T’cooh Trần Ngọc Châu ặt đhị chr’val Nam Yang, chr’hoong Đắk Đoa, tỉnh Gia Lai năc muy coh pazêng đhanuôr tơợp choh chanh a ngoọn âng chr’hoong. Lâng 8 c’moo kinh nghiệm, t’cooh Trần Ngọc Châu xay moon, đhanuôr choh chanh a ngoọn năc pa câl p’lêê đơ bhlầng. Bêl chr’năp dal bhlầng năc 30.000 đồng/kg, đhanuôr vêy pa chô 300 ức đồng/1ha. Bêl chr’năp ếp, pa câl dứp 10.000 đồng/kg. Tu cơnh đêêc, t’cooh Châu k’rong choh ta luôn 2 héc ta, ha dợ ta luôn xăl cơnh t’mêê đăh zư lêy, bhrợ têng đoọng pa dưr dal bh’nơơn, đươi cơnh đêêc chr’năp pa câl ta luôn dal lâh 3 chu cơnh c’xu:“Ha dang k’rang bhrợ cơnh hữu cơ năc dzợ zăng, doó rau crêê căh liêm. Tơơm chanh a ngoọn chắt liêm. Lướt hội thảo, pa choom ta mooh tơợ apêê ơy loih choh đoọng ting năl lâh. Acu kiêng bơơn chanh a ngoọn loại 1 bấc năc pay đươi phân hữu cơ lâng đh’leh đoong. Muy đoong năc đơc 4 p’lêê, ruh 2 tước 3 năc đơc 3 p’lêê.”

Bhiệc bhrợ pa dưr zr’ụ choh ting cơnh pr’đơợ bh’nơơn dal thị trường pa câl ooy k’tiếc k’ruung lơơng cung bơơn apêê doanh nghiệp pa ghit. T’cooh Nguyễn Công Vương, Trưởng phòng Kinh doanh Công ty Cổ phân Chanh angoọn Nafoods Gia Lai đoọng năl, doanh nghiệp pa têệt pa zưm k’rong câl đhăm bhưah 1000 héc ta, bhrợ cơnh k’đươi âng apêê đăh Trung Quốc lâng EU, pazêng thị trường đơơng pa câl ooy k’tiếc k’ruung lơơng âng doanh nghiệp:“Căh dap lâng apêê doanh nghiệp bhrợ căh ta luôn, năc cơnh lâng doanh nghiệp bhrợ prang c’moo năc lêy vêy rau tệêm ngăn, chr’năp n’đoo đoọng đhanuôr lâng doanh nghiệp zêng vêy pa chô bh’nơơn. Tu cơnh đêêc moon pa rơơt doanh nghiệp năc lêy vêy đhr’năng pa dưr lâng ha dưr đoọng pa liêm thị trường.”

Tỉnh Gia Lai xoọc vêy lâh 5.000 héc ta zr’lụ choh đhị 15/17 chr’hoong, thị xã, thành phố; jưah lâng 3 đong máy ga mắc bhrợ chanh angoọn, vêy pazêng công suất  bhrợ zập c’moo k’ra bhầu tấn. Lâh mơ, dzợ vêy 20 cơ sở tôm lâng 19 mã zr’lụ ơy bơơn xay moon. Rau đâu đoọng lêy, t’nooi chr’năp ngành hàng chanh a’ngoọn ơy dưr vaih lâng bhrợ tệêm ngăn. Đoọng tệêm ngăn ha đhr’năng ha dưr đanh mâng, c’xêê 1 c’moo đâu, UBND tỉnh Gia Lai k’đươi pa dưr tơơm sầu riêng, chanh angoọn coh vel đong tỉnh. Ting đêêc, apêê vel đong đh’rưah lâng Ngành nông nghiệp lâng Pa dưr pa xơc vel đong k’rong zooi, t’vaih pr’đơợ đoọng ha đhanuôr lâng doanh nghiệp vêy pr’đơợ liêm buôn coh bhrợ pa dưr zr’lụ choh bhrợ, k’rong cơ sở hạ tầng, cơ sở bhrợ têng, đươi dua khoa học kỹ thuật lâng cha mêệt ghit m’ma choh lâng pr’đươi  bhrợ têng… T’cooh Nguyễn Kim Anh, Trưởng phòng Nông nghiệp lâng Pa dưr pa xơc vel bhươl chr’hoong Đăk Đoa, tỉnh Gia Lai đoọng năl:“Azi moon pa rơơt đhanuôr đươi dua pazêng m’ma ơy loih choh bhrợ, liêm choom ba bi cơnh Đài Nông 1, công ty uy tín. Rau bơr nắc a zi xoọc t’bhlầng chơih pay pazêng đhăm bhươn tơợp choh m’ma bh’nơơn dal đoọng zươc lâng Sở nông nghiệp bhrợ pa liêm, lêy nâu đoo năc chanh liên, bh’nơơn dal; ơy năl m’ma, bha lầng choh mặ zêl pr’luh.”

T’cooh Đoàn Ngọc Có, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp lâng Pa dưr pa xơc vel bhươl tỉnh Gia Lai đoọng năl: Tỉnh năl ghit nâu đoo năc m’ma choh bha lầng, tước c’moo 2025 pa dzooc đhăm choh chanh angoọn dzooc 25.000 héc ta:“Tỉnh năc lêy c’lâng choh bhrợ pa têệt lâng zập pr’đơợ xa nay, bhrợ liêm cơnh apêê thị trường chính ngạch đươi dua; t’bhlầng đươi dua apêê bh’rợ lêy cha mêệt đhị  bhrợ têng, pa têệt lâng chêêc năl tơơm riah bh’nơơn chr’noh, t’bhlầng bhrợ, k’rong pa câl bh’nơơn”./.

Gia Lai: Cơ hội làm giàu từ việc canh tác bền vững cây chanh leo

Với những lợi thế sẵn có về thổ nhưỡng, khí hậu, lợi nhuận cao và có nhiều nhà máy chế biến lớn, thời gian qua, diện tích trồng cây chanh leo tại tỉnh Gia Lai gia tăng nhanh chóng. Tỉnh cũng xác định đây là cây trồng chủ lực và đặt mục tiêu đến năm 2025 sẽ đạt 25.000 héc ta.

Ông Trần Ngọc Châu ở xã Nam Yang, huyện Đăk Đoa, tỉnh Gia Lai là một trong những nông dân trồng chanh leo sớm nhất huyện. Với 8 năm kinh nghiệm, ông Trần Ngọc Châu chia sẻ, nông dân trồng chanh leo chủ yếu là bán xô sản phẩm. Lúc cao điểm có lúc trái chanh dây có giá 30.000 đồng/kg, nông dân thu lợi 300 triệu đồng/1ha. Nhưng lúc thấp điểm, giá giảm chỉ còn dưới 10.000 đồng/kg. Vì thế ông Châu chỉ duy trì 2 héc ta trồng cây chanh dây, nhưng tập trung đổi mới cách chăm sóc để nâng cao năng suất, chất lượng quả chanh dây nên giá bán luôn cao gấp 3 lần bình thường:“Nếu chăm sóc theo hữu cơ thì đỡ, không bị ảnh hưởng. Cây chanh leo mướt, đẹp hơn. Đi hội thảo rồi tìm học hỏi những người nông dân chuyên cần. Muốn đạt chanh leo loại 1 nhiều nhất là dùng phân hữu cơ và tỉa cành. Một cành mạnh thì để 4 trái 1 cành, lứa 2 đến 3 thì để 3 trái thôi".

Việc xây dựng vùng nguyên liệu theo tiêu chuẩn chất lượng thị trường xuất khẩu cũng được các doanh nghiệp định hướng rõ ràng. Ông Nguyễn Công Vương,Trưởng phòng Kinh doanh Công ty cổ phần Chanh leo Nafoods Gia Lai cho biết, doanh nghiệp liên kết bao tiêu diện tích 1000 héc ta, sản xuất theo yêu cầu của bạn hàng từ Trung Quốc và EU, những thị trường xuất khẩu chủ lực của doanh nghiệp:“Trừ những doanh nghiệp ăn xổi, còn nếu doanh nghiệp chế biến quanh năm suốt tháng vẫn cần sự ổn định nhất định, ở giá nào đó mà nông dân và doanh nghiệp có được lợi nhuận. Cho nên khuyến cáo của doanh nghiệp là cần có nhịp độ phát triển vừa phải để cân bằng thị trường.

Tỉnh Gia Lai hiện có hơn 5.000 héc ta vùng nguyên liệu ở 15/17 huyện, thị xã, thành phố; cùng 3 nhà máy chế biến chanh leo lớn, có tổng công suất hàng trăm nghìn tấn mỗi năm. Ngoài ra còn có 20 cơ sở đóng gói và 19 mã vùng trồng đã được công nhận. Điều này cho thấy, chuỗi giá trị ngành hàng chanh leo đã được hình thành và đi vào ổn định. Để đảm bảo cho sự phát triển bền vững ngành hàng chanh leo, tháng 1 năm nay, UBND tỉnh Gia Lai chỉ đạo phát triển cây sầu riêng, chanh leo trên địa bàn tỉnh. Theo đó, các địa phương cùng ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tập trung hỗ trợ, tạo điều kiện để nông dân và doanh nghiệp có điều kiện thuận lợi trong xây dựng vùng nguyên liệu, đầu tư cơ sở hạ tầng, cơ sở chế biến, ứng dụng khoa học kỹ thuật và kiểm soát chặt chẽ giống và vật tư nông nghiệp đầu vào… Ông Nguyễn Kim Anh, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện Đăk Đoa, tỉnh Gia Lai cho biết:“Chúng tôi khuyến cáo bà con nông dân sử dụng những giống mà đã canh tác, phù hợp như Đài Nông 1, công ty uy tín. Thứ hai là chúng tôi đang tăng cường lựa chọn những vườn cây đầu dòng để đăng ký với sở nông nghiệp chuẩn hóa nó, xác định đây là chanh đầu dòng; nguồn gốc giống rõ ràng, cây trồng kháng được bệnh.”

Ông Đoàn Ngọc Có, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Gia Lai cho biết: Tỉnh xác định đây là giống cây chủ lực, đến năm 2025 nâng diện tích trồng cây chanh leo lên 25.000 héc ta:“Tỉnh định hướng tiếp tục gắn sản xuất đi theo các tiêu chuẩn, đáp ứng được yêu cầu của các thị trường chính ngạch; tăng cường áp dụng biện pháp kiểm soát chặt chẽ đầu vào sản xuất, gắn với truy xuất sản phẩm, tăng cường sơ chế, chế biến, tiêu thụ sản phẩm”./.

Ảnh: TTXVN