1/ Pa rơớt moon ooy đắh c’lâng bh’rợ zêl cha groong pr’lúh cr’ay zr’nưm

Đoọng têêm ngăn lêy pay ch’na đh’nắh lâng bhrợ đợ ch’na đh’nắh têêm ngăn, liêm crêê vệ sinh, cha đợ ch’na zêệ chêện lâng đác zêệ t’pứih.

Ta luôn rau têy lâng xà phòng l’lăm lâng xang bêl bhrợ ch’na đh’nắh, bêl k’noọ cha cha lâng xang bêl lướt pr’noong.

Zư lêy pa liêm c’la đay zâp t’ngay, xúah pa liêm dzung zâp đhị c’broo xang bêl đơợ đác túh nha nhự.

Lêệng c’chêết cr’vóc cr’vêếc, c’chêết k’gơu lâng bhiệc ta gập pa liêm zâp bể đác, thùng đợc đác, p’lóh băn a’xiu ooy đợ pr’đươi buôn k’rong đợc đác bấc, lơi jợ zâp râu tọ, chai, lốp xe ga măc... cắh cậ zâp đhị gr’học đác đoọng doọ choom k’gơu lạch cr’liêng.

Lêy dông màn hân đhơ bếch bêl t’ngay.

Rao pa liêm bể đác, giếng đác, cr’độ đợc đác lâng đươi hoá chất đoọng khử trùng đác ôộm cha lâng đươi dua ting cơnh moon pa choom âng apêê đắh y tế.

Bhrợ zâp bh’rợ đác túh rêệ tước ooy lêy bhrợ pa liêm tước đêếc, k’rong pay đợc mưy đhị, lêy bhrợ pa liêm lâng tập lơi đợ bh’năn băn c’mắp ting cơnh moon pa choom âng apêê đắh y tế.

Bêl vêy c’léh crêê cr’ay, lêy lướt khám lâng zư pa dứah đấh đhị zâp cơ sở y tế đăn bhlâng.

2/ Zêl cha groong zâp cr’ay buôn lưm

2.1 Zêl cha groong cr’ay buôn trơơi boọ ting c’lâng êệ đhọ

Zâp cr’ay buôn lưm cơnh pa zrúah tu vi khuẩn E.coli, tả, lỵ, thương hàn, cr’ay viêm gan A. Cr’ay n’léh váih tu đươi dua đác cắh liêm sạch, ch’na đh’nắh nha nhự.

Cha groong pr’lúh cr’ay:

Têêm ngăn lêy bhrợ pa liêm đác ôộm, pa liêm môi trường lâng pa liêm a’chặc a’rang đay. Lêy bhrợ ting bh’rợ “Cha chêện, ôộm chêện”, têêm ngăn vệ sinh ch’na đh’nắh.

Têêm ngăn zâp đác cha ngaách đoọng ôộm cha, đươi dua. Rao têy lâng xà phòng bêl k’noọ cha, xang bêl lướt pr’noong.

Lêy bhrợ pa liêm đợ râu êệ đhọ, chất ta lơi, n’nóh x’riing lâng đợ bh’năn băn ma c’mắp.

Ôộm cắh cậ tiêm vắc xin cha groong pr’lúh cr’ay bêl vêy râu k’đươi moon lâng zâp cr’ay ơy váih vắc xin.

2.2 Zêl cha groong cr’ay đh’mâl cr’oóh

Zâp cr’ay buôn lưm cơnh: K’brâu k’xrợu, đh’mâl cr’oóh.

Bhiệc zêl cha groong: Lêy zư ngăn a’chặc bêl plêệng cha cêết, lấh mơ nắc ooy apêê p’niên lâng apêê t’coóh t’ha.

Têêm ngăn zâp dinh dưỡng.

Lêy cha mêết lâng zư pa dứah đấh loon đoọng pa xiêr đợ cr’ay dưr ngân lâng chêết bil.

2.3 Zêl cha groong cr’ay ooy mắt

Zâp cr’ay buôn lưm: cr’ay mắt, viêm đhị a’brơớih mắt, viêm tuyến lệ.

Lêy zêl cha groong cr’ay:

Oó rao mặt lâng hoọm lâng đác nha nhự.

Rau têy lâng xà phòng lâng đác cha ngaách liêm.

Oó đươi zr’nưm khăn mặt lâng đác đh’rứah lâng manứih k’ay mắt.

Lêy đươi zanươu tr’dzật mắt (Chloramphenicol 0,4% cắh cậ Arỉol 1%) đoọng ha đợ apêê vêy crêê đơợ đươi đác nha nhự.

P’ghít lêy c’chêết r’rooi tu r’rooi buôn bhrợ pa trơơi cr’ay bhrông mắt tơợ manứih k’ay tước manứih doọ ơy k’ay.

2.4 Zêl cha groong cr’ay cóh n’căr

Zâp cr’ay buôn lưm: Bhíh dzung têy, bhíh đhị xọc dzung, bhrươl, loọ loọn, p’tách, bhuôn.

Lêy zêl cha groong cr’ay:

Oó hoọm pra lâng xập đợ xa nập nha nhự. Ha dang cắh váih đác giếng ơy khử trùng nắc lêy lúc phèn cắh cậ ra lọc đác lâng chúah.

Oó xập xa nập dzong.

Oó bh’lúah chi ớh, hoọm pra cóh đác túh nong, tu đác nha nhự bhlâng, lấh mơ cr’ay ooy n’căr nắc dzợ bhrợ váih zâp cr’ay ooy c’lâng êệ đhọ tu crêê ôộm đác nha nhự.

Lêy oó lấh lướt dzang đhị đác nha nhự crêê tân nong. Ha dang lêy dzang nắc đấh chô rau pa liêm lâng đác cha ngaách lâng dzụt pa liêm, lấh mơ nắc đhị zâp c’broo dzung têy.

2.5 Zêl cha groong cr’ay tu k’gơu bhrợ trơơi boọ

Đợ cr’ay buôn lưm nắc k’hir plóh a’ham

Lêy zêl cha groong cr’ay:

Bếch dông màn, xập xa nập dal đoọng doọ choom k’gơu cắp bêl t’ngay.

Lêệng c’chêết cr’vóc cr’vêếc, lêy bhrợ pa liêm zâp pr’đươi pr’dua buôn đớc đác oó đoọng k’gơu moót lách cr’liêng.

Phun hoá chất c’chêết k’gơu zâp đhị vêy đhr’năng dưr váih cr’ay cắh cậ đhị váih pr’lúh k’hir plóh a’ham.Bêl k’hir lêy lướt đấh ooy cơ sở y tế đoọng khám lâng zư pa dứah. Oó tự zư pa dứah đhị đông./.​

Phòng chống dịch bệnh mùa mưa lũ

Trong và sau mưa lũ, rất nhiều vi sinh vật, bụi, rác, chất thải… theo dòng nước tràn ra nhiều nơi, gây ô nhiễm môi trường và tiềm ẩn nhiều nguy cơ dịch bệnh. Mưa lũ cũng là điều kiện thuận lợi để các loại vi khuẩn, vi rút và trung gian truyền bệnh sinh sôi phát triển và gây bệnh cho con người. Bộ Y tế đề nghị các cơ quan, đơn vị và người dân chủ động, tham gia thực hiện các biện pháp phòng chống bệnh, dịch trong mưa lũ, cụ thể như sau:

1. Khuyến cáo về biện pháp phòng chống dịch chung

 Đảm bảo lựa chọn thực phẩm và chế biến thực phẩm an toàn, hợp vệ sinh, ăn thức ăn nấu chín và nước đun sôi.

Thường xuyên rửa tay với xà phòng trước và sau khi chế biến thực phẩm, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.

Vệ sinh cá nhân hàng ngày, rửa chân sạch và lau khô các kẽ ngón chân sau khi tiếp xúc với nước lũ, nước bị nhiễm bẩn.

Tiêu diệt loăng quăng/bọ gậy, diệt muỗi bằng cách đậy kín các bể, thùng chứa nước, thả cá vào dụng cụ chứa nước lớn, loại bỏ các phế thải như chai, lọ, lốp ô tô… hoặc các hốc nước tự nhiên để không cho muỗi đẻ trứng.

Mắc màn khi ngủ kể cả ban ngày.

Thau rửa bể nước, giếng nước, dụng cụ chứa nước và dùng hóa chất để khử trùng nước ăn uống và sinh hoạt theo hướng dẫn của nhân viên y tế.

- Thực hiện nguyên tắc nước rút đến đâu làm vệ sinh đến đấy, thu gom, xử lý và chôn xác súc vật theo hướng dẫn của nhân viên y tế.

Khi có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm bệnh, cần đến khám và điều trị tại các cơ sở y tế gần nhất.

2. Phòng chống các bệnh thường gặp

2.1. Phòng chống bệnh lây truyền qua đường tiêu hóa

Các bệnh thường gặp: Tiêu chảy do vi khuẩn E. coli, tả, lỵ, thương hàn, bệnh viêm gan A. Bệnh xuất hiện do sử dụng nguồn nước không hợp vệ sinh, thực phẩm bị ô nhiễm

Phòng bệnh:

- Đảm bảo xử lý nước ăn uống, vệ sinh môi trường và vệ sinh cá nhân. Thực hiện nguyên tắc "Ăn chín, uống chín", đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.

- Đảm bảo đủ nuớc sạch cho ăn uống, sinh hoạt. Rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh.

- Xử lý tốt nguồn phân, chất thải, rác thải và xác động vật chết.

- Uống hoặc tiêm vắc xin phòng bệnh khi có chỉ định đối với các bệnh đã có vắc xin.

2.2. Phòng chống bệnh đường hô hấp

Các bệnh thường gặp: Cảm lạnh, cúm, viêm họng, viêm đường hô hấp

Phòng bệnh:

- Giữ ấm khi thời tiết lạnh, nhất là ở trẻ em và người già.

- Hạn chế tiếp xúc với người có biểu hiện bị cúm, viêm đường hô hấp.

- Đảm bảo đủ dinh dưỡng.

- Chẩn đoán và điều trị kịp thời để hạn chế biến chứng và tử vong.

2.3. Phòng chống bệnh về mắt

Các bệnh thường gặp: Đau mắt đỏ, viêm bờ mi, viêm tuyến lệ.

Phòng bệnh:

- Không rửa mặt hoặc tắm bằng nước bẩn.

- Rửa tay bằng xà phòng với nước sạch.

- Không dùng chung khăn mặt và chậu chung với người bị đau mắt đỏ.

- Tra thuốc nhỏ mắt (Chloramphenicol 0,4% hoặc Argirol 1%) cho tất cả những người có nguy cơ tiếp xúc với nước bẩn.

- Chú ý diệt ruồi vì ruồi truyền bệnh đau mắt đỏ từ người bệnh sang người lành.

2.4. Phòng chống bệnh ngoài da

Các bệnh thường gặp: Nấm chân, tay, viêm lỗ chân lông, hắc lào, lang ben, ghẻ lở, mụn nhọt.

Phòng bệnh:

- Không tắm gội và giặt quần áo bằng nước bẩn. Nếu không có nước giếng đã được khử trùng thì phải đánh phèn hoặc lọc nước bằng cát.

- Không mặc áo quần ẩm ướt.

- Không bơi lội, tắm gội hoặc chơi đùa trong nước ngập vì nước rất bẩn, ngoài gây bệnh ngoài da mà còn gây ra bệnh đường tiêu hoá do nuốt phải nước bẩn.

- Hạn chế lội vào chỗ nước bẩn tù đọng. Nếu bắt buộc phải lội vào nước bẩn thì ngay sau đó phải rửa ngay bằng nước sạch và lau khô, nhất là các kẽ ngón tay, ngón chân.

2.5. Phòng chống bệnh do muỗi truyền

Bệnh thường gặp: Sốt xuất huyết

Phòng bệnh:

- Ngủ màn, mặc quần áo dài phòng muỗi đốt kể cả ban ngày.

- Diệt lăng quăng, bọ gậy, xử lý các dụng cụ chứa nước không cho muỗi đẻ trứng.

- Phun hoá chất diệt muỗi ở các nơi có nguy cơ cao hoặc khu vực có ổ dịch sốt xuất huyết

- Khi bị sốt đến ngay cơ sở y tế để được khám và tư vấn điều trị. Không tự ý điều trị tại nhà./.