Đhị rau zr’nắh k’đháp, chr’val Lăng nắc ơy t’bhlâng z’lấh zr’nắh k’đháp, lâng tước nâu cơy ơy xay bhrợ xang xa nay bh’rợ bhươl cr’noon t’mêê. Bơơn n’năl chr’val Lăng nắc muy cóh bơr chr’val bha lâng âng chr’hoong Tây Giang, tỉnh Quảng Nam lâng nắc muy cóh 50 chr’val bha lâng âng tỉnh xay bhrợ xa nay bh’rợ bhươl cr’noon t’mêê.

C’xêê 9/2011, Thủ tướng Chính phủ bhrợ têng cr’noọ bh’rợ bhrợ têng bh’rợ thi đua: Prang k’tiếc k’ruung pazum c’rơ bhrợ têng bhươl cr’noon t’mêê. Xang n’nắc, cóh c’xêê 11/2011, UBND tỉnh Quảng Nam bhrợ têng cr’noọ bh’rợ ooy bh’rợ bhrợ têng cr’noọ bh’rợ âng k’tiếc k’ruung lâng ta đang moon bhrợ têng bh’rợ thi đua: Quảng Nam pazum c’rơ bhrợ têng bhươl cr’noon t’mêê cr’chăl c’moo 2011 – 2015. Tước c’moo 2013, UBND chr’hoong Tây Giang bhrợ têng xa nay bh’rợ pa dưr bhươl cr’noon t’mêê đhị chr’hoong. Nắc tơợ c’moo 2011, chr’val nắc tơớp bhrợ têng bhươl cr’noon t’mêê.

Tước nâu cơy, chr’val ơy bhrợ têng liêm xang 19/19 cr’noọ bh’rợ bhươl cr’noon t’mêê. Nâu đoo nắc muy rau t’bhlâng choom pa bhlâng ng’haanh déh, tu chr’val Lăng nắc muy ắt đhị zr’lụ zr’nắh k’đháp, bấc bhlâng nắc da ding k’coong; đăn ooy Lào lâng chr’val Zuốih âng chr’hoong Nam Giang. Bơơn vêy bh’nơơn cơnh đâu, tơợ t’ngay tơớp bhrợ têng bhươl cr’noon t’mêê, chr’val Lăng ta luôn vêy đợ rau k’rang tơợ zập cấp. Đươi vêy cơnh đêếc kinh tế dưr váih, văn hoá- xã hội vêy bấc rau liêm choo, quốc phòng – an ninh vêy ta zư nhâm mâng.

Xoọc đâu, 7/7 bhươl cr’noon âng chr’val nắc lứch vêy mặt bằng ắt mamông, 7/7 cr’noon lứch vêy c’lâng ô tô, 98% đhanuôr bơơn đươi điền âng k’tiếc k’ruung; trường tiểu học lâng trạm y tế nắc lứch crêê cơnh cr’noọ xa nay âng k’tiếc k’ruung. Rau liêm choom bhlâng nắc bấc rau chr’nắp ooy văn hoá truyền thống vêy ta ha dưr, zư nhâm mâng lâng dưr váih k’rơ. Hệ thống chính trị tơợ chr’val tước ooy bhươl cr’noon ta luôn vêy ta zư nhâm mâng. Apêê cán bộ vêy ta pa choom, pa dưr dal c’năl xa nay bh’rợ, crêê cơnh cr’noọ xa nay k’đhơợng xay nhà nước đhị vel đong.

Hân đhơ cơnh đêếc, ting cơnh t’coóh Bh’riu Hùng, Chủ tịch UBND chr’val Lăng xay moon, hân đhơ kinh tế dưr váih nắc cắh ơy nhâm mâng, c’năl âng đhanuôr ơy vêy ta ha dưr nắc cắh ma mơ mr’cơnh; zr’lụ chr’val nắc bhứah, da ding k’coong, c’lâng p’rang lướt ooy muy bơr bhươl cr’noon dzợ zr’nắh k’đháp cóh hân noo boo. T’coóh Hùng prá:

         Cóh pazêng t’ngay c’xêê ha y đoọng pa dưr rau trách nhiệm t’bhlâng xay bhrợ xa nay bh’rợ bhươl cr’noon t’mêê, đoọng zư nhâm mâng pazêng rau cr’noọ bh’rợ ơy choom bơơn bhrợ, chr’val nắc xay moon p’too pa choom đhanuôr zư nhâm mâng pazêng cr’noọ bh’rợ ơy choom bơơn bhrợ. Tơợ chr’val nắc t’bhlâng ta đang moon k’rong c’rơ tơợ đhanuôr lâng pazêng rau c’rơ n’lơơng đoọng bhrợ t’bhứah đhăm chóh t’nơơm cao su, t’nơơm z’nươu, bhrợ t’bhứah, bhrợ t’bhứah zr’lụ b’băn đoọng bhrợ pr’đơợ pa dưr kinh tế đoọng ha đhanuôr.

Xoọc đâu, chr’val Lăng công ơy xay bhrợ bh’rợ bhrợ nhâm mâng 19 cr’noọ bh’rợ ơy ta xay bhrợ xang. T’coóh Hùng xay moon đoọng bhrợ têng liêm xang 19 cr’noọ bh’rợ nắc rau t’bhlâng, pa bhlâng nắc bơr rau cr’noọ bh’rợ ooy c’lâng p’rang lâng bha nậ đác, bhrợ ha vel đong lum bấc rau zr’nắh k’đháp, tu bơr cr’noọ bh’rợ n’nâu crêê tước đh’rứah. Nắc c’lâng bê tông tơợ zr’lụ chr’val chô ooy cr’noon Ta Ry lâng bha nậ đác Ta Ry. C’lâng lướt n’nâu ch’ngai 3,5km. Đoọng bhrợ têng liêm xang bơr bh’rợ tr’nêng n’nâu apêê đong thầu lâng đhanuôr nắc pazum c’rơ, đh’rứah bhrợ têng, đhanuôr đoọng k’tiếc, đoọng công, đong thầu đoọng zên đoọng bhrợ têng. Đươi vêy cơnh đêếc nắc bh’rợ n’nâu nắc vêy ta bhrợ têng xang crêê cơnh cr’noọ, vel đong nắc bơơn têêm loom.

T’coóh Bh’riu Hùng xay moon vel đong đay bhrợ têng xang xa nay bh’rợ bhươl cr’noon t’mêê crêê t’ngay c’xêê nắc đợ rau t’bhlâng bấc pa bhlâng. Rau đêếc nắc rau mr’cơnh cr’noọ xa nay tơợ đhanuôr, nắc tu vêy mr’cơnh cr’noọ xa nay âng đhanuôr nắc cóh pazêng t’ngay c’xêê ahay chr’val Lăng doọ dzợ lấh zr’nắh k’đháp. Đhanuôr chr’val Lăng ơy đoọng k’r’bhâu hecta k’tiếc, đh’rứah lâng muy bơr rau bh’rợ n’lơơng đoọng bhrợ têng bhươl cr’noon t’mêê, pa bhlâng nắc cóh bh’rợ bhrợ têng c’lâng bhươl cr’noon, zr’lụ đhăm ắt mamông t’mêê… vêy bấc bh’rợ, đhanuôr pa tơơi đong ắt đoọng k’tiếc ha bh’rợ âng bhươl cr’noon t’mêê. T’coóh Clâu Troi, muy cha nắc manuýh pa tơơi đong ắt đoọng k’tiếc ha xa nay bh’rợ bhươl cr’noon t’mêê xay moon: Xa nay n’nâu pa bhlâng choom ng’xay bhrợ, bhrợ têng bhươl cr’noon t’mêê liêm choom nắc bhrợ đoọng ha pr’ắt tr’mông âng zi liêm crêê lấh mơ. t’coóh Troi prá:

         C’lâng xa nay âng Đảng, Nhà nước nắc pa tơơi cr’van cr’bhộ bhrợ têng đhăm ắt mamông t’mêê ting cơnh Nghị quyết 30a. Nắc acu ta níh đha nâng col lơi t’nơơm chr’nóh chr’bêết, pa tơơi đong ắt. K’tiếc nắc k’tiếc âng Nhà nước, nắc acu pa chô, tu bh’rợ tr’nêng zazum nắc acu lơi bhươn chr’nóh chr’bêết, pa tơơi đong ắt. Bhrợ têng bhươl cr’noon t’mêê, bhrợ mặt bằng t’mêê, acu nắc pa tơơi đong ắt, lơi gạch n’nâu, xang n’nắc acu ta đang moon đhanuôr ting bhrợ têng, đươi vêy cơnh đêếc nắc vêy đhăm ắt mamông pậ bhứah mơ đâu, acu ta đang moon nắc t’bhlâng bhrợ t’bhứah lấh mơ, 103 pr’loọng đong cóh cr’noon nắc vêy zập k’tiếc đoọng bhrợ đong… lâng vêy đhăm k’tiếc ng’đớc lơi đoọng ha k’coon ch’chau cóh ha y chroo.

Muy rau liêm buôn cớ cóh bh’rợ bhrợ têng bhươl cr’noon t’mêê cóh chr’val nắc muy bơr doanh nghiệp đoọng chr’val nợ. Rau đêếc nắc dự án, công trình ơy vêy tỉnh, chr’hoong đoọng bhrợ têng. Bêl đương zên ta đoọng, muy bơr doanh nghioệp ơy đoọng chr’val nợ, cơnh lâng bh’rợ bhrợ têng l’lăm. Xang bêl tỉnh, chr’hoong đoọng zên nắc chr’val chroót pa chô. Đươi vêy n’năl cơnh xay bhrợ, n’năl cơnh pazum c’rơ âng đhanuôr, bhrợ têng bhươl cr’noon t’mêê cóh chr’val Lăng gít bhlâng ơy chô đơơng rau chr’nắp pr’hay, crêê cơnh cr’noọ âng đhanuôr. Tr’haanh bhlâng nắc Công ty TNHH xay moon bh’rợ xây dựng, thương mại lâng dịch vụ Song Giang, Chiến Khánh, Tây Hồ Minh…

T’coóh Bhling Mia, Chủ tịch UBND chr’hoong – lâng bhrợ têng trưởng Ban k’đhơợng xay bh’rợ bhrợ têng bhươl cr’noon t’mêê chr’hoong Tây Giang xay moon. Tr’nơớp tơớp bhrợ têng bhươl cr’noon t’mêê âng chr’val Lăng ếp pa bhlâng. Hân đhơ cơnh đêếc, chr’val Lăng nắc muy chr’val ta béch, n’năl cơnh ta đang pazum c’rơ âng đhanuôr, tu cơnh đêếc đợ bh’nơơn bh’rợ ơy choom bơơn bhrợ nắc choom pa bhlâng ng’haanh déh. T’coóh Mia prá:

         Xa nay bh’rợ bhươl cr’noon t’mêê nắc muy xa nay bh’rợ zazum, đhanuôr nắc manuýh bha lâng. Bh’rợ bhrợ têng liêm choom xa nay bh’rợ bhươl cr’noon t’mêê nắc rau t’bhlâng âng đảng bộ, chính quyền lâng đhanuôr vel đong. Tước nâu cơy, ooy bha lâng nắc pazêng cr’noọ bh’rợ bhrợ têng bhươl cr’noon t’mêê nắc vêy tỉnh, Trung ương xay moon xang. Cóh pazêng t’ngay c’xêê ha y t’bhlâng ta đang moon, xay moon đoọng đhanuôr n’năl gít lấh mơ. nâu đoo c’lâng xa nay ga mắc nắc đhanuôr trực tiếp đươi dua rau liêm choom tơợ pazêng cr’noọ bh’rợ, dự án bhrợ t’váih, cóh đêếc nắc t’bhlâng xay bhrợ cr’noọ bh’rợ thu nhập, pa xiêr đharứt.

Cơnh đêếc tước nâu cơy chr’hoong da ding k’coong Tây Giang ơy vêy bơr chr’val bhrợ têng liêm xang xa nay bh’rợ bhươl cr’noon t’mêê nắc A Nông lâng chr’val Lăng, xay p’cắh rau liêm choom cóh xa nay bh’rợ bhrợ pa dưr pr’ắt tr’mông t’mêê âng đhanuôr cóh zr’lụ da ding k’coong Quảng Nam. Bhrợ têng liêm choom xa nay bh’rợ bhươl cr’noon t’mêê cóh Tây Giang nắc pr’học kinh nghiệm chr’nắp đoọng chr’hoong, apêê chr’val da ding k’coong n’lơơng âng tỉnh Quảng Nam đươi dua bêl xay bhrợ bhươl cr’noon t’mêê âng c’moo 2016 lâng cóh pazêng c’moo t’tun./.

Đồng bào Cơ tu chung tay xây dựng Nông thôn mới

        Trước nhiều khó khăn, xã Lăng vẫn nỗ lực vượt khó, và đến nay đã về đích nông thôn mới. Được biết, Lăng là một trong hai xã điểm của huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam là một trong 50 xã điểm của tỉnh về xây dựng nông thôn mới.

           Tháng 9.2011, Thủ tướng Chính phủ ban hành kế hoạch tổ chức thực hiện phong trào thi đua “Cả nước chung sức xây dựng NTM”. Sau đó, vào tháng 11.2011, UBND tỉnh Quảng Nam cũng ban hành kế hoạch về tổ chức triển khai thực hiện mục tiêu quốc gia và phát động phong trào thi đua “Quảng Nam chung sức xây dựng nông thôn mới” giai đoạn 2011-2015. Đến năm 2013, UBND huyện Tây Giang xây dựng các đề án, chương trình phát triển nông thôn mới trên địa bàn huyện. Nhưng từ năm 2011, xã Lăng đã bắt đầu đi vào xây dựng nông thôn mới.

          Đến nay, xã Lăng đã hoàn thành 19/19 tiêu chí nông thôn mới. Đây là một nỗ lực đáng ghi nhận, bởi xã Lăng là một xã nằm ở địa hình hiểm trở, chủ yếu là đồi núi cao; tiếp giáp với Lào và xã Zuôih của huyện Nam Giang. Có được thành quả này, ngay từ khi bắt tay vào thực hiện nông thôn mới, xã Lăng luôn nhận được sự quan tâm, lãnh đạo từ các cấp. Nhờ vậy mà tình hình kinh tế có bước phát triển, văn hóa – xã hội có nhiều khởi sắc, quốc phòng – an ninh được giữ vững.

          Hiện tại, 7/7 thôn của xã đã có mặt bằng tái định cư, 7/7 thôn có đường ôtô, 98% dân số được sử dụng điện lưới quốc gia; trường tiểu học và trạm y tế đều đạt chuẩn quốc gia. Đáng chú ý nhất là nhiều giá trị ăn hóa truyền thống được khôi phục, bảo tồn và phát triển. Hệ thống chính trị từ xã đến thôn thường xuyên được củng cố. Đội ngũ cán bộ được bồi dưỡng, nâng cao trình độ năng lực, đáp ứng được các yêu cầu nhiệm vụ lãnh đạo, quản lí nhà nước tại địa phương.

          Tuy vậy, theo ông Briu Hùng, Chủ tịch UBND xã Lăng cho biết, tuy kinh tế phát triển nhưng chưa bền vững; trình độ dân trí được cải thiện nhưng chưa đồng đều; địa bàn rộng, đồi núi, dốc, giao thông đi một số thôn còn cách trở trong mùa mưa. Ông Hùng nói:

          "Trong thời gian tới để phát huy được vai trò trách nhiệm tiếp tục chương trình nông thôn mới, để giũ vững ổn định các tiêu chí, xã sẽ tuyên truyền vận động người dân giữ vũng tiêu chí hiện nay đã đạt. Về phía xã sẽ tiếp tục tuyên truyền huy động nguồn vốn từ nhân dân và các nguồn vốn khác để mơ rộng diện tích cây cao su, cây dược liệu, mở rộng các khu chăn nuôi tập trung, nhằm tạo điều kiện phát triển kinh tế cho người dân..."

          Hiện tại, xã Lăng cũng đã lên phương án củng cố 19 tiêu chí đã hoàn thành. Ông Hùng cho biết để hoàn thành 19 tiêu chí là cả một nỗ lực, nhất là hai tiêu chí về giao thông và thủy lợi khiến địa phương gặp nhiều khó khăn bởi 2 tiêu chí liên quan trực tiếp nhau. Đó là trục đường bê tông từ trung tâm xã về thôn Ta Ry và công trình thủy lợi Ta Ry. Trục đường bê tông này có chiều dài 3,5km. Để hoàn thành hai công trình này cả nhà thầu và nhân dân cùng chung sức, phối hợp làm, nhân dân hiến đất, hiến công, nhà thầu bỏ vốn trước để thi công. Nhờ vậy mà công trình này hoàn thành đúng kế hoạch, địa phương thở phào nhẹ  nhỏm.

          Ông Briu Hùng cho rằng địa phương mình về đích NTM đúng hẹn là một sự quyết tâm rất lớn. Đó sự đồng thuận từ sức dân, chính nhờ có sự đồng lòng này mà chặn đường vừa qua của xã Lăng bớt gian truân hơn. Người dân xã Lăng đã tự nguyện hiến hàng ngàn hecta đất, cùng với một số công trình phụ để xây dựng NTM, nhất là trong làm đường giao thôn nông thôn, khu tái định cư… có nhiều trường hợp, người dân còn tự nguyện di dời nhà để nhường đất cho các công trình NTM. Ông Clâu Troi, một người dời nhà nhường đất cho NTM bộc bạch: “Chuyện này là đáng làm, xây dựng NTM tốt sẽ giúp cho đời sống chúng tôi tốt hơn”. Già Troi nói:

           " Chủ trương Đảng Nhà nước giải phóng mặt bằng tái định cư theo Nghị quyết 30a, Mình gương mẫu hy sinh cay cối, hoa màu, nhà cửa hiến đất. Đất là đất của Nhà nước, mình phải trả lại thôi, vì công việc chung mình phải hy sinh vườn tược, nhà cửa. Xây dựng nông thôn mới, làm mặt bằng mới, mình phải di dời nhà cửa phải hy sinh nền gạch, rồi mình đứng ra vận động bà con làm theo, nhờ thế mới có mặt bằng to như hôm nay, mình cũng đề nghị tiếp tục mở rộng mặt bằng, 103 hộ trong thôn phải có đủ đất làm nhà...và có mặt bằng dự phòng  cho con cháu sau này nữa.

          Một thuận lợi nữa trong xây dựng NTM ở xã là việc một số doanh nghiệp sẵn sàng cho xã “nợ”. Đó là một số dự án, công trình đã được tỉnh, huyện duyệt. Trong khi đợi vốn rót về, một số doanh nghiệp đã cho xã nợ” bằng cách tiến hành thi công trước. Sau khi tỉnh, huyện chuyển vốn về thì xã sẽ chi trả. Nhờ linh hoạt, biết vận động sức dân, xây dựng NTM ở xã Lăng rõ ràng đã đem lại những chuyển biến tích, được lòng dân. Tiêu biểu như Công ty trách nhiệm hữu hạn tư vấn xây dựng, thương mại  và dịch vụ Song Giang, Chiến Khánh, Tây Hồ Minh...

          Ông Bhling Mia, Chủ tịch UBND huyện-Kiên trưởng Ban chỉ đạo thực hiện chương trình nông thôn mới huyện Tây Giang nhận xét. Xuất phát điểm xây dựng NTM ở xã Lăng khá thấp. “Tuy nhiên, xã Lăng là một xã khá năng động, lại biết cách vận động sức dân, nên những kết quả đạt được hiện tại thật đáng trân trọng. Ông Mia nói

            "Chương trình nông thôn mới là chương trình tổng thể, dân là đối tượng chủ thể. Việc thực hiện thành công chương trình nông thôn mới là cả một nổ lực của đảng bộ, chính quyền và nhân dân các địa phương. Đến giờ này, vè cơ bản các tiêu chí xây dựng nông thôn mới được tỉnh, Trung ương công nhận. Thời gian tới tiếp tục vận động, tuyên truyền để nhân dân nhận thức. Đây là chủ trương lớn mà người dân là người trực tiếp hưởng lợi từ các chương trình, dự án mang lại, trong đó phải tập trung cho tiêu chí thu nhập, giảm nghèo..."

          Như vậy đến nay huyện miền núi Tây Giang có hai xã đạt chuẩn nông thôn mới là Anông và xã Lăng đánh dấu sự thành công trong hành trình xây dựng cuộc sống mới của đồng bào vùng cao Quảng Nam. Thành công xây dựng nông thôn mới ở Tây Giang  sẽ là bài học kinh nghiệm quý để huyện, các xã miền núi khác của tỉnh Quảng Nam áp dụng trong quá trình xây dựng nông thôn mới của năm 2016 và những năm tiếp theo.