Chi’ớh ha’pruốt Tết Đinh Dậu nâu, hadang vêy g’lúh nắc k’đươi pr’zợc lướt ooy vel du lịch Bhơ Hôồng 1 cóh chr’val Sông Kôn, chr’hoong Đông Giang đoọng lêy cha’mêết pr’ắt tr’mung cóh đâu âng manứih Cơ Tu. Râu k’rang moon lấh mơ nắc manứih ơy t’bhlâng âng đơơng văn hoá âng đhanuôr đay đoọng xay moon lâng ta’mooi zâp đắh nắc mưy đha’đhâm Cơ Tu n’niên váih cóh thị trấn Prao, choom prá 3 p’rá lâng cung nặc đha’đhâm tr’nơợp cóh vel bơơn pachoom chính quy, chuyên ngành du lịch. Ahêê đh’rứah lướt ooy Bhơ Hôồng đoọng bhrợ năl lâng Ating Pai lâng bhiệc bhrợ du lịch âng đha’đhâm nâu ấ:

    Tơợ thành phố Hội An lướt k’dâng 100km chô đắh Tây, vel bhươl du lịch Bhơ Hôồng 1 ắt đăn đhị c’lâng 14G. Mơ 2 giờ hi’bu zâp t’ngay, zâp c’bhúh ta’mooi tơợ thành phố Đà Nẵng cắh cậ Hội An nắc chô tước ooy vel du lịch Bhơ Hôồng. hơnh déh apêê nắc mưy hướng dẫn viên manứih cóh vel đông-anoo Ating Pai. Ating Pai vel bhươl cóh thị trấn Prao, chr’hoong Đông Giang. Kiêng p’rá Anh tơợ k’tứi, xang bêl tốt nghiệp THPT, anoo nắc ơy lêy ting pachoom ngành quản trị du lịch âng mưy trường cao đẳng cóh Đà Nẵng. glúh đắh trường lâng bhiệc liêm choom prá xay 3 p’rá nắc Cơ Tu, a’duôn lâng p’rá Anh, nắc liêm choom đoọng đha’đhâm nâu bhrợ têng bấc râu bhiệc. Hân đhơ cơnh đêếc, anoo Pai nắc quyết định chô ooy vel đông đoọng bhrợ bhiệc. anoo bhrợtêng đoọng ha Công ty Du lịch mạo hiểm Hội An lâng k’đhơợng zư cóh zr’lụ vel bhươl du lịch Bhơ Hôồng 1. Anoo Ating Pai moon: “Xang bêl ơy pachoom cóh trường lớp xang, acu nắc vêy bấc râu tr’kiêng lâng vel bhươl lấh mơ. Lâng acu lêy vel bhươl âng cu vêy bấc râu liêm chr’nắp bhrợ du lịch. Ooy đâu nắc kiêng vêy manứih bhrợ du lịch, moon pachoom, k’âng k’đơơng ta’mooi lêy chi’ớh. nắc acu ặt bhrợ cóh đâu đoọng padưr pa’xớc du lịch vel đông âng cu.”

    Bhiệc bhrợ bhlâng âng Ating Pai nắc ting đương moon pachoom, âng đơơng ta’mooi lướt lêy cóh zâp vel đông, xay moon lâng ta’ơơi râu âng ta’mooi ta’moóh ooy pr’ắt tr’mung, j’niêng cr’bưn, văn hoá âng manứih Cơ Tu. Ta’mooi lướt ooy đâu nắc kiêng xơợng lâng đợ pr’đươi pr’dua cóh vel đông, lấh mơ nắc zâp pr’đươi pr’dua tơợ lang tr’zêl tr’penh bơơn đhanuôr đươi dua cớ. pa’đhang moon cơnh n’căr bom, ta dông đợc đhị dứp đông Gươl đoọng bhrợ kẻng ha vel đông. Hân đhơ cơnh đêếc, râu âng apêê lêy chắp lấh mơ nắc bơơn xơợng đha’đhâm manứih Cơ Tu nâu xay moon đợ j’niêng cr’bưn cung cơnh pr’ắt tr’mung zâp t’ngay âng đhanuôr cóh vel đông. Xay moon liêm gít, tr’xin j’ooi nắc cơnh anoo Pai xay moon ooy vel bhươl âng đay đoọng ha ta’mooi. Tu cơnh đâu, cóh anoo nắc bơơn xay moon văn hoá cung cơnh acoon manứih Cơ Tu nắc râu bhui har lâng râu tự hào. P’căn Pauline-ta’mooi manứih Canada xay moon: “Bêl acu ắt cóh vel Bhơ Hôồng nâu acu lêy bhui har lâng cóh đâu têêm ngăn cơnh pr’ắt tr’mung đhị vel đông âng đay. Bêl bơơn manứih k’âng k’đơơng cóh vel đông đay. Bêl bơơn manứih cóh vel đông âng đơơng nắc năl gít lấh mơ ooy j’niêng cr’bưn, văn hoá âng đhanuôr cóh vel đông. Acu chắp kiêng bhlâng apêê pân’jứih zêệ ch’na hi’dưm đoọng ha cu. Acu dzợ bơơn lêy đhanuôr cóh đâu bhrợ bhuệc. acu pabhlâng c’jựch lêy bêl manứih âng đơơng acu lướt lưm mưy pân’jứih ơy penh p’zroọ 5 bêệ bhuông păr âng a’rập a’bhưi.”

    Lấh mơ bh’rợ nắc mưy manứih k’âng k’đơơng, đợ t’ngay doọ bấc ta’mooi, anoo Pai nắc dzợ bhrợ bhiệc ra’pặ đợc paliêm đhr’nuum bhr’lệp cóh phòng. Hân đhơ nắc đợ đông Homestay nắc đoọng liêm crêê cơnh cr’noọ âng ta’mooi, zâp râu liêm chr’nắp zêng váih cơnh mưy khách sạn 3 sao. Tu cơnh đâu, lâng bhiệc bhrợ nâu, anoo Pai nắc zư lêy liêm nhâm đoọng đhị ắt liêm sạch, chr’nắp. Ta’mooi lướt vốch hadang lưm boo priu, zâp râu bh’rợ zr’nưm bơơn bhrợ têng đhị đông Gươl. Hân đhơ cơnh đêếc, hadang plêệng liêm, zâp râu xa’nay bh’rợ zêng ta bhrợ cóh tang vel đông. Đhị đâu, ta’mooi bơơn âm cha đợ pr’âm ch’na truyền thống âng manứih Cơ Tu. Anoo Pai nắc tớt đh’rứah lâng apêê, liêm ta’níh xay moon lâng prá xay ooy đợ râu ch’na đh’nắh nâu.

    Xang bêl cha cha hi’dưm, nắc đh’riêng xa’nưl âng pr’múa chiing cha’gâr dưr chr’va xưl lâng pr’múa tân tung da dặ nắc tơợp múa p’gớt hơnh déh đợ ta’mooi tước pấh. pr’lứch xa’nay bh’rợ nâu nắc bhiệc giao lưu âng ta’mooi lâng đhanuôr cóh vel đông. Apêê bơơn xập đợ n’đoóh a’doóh, pazưm đh’rứah lâng đhanuôr cóh vel đông múa hát. Đợ bh’rợ cơnh đâu nắc âng đơơng pachô zên ha đhanuôr cung z’zăng lấh. nắc đoo cung nặc bh’nơơn k’rong bhrợ âng Công ty du lịch mạo hiểm Hội An trực tiếp lấh mơ nắc râu p’têết pazưm âng anoo Pai. T’coóh Bríu Thiện-Bí thư Chi bộ vel Bhơ Hôồng 1, chr’val Sông Kôn, chr’hoong Đông Giang đoọng năl: “Công ty lâng UBND chr’hoong, UBND chr’val k’rang lêy, âng đơơng 2 nhân viên cóh đâu, a’châu Pai lâng a’châu Liên bhrợ nhân viên du lịch âng vel Bhơ Hôồng. lấh mơ nắc vêy a’châu Pai tơợ thị trấn Prao lướt ooy đâu đh’rứah bhrợ lâng đhanuôr cóh đâu. a’châu Pai pa bhlâng zay ta’níh lâng bhiệc bhrợ. Tu a’châu Pai vêy chuyên môn du lịch, pabhlâng k’rang lêy vel nâu. Ooy đâu nắc âng đơơng ta’mooi, hơnh déh liêm ta’níh bhlâng.”

    Tơợ mưy vel bhươl cắh râu rị váih cung cơnh bấc vel bhươl Cơ Tu lơơng, đhanuôr cóh vel Bhơ Hôồng nắc tơợp bhrợ năl lâng bhiệc hơnh déh ta’mooi du lịch. Hân đhơ cơnh đêếc, ooy 5 c’moo bhrợ du lịch đhị Bhơ Hôồng 1, anoo Pai cung lưm bấc râu zr’nắh k’đhạp. cr’chăl tr’nơợp bhrợ têng zâp xa’nay bh’rợ đoọng ha ta’mooi nắc cắh vêy liêm buôn. Tu lâng đhanuôr cóh vel, bhiệc lướt ha’rêê chóh ha’roo nắc đoo bha’lâng, hadợ t’nơớt múa, n’toong chiing cha’gâr đoọng ta’mooi lêy nắc chấc t’bơơn pa’xoọng. Lấh mơ, apêê cung cắh năl cơnh bhrợ du lịch, nắc bhrợ đợ n’hâu ta k’đươi moon, đợ bhiệc bhrợ lơơng cắh râu rị dzợ. Lâng cung nặc râu ặt k’rang tơợ ahay âng Ating Pai: “Acu lêy râu đhr’năng lalua hadợ lướt moót bhrợ têng du lịch cắh lalua liêm choom. Acu moon nắc đoo bhiệc chuyên nghiệp. lalua lêy acu vêy râu k’rang nắc đhanuôr cóh vel đông nắc bhrợ bil pr’hoọm âng đay. Lâng ta’mooi du lịch nắc lêy zr’nắh k’đhạp bêl pa’đăn lâng vel đông cóh đâu.”

    Taluôn k’rang lêy bhrợ t’bhlâng lâng văn hoá Cơ Tu lâng bhiệc padưr pa’xớc du lịch cóh vel du lịch Bhơ Hôồng 1, k’noọ tước đâu, anoo Pai nắc k’noọ lướt học cớ, pachoom lấh mơ đoọng bhrợ mưy dự án lalay âng đay. Tu ting cơnh anoo, văn bhoá Cơ Tu liêm bấc lâng bhrợ têng padưr mưy thương hiệu du lịch nhâm mâng tơợ đâu. đợ râu văn hoá liêm chr’nắp nâu nắc bơơn prang bha lang k’tiếc năl tước. lâng anoo nắc mưy manứih k’coon Cơ Tu nắc k’đơơng a’cọ p’têết pazưm./.

Chàng trai Cơ Tu làm du lịch

                                                    CTV Phan Vinh

     Có dịp đến làng du lịch Bhơ Hôồng 1 ở xã Sông Kôn, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam, chúng ta sẽ được trải nghiệm đời sống dân dã, gần gũi của đồng bào Cơ Tu nơi đây. Người nỗ lực giới thiệu, quảng bá văn hóa Cơ Tu đến với du khách bốn phương là chàng trai Cơ Tu Ating Pai ở thị trấn Prao, huyện Đông Giang. Ating Pai thạo 3 ngôn ngữ là Cơ Tu – Việt và Anh ngữ, hơn nữa lại được đào tạo chính quy, chuyên ngành về du lịch, vì thế, anh không ngừng nỗ lực để quảng bá văn hóa của dân tộc mình với bạn bè quốc tế.

     Cách thành phố Hội An khoảng 100km về hướng Tây, làng du lịch Bờ Hôồng 1, xã Sông Kôn, huyện Đông Giang nằm sát bên đường quốc lộ 14G.

    Tầm 14 giờ chiều thường ngày, các đoàn khách từ thành phố Đà Nẵng hoặc Hội An sẽ đến Làng du lịch Bhơ Hôồng. Chào đón họ là chàng hướng dẫn viên người bản địa – Ating Pai. Anh Pai quê ở thị trấn Prao, huyện Đông Giang. Vì mê Tiếng Anh từ nhỏ, sau khi tốt nghiệp THPT, anh đã chọn theo học ngành quản trị du lịch của một trường cao đẳng tại Đà Nẵng. Ra trường với khả năng giao tiếp thành thạo 3 ngôn ngữ là tiếng Cơ Tu - Việt và tiếng Anh, rất nhiều cánh cửa rộng mở, mời gọi chàng trai vùng cao này. Thế nhưng anh Pai lại quyết định trở về quê hương làm việc. Anh đầu quân cho Công ty Du lịch mạo hiểm Hội An và làm quản lý ở khu vực làng du lịch Bhơ Hôồng 1. Anh Ating Pai chia sẻ: “Sau khi đã học ở trường ở lớp xong, mình có rất nhiều tình yêu đối với bản làng quê hương của mình. Đồng thời, mình thấy trên bản làng quê hương của mình có rất nhiều tiềm năng du lịch. Mà thông qua đó phải có người làm du lịch, hướng dẫn, phục vụ khách thì may ra người ta mới biết đến bản làng của mình. Cho nên mình ở lại ngoài này mục đích là để phát triển thêm cái du lịch địa phương của bản địa”.

    Công việc chính của anh Ating Pai là hướng dẫn, đưa du khách đi thăm thú khắp làng, giới thiệu và giải đáp cho du khách tất cả những gì mà họ thắc mắc về đời sống, phong tục, văn hóa của người Cơ Tu.

     Du khách đến đây rất thích thú với những vật dụng của bà con Cơ Tu sử dụng hằng ngày, đặc biệt là các phế phẩm từ chiến tranh được người dân chế tác sử dụng lại. Ví dụ như mảnh vỏ bom được trịnh trọng treo ở dưới nhà Gươl để làm kẻng cho làng. Tuy nhiên, có lẽ điều mà họ ấn tương nhất là được nghe chàng trai người Cơ Tu giới thiệu những phong tục, tập quán cũng như cuộc sống hằng ngày của người dân địa phương.

    Chi tiết, tỉ mỉ và say mê là cách anh Pai giới thiệu về buôn làng của mình cho du khách. Bởi lẽ trong anh, được nói về văn hóa cũng như con người Cơ Tu là niềm vui và cả sự tự hào. 

Bà Pauline –Du khách người Canada cảm nhận: “Khi tôi ở trong làng Bhơ Hôồng này tôi cảm thấy rất là vui và không khí tại đây đầm ấm như được sống tại quê hương của mình. Khi được hướng dẫn viên địa phương dẫn tôi đi tham quan làng thì có thể hiểu được tập tục, văn hóa của người bản địa. Tôi rất thích người đàn ông nấu cơm tối cho tôi. Tôi còn được thấy người dân xung quanh làm việc. Tôi rất ngạc nhiên khi hướng dẫn viên đưa tôi đi gặp người đàn ông đã từng bắn hạ 5 chiếc máy bay của giặc ngoại xâm”.

     Ngoài vai trò là một hướng dẫn viên, những ngày thưa khách, anh Pai còn kiêm luôn cả việc sắp xếp, bố trí lại buồng phòng. Tuy chỉ là những căn nhà homestay, nhưng để đáp ứng được nhu cầu của du khách, mọi tiêu chuẩn đều phải đạt gần như một khách sạn 3 sao. Chính vì vậy, với công việc này, anh Pai cũng rất cẩn thận và chăm chút để nơi lưu trú vừa có được vẻ hoang sơ mà vẫn sang trọng, sạch sẽ.

    Du khách đến nếu gặp lúc trời mưa, mọi sinh hoạt tập thể được tổ chức dưới mái nhà Gươl. Nhưng nếu đẹp trời, hoạt động sẽ diễn ra ở sân làng. Tại đây, du khách  được thưởng thức những món ăn truyền thống của người Cơ Tu. Anh Pai sẽ ngồi lại cùng họ, tỉ mỉ giới thiệu và trò chuyện về những món ăn này.

    Thường thì, sau bữa tối, tiếng trống chiêng và điệu múa tâng tung da dá bắt đầu diễn ra thay cho lời chào đón những vị khách từ phương xa tới thăm. Cuối chương trình là hoạt động giao lưu giữa du khách và người dân địa phương. Họ được mặc những chiếc váy thổ cẩm, hòa vào điệu múa với người bản địa. Những hoạt động như thế mang lại nguồn thu nhập tương đối ổn định cho người dân nơi đây. Đó cũng là thành quả từ sự đầu tư của Công ty Du lịch mạo hiểm Hội An mà trực tiếp nhất là sự kết nối của anh Pai. Ông Bríu Thiện, Bí thư Chi bộ thôn Bhơ Hôồng 1, xã Sông Kôn cho biết: “Công ty và UBND huyện, UBND xã quan tâm đến, đưa 2 nhân viên ở trên này, cháu Pai và cháu Liên làm nhân viên du lịch của làng  Bhơ Hôồng. Đặc biệt là có cháu Pai từ thị trấn Prao xuống đây cùng làm với bà con nơi đây. Cháu Pai rất nhiệt tình đối với công việc. Bởi vì cháu Pai có chuyên môn du lịch, rất quan tâm làng này. Trong đó là đưa khách, đón khách rất đàng hoàng”.

    Từ một ngôi làng bình thường như bao nhiêu làng Cơ Tu khác, người dân thôn Bhơ Hôồng đã bắt đầu quen dần với việc đón tiếp khách du lịch từ khắp nơi về đây. Thế nhưng, trong gần 5 năm làm du lịch tại Bhơ Hôồng 1, anh Pai cũng gặp không ít những khó khăn. Thời gian đầu bắt tay vào việc bố trí, sắp xếp các chương trình phục vụ cho du khách là một điều không mấy dễ dàng. Bởi với dân làng, việc lên rẫy trồng lúa mới là công việc chính, còn nhảy múa, đánh cồng chiêng biểu diễn cho du khách chỉ là công việc phụ. Hơn nữa, bà con cũng lạ lẫm, bị động khi  làm du lịch… đó cũng chính là những trăn trở lâu nay của Ating Pai: “Mình thấy cái thực tế khi mà đi vào phục vụ du lịch chưa thật sự có một nề nếp. Mình gọi là tính chất chuyên nghiệp. Thực tế ra mình có trăn trở là người dân bản địa sẽ đánh mất bản sắc của mình đi. Và khách du lịch sẽ cảm thấy khó khăn khi tiếp cận với cái bản địa ở trong này”

    Tâm huyết với văn hóa Cơ Tu và việc phát triển du lịch ở làng du lịch Bhơ Hôồng 1, sắp tới, anh Pai dự định tiếp tục học tập, trau dồi kiến thức để làm một dự án của riêng mình. Bởi theo anh, văn hóa Cơ Tu vốn còn rất phong phú và hoàn toàn có thể tạo dựng được một thương hiệu du lịch vững chắc từ đây. Nét văn hóa độc đáo của người Cơ Tu sẽ được nhiều khách du lịch xa gần biết đến. Và chính bản thân anh, một người con Cơ Tu sẽ là người đi đầu kết nối…/.