.

Cách đây 10 năm, ông Đinh Văn Náo là một đảng viên trẻ được bà con bầu làm trưởng thôn. Việc ra đời Đài Truyền thanh thôn thật đơn giản. Ông Náo thật thà kể: Chẳng có sáng kiến chi đâu! Nói thiệt với nhà báo là xuất phát từ chỗ....cán bộ thôn có việc gì phải đi đến từng nhà thông báo, nhà dân lại ở xa nhau, đi bộ cực quá nên tui mới nghĩ ra cái việc ni thôi”:

 “ Năm 2005, thành lập thôn. Đến 2007, mình mua cái amply, cái radio mắc loa lên để có họp hành thông báo cho bà con đi dự cho khỏe, đỡ phải tới từng nhà xa xôi lắm; rồi trong thôn, trong xóm có chuyện gì ví dụ như có ai đau ốm, bị chết hoặc nhà có đám cưới chẳng hạn mình a lô lên ai cũng biết. Tiện lắm, đỡ phải đi bộ tới từng nhà”

Khi trưởng thôn Đinh Văn Náo đem chuyện này ra bàn, cán bộ thôn gật đầu cái rụp vì ai cũng thấy là nó tiện ích lắm. Họ tới từng nhà vận động bà con. Ông Đinh Văn Náo, cho biết:

 “Về kinh phí thì một phần là thôn bỏ ra, rồi các hộ gia đình họ ủng hộ cũng đóng góp, mỗi hộ góp 30 ngàn, còn mô thiếu thì tôi bỏ thêm tiền nhà ra mua. Hệ thống âm thanh này bao gồm 1 ampli, 1 đầu đĩa, 2 loa thùng, 2 loa sắt, cùng 2 micro trị giá hơn 6 triệu đồng”.

Vừa tốt nghiệp phổ thông trung học ở Trường Dân tộc nội trú tỉnh chưa lâu, lúc đó Trưởng thôn được coi là một cán bộ trẻ nhiều chữ nhất trong thôn. Thế là, từ chỗ mày mò, Đinh Văn Náo vừa làm phát thanh viên, biên tập viên vừa kiêm cả kỹ thuật viên. Nhiều khi, máy móc bị trục trặc, Đinh Văn Náo mày mò sửa cho ra. Hỏng hóc nặng quá không sửa được thì xuống tận thị trấn Thạnh Mỹ chở thợ lên sửa gấp để tiếng loa ngày nào cũng phát đều đặn.

Ngoài việc đọc các giấy mời họp, thông báo, hằng ngày cứ từ 5 giờ kém 15  đến 6 giờ rưỡi sáng, từ 4h30 chiều đến 8h30 tối, Đài Truyền thanh Làng Rô do ông Trưởng thôn phụ trách lại tiếp âm các chương trình Đài Tiếng nói Việt Nam và Đài Phát thanh tỉnh cho bà con trong thôn nghe. Chương trình Đài Tiếng nói Việt Nam được thu qua chảo thu vệ tinh truyền hình do chương trình mục tiêu quốc gia hỗ trợ, rồi đưa vào hệ thống ampli để phát ra hệ thống loa toàn thôn. Qua truyền thanh, người dân ai cũng được “mời họp” nên đi họp đông đủ, các hoạt động trong thôn, trong tổ triển khai đến từng gia đình dễ dàng hơn.

Ông Đinh Văn Công, người dân làng Rô nói:

 “Trước đây chưa có điện, mỗi khi tổ chức họp dân thì cán bộ thôn phải đi kêu từng hộ, từng nhà để tập trung lại. Nhưng nhiều người đi rẫy nên hội họp không đông đủ. Bây giờ có hệ thống parabol thu tín hiệu truyền hình và radio nên bà con được xem truyền hình, được nghe phát thanh, cũng am hiểu được các vấn đề của xã hội. Người dân biết cách làm ăn, phòng chống bệnh tật, đoàn kết thương yêu nhau hơn...”

Mỗi sáng sớm thức dậy hay mỗi chiều từ nương rẫy về, tiếng loa lại cất lên ấm áp. Ngoài thời điểm tiếp phát chương trình cố định, rưởng thôn Đinh Văn Náo lại cẩn thận tắt máy, rút nguồn điện để bảo vệ hệ thống âm thanh. Với người trong thôn, Đài Truyền thanh đã là người bạn mà nếu vì một lý do nào đó chỉ cần không có tiếng loa một buổi là ai cũng thấy thiếu. Còn đối với ông Náo, khi được xuống huyện báo cáo điển hình, ông cũng trình bày rất thật thà là Đài Truyền thanh giúp ích rất nhiều cho cán bộ thôn:

 “ Đài nhiều tác dụng lắm. Thứ nhất là hội họp, mình thông báo. Thứ hai là trong thôn có việc gì, ví dụ như có đám ma, hay trâu bò bị chết v.v... mình cũng thông báo để nhà nào cũng biết mà giúp đỡ nhau. Còn công văn, điện khẩn của xã, của huyện nhận được mình cũng đọc đi đọc lại trên loa bà con nắm ngay, hoặc cán bộ về, mình tổ chức họp thôn a lô lên bà con nắm rất rõ mà hưởng ứng đi họp. Nếu ngày mai tổ chức tiêm chủng cho trẻ con, tiêm phòng cho trâu, bò, lợn mình cũng a lô lên.. Mua hệ thống âm thanh này, mỗi khi làng tổ chức hội họp gì thì khỏi phải đi mượn. Có hoạt động chi của xã mà Ban nhân dân thôn không thể huy động trực tiếp được thì mình sẽ đọc ngay tại đây để cho toàn thể bà con nghe. Ví dụ như thông báo lũ lụt, gấp quá không kịp nữa thì mình sẽ đọc ngay để bà con biết khỏi đi rừng, đi rẫy tránh bị lũ cuốn”.

Ban chỉ đạo phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” của huyện Nam Giang đã lấy làng Rô - nơi có điểm sáng về việc tự xây trạm truyền thanh để nhân rộng trên toàn huyện. Những thôn có điều kiện như được hỗ trợ chương trình mục tiêu quốc gia phủ sóng truyền hình và có điện lưới thì về đây học tập. Đến nay, 48 thôn trong huyện đã học tập và xây dựng được mô hình trạm truyền thanh theo phương châm Nhà nước, địa phương và nhân dân cùng làm như ở làng Rô./.