C’leh âng cr’ay

Cr’ay abục Nhật Bản trơơi ting c’lâng aham, ga gơu cặp acoon nạ lơơng crêê boọ virus xang năc cặp ma nuyh hêê. Đhị k’tiếc k’ruung hêê, ga gơi nâu leh bấc moọt hân noo cha noọng, t’ngay năc ma mông coh zr’lụ bhơi k’tang, ha dưm năc moọt ooy đong dziếu aham acoon nạ lâng cặp ma nuyh.

Cr’chăl vaih cr’ay năc 1-6 t’ngay, đâh bhlầng 1 t’ngay lâng vêy bêl tước 14 t’ngay, buôn căh vêy leh đhr’năng cr’ay. Cr’ay buôn dưr leh pâm bhroọt lâng apêê đhr’năng cơnh k’hir, ca ay a cọ, k’tặ p’lai. Xang đêêc năc k’hir ngân, jưch dzung têy lâng đhân đhônh.

C’leh buôn leh bhlầng năc bhrơợng lêệ la, jưch dzung têy, căh choom pa gơt m’pâng a chăc, căh choom pa prá. Lâh mơ dzợ năc leh apêê đhr’năng cơnh đâu:

Căh choom pa hơơm, bhrậu moh mặt, gluh gr’hạc, da dul p’hơơm đâh, pa xưng luônh, k’tặ, căh choom gluh nguôi tang lâng pặt pr’hơơm pâm bhroọt. Apêê c’leh tâm thần năc bêch lalọon tước mơ la ngắt.

Coh apêê đhr’năng ngân năc buôn vaih chêệt bil. Đhr’năng chêệt bil dưr vaih moọt t’ngay thứ 3 tước thứ 8 âng cr’chăl ngân. Cơnh lâng apêê p’niên dzợ ma mông năc buôn ặt vaih c’leh căh liêm đăh thần kinh tâm thần.

Cơnh cha groong

Ting cơnh moon pa rớt âng Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế), cr’ay abục Nhật Bản năc cray trơơi boọ cấp tính tu ga gơu pa trơơi. Cr’ay nâu dưr vaih prang c’moo lâng bhrợ vaih pr’luh coh hân noo cha noọng, buôn lưm đhị p’niên dưp 15 c’moo.

A’ọc lâng achịm năc đhị vaih virus cr’ay abục Nhật Bản. Ga gơu năc acoon nạ pa trơơi cr’ay tơợ acoon nạ chô ooy acoon ma nuyh. Ga gơu buôn cheh cr’liêng coh ruộng, bh’nậ zr’roh đác căh cợ ặt đhị apêê c’rọol bh’năn (a’ọc, t’rị, k’roọc). Ga gơu ặt ma mông toong t’ngay ha dưm, ha dợ k’rơ bhlầng năc tơợ 18-22 giờ.

Đọong cha groong cr’ay abục Nhật Bản, Bộ Y tế moon pa rơt:

Bhrợ liêm choom vệ sinh môi trường, zư lêy đong ặt, c’rọol bh’năn liêm sạch đoọng pa xiêr đhị ặt âng ga gơu. Lêy bhrợ c’rọol bh’năn ch’ngai tơợ đong ặt, oọ vaih bấc zr’lụ ga gơu ặt vaih.

Bêl bêch năc chọ mùng, đươi dua zập bh’rợ đoọng k’chêệt ga gơu coh đong. Oọ đoọng p’niên k’tứi ặt cha ơh đăn đhị c’rọol bh’năn.

Tiêm văc xin cr’ay abục Nhật Bản zập lâng crêê lịch năc đoo bh’rợ cha groong cr’ay chr’năp bhlầng lâng liêm choom bhlầng. Tiêm chủng 3 tọ: tr’nơợp năc bêl p’niên 1 c’moo, t’niêm 2 năc tơợ xang t’niêm 1 mơ 1-2 tuần, t’niêm 3 năc xang tơợ t’niêm 2 mơ 1 c’moo. Xang đêêc năc tước 3-4 c’moo tiêm pa hay cớ muy chu tước bêl p’niên  15 c’moo./.

Cách phòng chống bệnh viêm não Nhật Bản

Viêm não Nhật Bản còn gọi là viêm não mùa hè, viêm não B là một bệnh nhiễm khuẩn thần kinh, có thể dẫn tới tổn thương não vĩnh viễn, tỷ lệ tử vong rất cao. Theo Bộ Y tế, viêm não Nhật Bản là bệnh truyền nhiễm cấp tính do muỗi là con vật trung gian. Khi bị muỗi nhiễm virus viêm não Nhật Bản đốt, có thể mắc bệnh viêm não Nhật Bản và bệnh thường gặp nhiều ở trẻ em với tỷ lệ tử vong cao.

 Triệu chứng bệnh         

Bệnh viêm não Nhật Bản lây theo đường máu, do muỗi hút máu động vật nhiễm virus rồi đốt người. Ở nước ta, loài muỗi này xuất hiện nhiều vào những tháng mùa nóng, ban ngày sống trong các bụi cây ngoài vườn, đêm bay vào nhà hút máu gia súc và đốt người.

Thời kỳ ủ bệnh là 1 – 6 ngày, ngắn nhất 24 giờ và có khi tới 14 ngày, thường ít có triệu chứng. Bệnh thường khởi phát đột ngột với các triệu chứng như sốt, đau đầu, buồn nôn và nôn. Sau đó sốt cao, co giật, co cứng cơ và lú lẫn.

Triệu chứng nổi bật như rối loạn vận động như co cứng cơ, co vặn, co giật, run, liệt nửa người, mất vận động ngôn ngữ. Ngoài ra còn có các triệu chứng như xanh tái, rối loạn hô hấp, tăng tiết đờm dãi, nhịp tim nhanh, chướng bụng, nôn, bí đại tiểu tiện và ngừng hô hấp đột ngột. Các triệu chứng tâm thần chủ yếu là rối loạn ý thức với các mức độ khác nhau từ u ám, ngủ gà đến hôn mê sâu.

Trong các trường hợp nặng có thể dẫn đến tử vong. Tử vong thường xảy ra vào ngày thứ 3 đến thứ 8 của giai đoạn cấp. Với các bệnh nhi sống sót có thể để lại các di chứng thần kinh tâm thần.

Cách phòng bệnh                       

Theo khuyến cáo của Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế), bệnh viêm não Nhật Bản là bệnh truyền nhiễm cấp tính do muỗi truyền. Bệnh lưu hành quanh năm và gây dịch trong mùa hè, thường gặp ở trẻ dưới 15 tuổi.

Lợn và chim là những ổ chứa virus viêm não Nhật Bản. Muỗi là trung gian truyền bệnh hút máu động vật có chứa vi rút rồi truyền cho người khi đốt. Muỗi thường đẻ trứng ở ruộng, kênh, mương và hay trú đậu ở các chuồng gia súc (lợn, trâu bò). Muỗi hoạt động cả ngày lẫn đêm, nhưng hoạt động mạnh từ 18 - 22 giờ.

Để phòng chống bệnh viêm não Nhật Bản, Bộ Y tế khuyến cáo:

- Thực hiện tốt vệ sinh môi trường, giữ gìn nhà ở, chuồng gia súc sạch sẽ để hạn chế nơi trú đậu của muỗi. Nên dời chuồng gia súc xa nhà, loại bỏ các ổ bọ gậy.

- Khi đi ngủ cần mắc màn, thường xuyên sử dụng các biện pháp xua, diệt muỗi trong các hộ gia đình. Không cho trẻ em chơi gần chuồng gia súc đề phòng muỗi đốt.

- Tiêm vắc xin viêm não Nhật Bản đầy đủ và đúng lịch là biện pháp phòng bệnh quan trọng và hiệu quả nhất. Tiêm chủng với 3 liều cơ bản: Mũi đầu tiên lúc trẻ được 1 tuổi, mũi 2 tiêm sau mũi 1 từ 1-2 tuần, mũi 3 tiêm sau mũi 2 một năm. Sau đó cứ 3-4 năm tiêm nhắc lại một lần cho đến khi trẻ qua 15 tuổi./.