Cơnh lâng bh’rợ tr’nêng liêm pr’hay lâng tinh thần p’têệt pa dưr vel đong, tô c’bhúh Cơ lâu cóh vel Pr’ning, chr’val Lăng, chr’hoong Tây Giang, tỉnh Quảng Nam ta luôn lướt l’lăm cóh g’lúh p’too moon “ pa zêng đha nuôr bhrợ pa dưr pr’ặt tr’mông văn hoá cóh vel bhươl” cơnh bhrợ pa dưr tô gộ zay học, pay đoọng k’noọ k’zệt hecta k’tiếc đoọng  ra li đhăm ặt t’mêê ha đhanuôr, bhrợ pa dưr vel t’mêê… nâu đoo công nắc tô gộ văn hoá tr’haanh âng chr’hoong da ding ca coong n’nâu…

           # Vel Pr’ning, chr’val Lăng ặt cóh clung ta hung, pa zêng apêê đhr’nong đong bơơn ra pặ pa đhiêr , cóh m’pâng nắc Gươl, crêê cơnh ra pặ bhrợ đhr’niêng xa nay âng ma nứih Cơ Tu. 08 tô gộ apêê đoo ặt ma mông tr’đăn đh’rứah.

T’coóh vel Cơ Lâu Troi, Trưởng tô Cơ lâu đoọng năl: Tpượ c’moo 1943, 12 cha ắnc ca coon âng tô Cơ Lâu âng đhi noo Cơ lâu Nhớih, lâng Cơ lâu Nhát n’niên đh’rứah ặt ma mông cóh đhr’nong đong dal đhị toor k’ruung Lăng. Tước dâng 1985, xơợng bhrợ chủ trương ặt ma mông, tô gộ Cơ lâu nắc ha dợ chô ooy vel Pr’ning ặt ma mông đh’rứah lâng 7 tô gộ n’lơơng. Xoọc đâu, tô Cơ lâu cóh đâu vêy 21 pr’loọng cơnh lâng 105 cha ắnc. Cóh bấc c’moo zêl prúh a rập a bhuy, tô gộ Cơ lâu ặt ma mông đăn căn cứ âng Quân khu 5. Pa zêng đợ apêê acoon tô Cơ lâu zêng ting pấh cóh 2 g’lúh zêl prúh a rập Mỹ lâng Pháp.

               Cóh c’moo 84, anh hùng lực lượng vũ trang Cơ Lâu Nâm công dzợ  hay đợ râu kỉ niệm muy cr’chăl zr’nắh xr’dô. T’coóh trúih, cóh bêl zêl prúh a rập pa chô Thượng Đức nâu câi nắc chr’hoong Đại Lộc,tỉnh Quảng Nam, tô gô Cơ lâu vêy 6 cha ắnc trực tiếp ting ph chiến đấu, panh p’tộ 3 bêệ bhuông păr a rập. đhêêng cơnh t’coóh ting pấh k’noọ 100 g’lúh zêl prúh ga mắc k’tứi lâng pănh p’tô 7 bêệ bhuông păr. Ta pun bh’dzang  bh’rợ  ca conh bha bhướp, nâu câi, tô gộ Cơ lâu xoọc vêy 2 cha nắc  xoọc pa bhrợ cóh quân đôi lâng công an đoọng zư lêy vel đong k’tiêc sk’ruung, ca coon cha chau cóh tô gộ zeng bơơn lướt học, bấc ngai xoọc học đại học, cao đẳng xang học pa bhrợ cóh chr’val, chr’hoong. T’coóh Cơ lâu Nâm moon:

               Tơợ râu ha ul đha rựt, cắh vêy râu cha đắh, xấp đhum, cắh vêy trường học, nâu câi vêy trường học, záp ngai công lướt học,. cơnh lâng pr’loộng đong cu, acu cắh vêy chữ, nâu câi acu p’too moon ca coon cha chau t’bơơn pa choom chứ nắc râu acu yêm loom bhlâng. Pêê p’nong ca coon cu zêng học đại học. Brương tr’nu, apêê cha chau cu, acu dzợ ma mông ắnc acu đoọng lướt học đại học lứch… nắc đoo rơơm kiêng âng cu…

                C’moo 2010, Tô gộ Cơ lâu ặt cóh vel Pr’ning bơơn xay moon nắc tô gộ văn hoá, nâu đoo công nắc tô gộ bơơn xay moon boeoen cr’noọ xa nay tô zay học tơợ c’moo 2007. t’coóh vel Cơ Lâu Troi đoọng năl cớ: Pa zêng vêy 12 cha nắc ca coon tốt nghiệp đại học, cóh đêếc Cơlâu Nhup vêy tước 3 cha nắc ca coon zêng thi đỗ đại học, zấp đoo ca coon cha chau cóh tô zêng lướt học. doó ngai lơi học. Tơợ bê; bh’rợ tr’nêng “ Xa nul kẻng học bài” bơơn k’đhơợng bhrợ cóh vel Pr’ning k’noọ 3 c’moo đâu, đợ tước bêl học ha dum zấp đong công p’too moon ca coon đha đhi đay moọt học. t’coóh vel Cơlâu Troi moon:

                L’lăm ahay chiến tranh, đha nuôr zi cắh bơơn học, cắh vêy pr’đơợ lướt học, nâu câi yêm têêm ặ, acu lướt p’too moon ca coon cha chau ting xơợng chủ trương Đảng, Nhà nước  k’rang lêy học hành, cắh choom lơi học,… acu tước p’too moon đha nuôr xơợng bhrợ bh’rợ xa nay “ t’coó kẻng học bài”. Acu pa bhlâng bhui har bêl lêy ca coon cha chau đha nui tr’út, liêm ta níh. Nâu câi tô gộ cu bấc bhrợ cán bộ, bhrợ công an , quân sự công vêy, bhrợ cán bộ chr’hoong, cán bộ chr’val. N’đhơ dzợ zr’nắh k’đháp n’đhơ cơnh đêếc acu công dzợ ta luôn p’too moon ca coon cha chau thi đua học.

 

                                        

                    Bêl t’mêê bơơn tước ặt ma mông, vel Pr’ning nắc đhêêng vêy tô Cơ lâu lâng A lăng tước ặt ma mông, đợ nâu a hay tô gộ n’lơơng công tước đâu ặt ma mông tu cơnh đêếc đhăm k’tiếc ặt ting t’ngay ting xiên. Xơợng bhrợ bh’rợ pay đoọng k’tiếc đoọng bhrợ pa dưr zr’lụ đha nuôr ặt ma mông, tô gộ Cơ lâu âi pay đoọng k’noọ k’zệt hecta k’tiếc bhươn lâng đhăm chr’nóh đoọng chính quyền ra ly đhăm k’tiếc, chóh bhrợ đong ặt đoọng ha k’zệt pr’loọng đong. P’đhang moon cóh c’moo 2004, t’coóh Cơlâu Nâm lâng apêê n’lơơng cóh tô gộ pay đoọng knoọ 4 hecta k’tiếc đoọng brhợ t’bhứah vel Pr’Ning bhrợ bấc đha nuôr bhui har. Cóh c’moo 2014, t’coóh Cơ lâu Nhúp, Cơ lâu Troi nắc cớ pay đoọng lấh 2 ha k’tiếc nang chr’nóh lâng ruộng ha roo ha chính quyền vel đong bhrợ t’váih zr’lụ đhăm ặt t’mêê dăn vel Pr’ning, pa tơơi 23 pr’loọng đha nuôr ặt ma mông. Xoọc đâu zr’lụ đhăm ặt t’mêê liêm cra, bấc ngai âi tước chóh bhrợ đong t’mêê liêm ga mắc. T’coóh Cơ Lâu Troi đoọng năl: cóh đâu tô gô Cơlâu pay đoọng k’tiếc bấc bhlâng. Pay đoọng ha chính quyền bhrợ c’lâng, trường, trạm nắc công âng ca coon cha chau hêê âh. Cắh muy đoọng ha chính quyền, apêê tô gộ n’lơơng  tước đâu cắh vêy k’tiếc pa bhrợ azi zêng đoọng lứch. Nắc muy ặt  ma mông liêm ta níh nắc choom ặ. T’coóh Nhấp dáp vêy lấh 7 pr’loọng đong cóh tô pay đoọng k’tiếc, n’đhơ cơnh đêếc đhăm k’tiếc la lấh ga mắc tu cơnh đêếc t’coóh cắh mặ dáp lứch. T’coóh Nhấp moon:

                 Chủ trương âng Đảng Nhà nước xay moon ra li đhăm k’tiêc sặt t’meee ting Nghị quyết 30 a. acu bhrợ l’lăm, pay đoọng chr’nóh chr’bêệt, đong xang. K’tiếc nắc k’tiếc âng Nhà nước, acu nắc pa chô đoọng, tu bh;rợ za zum acu pay lơi nang chr’nóh , đong xang. Bhrợ pa dưr vel bhươl t’mêê, bhrợ đhăm k’tiếc k’mêê, nắc ađay tơơi đong xang, p’too moon đha nuôr ting bhrợ, đươi vêy cơnh đêếc nắc vêy đhăm k’tiếc ga mắc bhứah cơnh nâu câi, acu công k’ươi cớ bhrợ t’bhứah đhăm k’tiếc, 103 pr’loọng đong cóh vel nắc choom vêy zấp k’tiếc bhrợ đong, lâng vêy đhăm k’tiếc  pa săm đớc ha ca coon cha chau brương tr’nu dzợ.

 

                           

                Đong bhuốih tô Cơ lâu bơơn bhrợ bhứah ga mắc cơnh alang 3 gian tơợ c’moo 2004, bêl Gươl vel cóh vel Pr’ning cắh âi vêy, đong bhuốih âng tô Cơ lây nắc đhị cán bộ chô ooy đâu họp đha nuôr đoọng zấp ngai ma năl ghít pháp luật, cơnh bhrợ cha ặt ma mông. Tô Cơlây công đoọng ha đha nuôr cóh vel vặ đong bhuốih tô gộ đoọng bhrợ têng xa nay chr’nắp ga mắc. đhị bấc c’moo, đong bhuốih tô Cơ lâu dưr váih đhị chắp  lêy cơnh Gươl âng đha nuôr cóh đâu. Lấh mơ, tô gộ Cơ lâu dzợ bhrợ pa dưr quỹ đoọng ha tô gộ, ting n’nắc, zấp pr’loọng đong chroi đoọng 50 r’bhâu ha quỹ tô gộ/c’moo. Đợ zên n’nâu vêy bơơn pay đươi dua zooi đoọng ngai lum zr’nắh k’đháp, jéh ca ay.

Âi vêu đanh k’noọ 15 c’moo bhrợ cóh ngành Văn hoá, t’coóh Nguyễn Chí Toàn- Trưởng phòng Văn hoá Thông tin chr’hoong Tây Giang xay moon dal n’đắh bh’rợ âng tô gộ văn hoá Cơ lâu, pa bhlâng ắnc bh’rợ p’têêt pa zum lâng zooi đoọng vel bhươl đh’rứah pa dưr. N’đhơ cóh da ding ca coong n’đhơ cơnh đêếc tô gộ Cơlâu cóh vel Pr’ning zêng vêy bh’nơơn học tập choom hơnh déh. T’coóh  Toàn moon:

               Tô gộ Cơ lâu cóh chr’val Lăng nắc tô gộ tr’haanh cóh bh’rợ bhrợ pa dưr pr’ặt tr’mông văn hoá cóh vel bhươl, tô gộ bơơn chr’hoong xay moon nắc tô gộ văn hoá tr’haanh. Tô gô n’nâu vêy bh’rợ chr’nắp cóh vel Pr’ning chr’val Lăng. Tô gộ n’nâu lướt l’lăm cóh bh’rợ pa dưr tô gộ zay học, ca coon cha chau đh’nui tr’út lâng vêy bấc râu chroi động ha bh’rợ bhrợ pa dưr vel đong chr’val lăng, pa bhlâng vel bhươl t’mêê, pay đoọng k’tiếc chr’nóh chr’bêệt. tô gộ n’nâu nắc tr’hânh cóh bh’rợ bhrợ padưr vel đong tây Giang ca van liêm

                    T’mêê đâu, tô gộ Cơlâu nắc tô gộ tr’hânh âng chr’hoong Tây Giang đh’rứah lâng 42 tô gộ văn hoá cóh vel đong tỉnh ting pấh g’lúh xay prá “ Bh’rợ chr’nắp âng tô gộ văn hoá cóh bh’rợ p’too moon bhrợ pa dưr pr’ặt tr’mông văn hoá”. Conh lâng bấc bh’rợ liêm chr’nắp lâng tinh thần p’têệt pa zum vel bhươl, tô gộ Cơlâu cóh vel Pr’ning, chr’val Lang, chr’hoong tây Giang, tỉnh Quảng Nam la lua nắc tấm gương tr’ang đoọng đợ tô gộ n’lơơng ting lêy bhrợ têng.

 

GƯƠNG SÁNG TỘC HỌC CLÂU

 

                 Với nhiều nghĩa cử cao đẹp và tinh thần gắn kết cộng đồng, tộc họ C’lâu ở thôn Pơning, xã Lăng, huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam luôn đi đầu trong cuộc vận động "toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư" như xây dựng tộc họ hiếu học, hiến gần chục héc ta đất để san ủi mặt bằng bố trí dân cư, xây dựng nông thôn mới .... Đây cũng là tộc họ văn hóa tiêu biểu của huyện miền núi cao này….Bài viết của Đình Hiệp- CTV Đài TNVN:

 

                                                     

          Làng Pơning, xã Lăng nằm yên bình trong thung lũng, gồm những ngôi nhà được bố trí hình vòng cung, ở giữa là nhà Gươl đúng theo cách bố trí truyền thống của đồng bào Cơ Tu.  08 tộc họ chung sống quây quần bên nhau.

 Già làng C’lâu Troi , trưởng tộc họ Clâu cho biết: "Từ năm 1943, 12 người con của tộc họ C’lâu do anh em C’lâu Nhơih và C’lâu Nhát sinh ra cùng trú ngụ trong căn nhà dài bên bờ sông Lăng. Đến khoảng năm 1985, thực hiện chủ trương tái định cư, tộc họ C’lâu mới chuyển về thôn Pơning sinh sống cùng với 07 tộc họ khác. Hiện nay, tộc họ C’lâu ở đây có 21 hộ với 105 nhân khẩu. Trong những năm chiến tranh, tộc họ C’lâu sinh sống sát căn cứ của Quân khu 5. Hầu hết những người con tộc họ C’lâu đều tham gia trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ.

            Ở tuổi 84, anh hùng lực lượng vũ trang Clau Nâm vẫn nhớ như in những kỉ niệm một thời khói lửa. Ông kể, trong chiến dịch giải phóng Thượng Đức nay là huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam, tộc họ C’lâu có 6 người trực tiếp tham gia chiến đấu, bắn hạ 3 máy bay địch. Riêng bản thân ông tham gia gần 100 trận đánh lớn nhỏ và bắn hạ được 7 máy bay. Tiếp bước truyền thống cha ông, nay, tộc họ C’lâu hiện có 2 người con đang phục vụ trong quân đội và công an để bảo vệ quê hương đất nước, con cháu trong tộc đều được đi học, nhiều đứa học xong đại học, cao đẳng ra trường làm việc ở xã, ở huyện”.. Ông Nâm nói:

            "Từ cái đói, từ cái nghèo, không có cơm ăn, không có áo mặc, không có trường học, bây giờ có trường học, ai cũng đi học. Đối với gia đình tôi, tôi không có chữ, bây giờ tôi tuyên truyền con cháu xóa được mù chữ đó là tôi mừng nhất. Ba đứa con của tôi đều học đại học. Sau này, mấy đưa cháu, tôi mà còn sống là tôi cho đi học đại học hết...đó là mong muốn của tôi như thế...

 

                             

            Năm 2010, Tộc họ C’lâu ở thôn Pơning được công nhận là tộc họ văn hóa, đây cũng là tộc họ được công nhận đạt tiêu chuẩn tộc họ hiếu học từ năm 2007. Già làng C’lâu Troi cho biết thêm: Cả tộc có 12 người con tốt nghiệp đại học, trong đó nhà C’lâu Nhup có đến 3 người con đều thi đỗ đại học, tất cả con cháu trong tộc đều không có ai bỏ học. Từ khi phong trào “tiếng kẻng học bài” được duy trì ở thôn Pơning gần ba năm nay, cứ đến giờ học buổi tối nhà nào cũng nhắc nhở con em mình vào học. Già  làng Clâu Troi bảo:

            "Trước đây chiến tranh, bà con mình không được học, không có điều kiện đi học, nay hòa bình mình đứng ra vận động con cháu nghe theo chủ trương Đảng, Nhà nước chăm lo học hành, không được bỏ học, lang thang...... Tôi đứng ra vận động bà con thực hiện tốt phong trào "đánh kẻng học bài". Mình rất sung sướng khi thấy con cháu chăm ngoan, học giỏi, thành đạt. Bây giờ tộc học mình nhiều cán bộ, làm ở công an cũng có, quân sự cũng có, rồi làm cán bộ huyện, cán bộ xã. Dù còn khó khăn nhưng mình vẫn thường xuyên vận động con cháu thi đua học..."

             Khi mới được tái định cư, thôn Pơning chỉ có tộc họ C’lâu và Alăng đến sinh sống, về sau nhiều tộc họ khác cũng chuyển đến đây nên diện tích đất ở ngày càng chật hẹp. Hưởng ứng việc hiến đất để xây dựng khu giản dân, tộc họ C’lâu đã tự nguyện hiến gần chục hecta đất vườn tượt và hoa màu để chính quyền sang ủi mặt bằng, dựng nhà cửa cho hàng chục hộ dân. Điển hình vào năm 2004, ông C’lâu Nâm và các thành viên trong tộc họ hiến gần 4ha đất để mở rộng thôn Pơning làm nhiều người dân rất vui mừng. Trong năm 2014 này, ông C’lâu Nhup, Clâu Troi tiếp tục hiến hơn 2ha đất vườn và ruộng lúa cho chính quyền địa phương lập khu giản dân mới cạnh làng Pơning, đưa 23 hộ dân vào sinh sống. Hiện nay khu giản dân mới này cơ bản hoàn tất, nhiều người đã đến xây nhà mới khang trang. Ông C’lâu Troi cho biết: Ở đây dòng họ Clâu hiến đất nhiều nhất. Hiến cho chính quyền làm đường, trường, trạm thì con cháu của mình cũng hưởng thôi. Không những cho chính quyền, các dòng họ khác đi đến đây không có đất sản xuất chúng tôi đều cho hết. Miễn sống yêu thương nhau là được”. Già Nhấp đếm có hơn 7 gia đình trong tộc hiến đất, nhưng diện tích quá lớn nên ông không thống kê được. Già Nhấp nói:

            " Chủ trương Đảng Nhà nước giải phóng mặt bằng tái định cư theo Nghị quyết 30a, Mình gương mẫu hy sinh cay cối, hoa màu, nhà cửa hiến đất. Đất là đất của Nhà nước, mình phải trả lại thôi, vì công việc chung  mình phải hy sinh vườn tược, nhà cửa. Xây dựng nông thôn mới, làm mặt bằng mới, mình phải di dời nhà cửa phải hy sinh nền gạch, rồi mình đứng ra vận động bà con làm theo, nhờ thế mới có mặt bằng to như hôm nay, mình cũng đề nghị tiếp tục mở rộng mặt bằng, 103 hộ trong thôn phải có đủ đất làm nhà...và có mặt bằng dự phòng  cho con cháu sau này nữa.

            Nhà thờ tộc C’lâu được được xây dựng rộng rãi với 3 gian từ năm 2004, khi Gươi làng ở thôn Pơning chưa có, nhà thờ của tộc họ C’lâu là nơi được cán bộ về đây tổ chức họp dân để mọi người nắm rõ pháp luật, cách làm ăn sinh sống. Tộc C’lâu cũng cho bà con trong thôn mượn nhà thờ tộc để tổ chức lễ cưới hỏi. Qua nhiều năm, nhà thờ tộc C’lâu trở thành một nơi tôn quý giống như Gươi đối với người dân nơi đây. Ngoài ra, tộc họ C’lâu còn xây dựng nguồn quỹ cho gia tộc, theo đó, mỗi hộ trong tộc đóng góp 50 nghìn đồng/năm. Ông C’lâu Troi cho biết, số tiền này sẽ được trích ra để giúp đỡ những người trong tộc gặp khó khăn. Phần còn lại dành để thăm những người đau ốm trong làng, tặng quà trong dịp cưới hỏi. Nổ lực trong công cuộc xây dựng nông thôn mới, tộc họ C’lâu còn giúp công cho những hộ dân khác làm nhà, tham gia làm đường bê tông nông thôn. Cùng người dân chia sẻ kinh nghiệm để phát triển kinh tế rừng, nhất là việc đưa vào trồng mới cây cao su ở nơi đây nhằm nâng cao đời sống của bà con ở thôn Pơning.

            Đã có thâm niên gần 15 năm làm ngành văn hóa, Ông Nguyễn Chí Toàn – Trưởng phòng VH-TT huyện Tây Giang đánh giá cao về vai trò của tộc họ văn hóa Clâu, nhất là việc gắn kết và giúp đỡ cộng đồng cùng phát triển. “Tuy ở miền núi cao nhưng con cháu tộc họ C’lâu ở thôn Pơning đều có thành tích học tập đáng nể. Ông toàn nói:

            Tộc họ Clâu xã lăng là tộc họ điển hình trong phong trào xây dựng đời sống văn hóa cơ sở, là tộc họ được huyện công nhận là tộc họ văn hóa tiêu biểu. Tộc họ này có vai trò quan trọng ở thôn Pơrning, xã Lăng. Tộc họ này dia đầu trong việc xay dựng tộc họ hiếu học, con cháu học giỏi ngoan hiền và có nhiều đóng góp cho việc xây dựng quê hương xã Lăng, nhất là xây dựng nông thôn mới, hiến đất hoa màu. Tiêu biểu là ông Clâu Nâm, là già làng, là anh hùng của huyện, tiêu biểu của tộc Clâu. Tộc họ này là tiêu biểu trong việc xây dựng quê hương Tây Giang giàu đẹp."

 

                           

            Mới đây, tộc họ C’lâu là tộc họ tiêu biểu của huyện Tây Giang cùng với 42 tộc họ văn hóa trên địa bàn tỉnh tham dự tọa đàm “Vai trò của tộc họ văn hóa trong cuộc vận động xây dựng đời sống văn hóa”. Với nhiều nghĩa cử cao đẹp và tinh thần gắn kết cộng đồng, tộc họ C’lâu ở thôn Pơning, xã Lăng, huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam thật sự là tấm gương sáng để những tộc họ khác học tập, noi theo.../.