Xoọc đâu, chr’hoong da ding k’coong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam xoọc t’bhlầng k’rơ bh’rợ bhrợ têng du lịch sinh thái Gợp Teer đhị chr’val MaCooih, zr’lụ du lịch sinh thái đắh Tây Bà Nà lâng pa dưr du lịch apêê vel bh’rợ tr’nêng đhị Bh’hôồng chr’val Sông Kôn, taanh n’đoóh a doóh đhị Đh’rôồng, chr’val Tà Lu. Nâu đoo nắc apêê zr’lụ du lịch pa tệêt lâng môi trường, đơơng acoon ma nuýh tước ặt liêm lấh lâng pleng k’tiếc, bơơn ặt cóh đhr’năng pleng k’tiếc liêm crêê.

          Đoong t’mooi, pa bhlầng nắc apêê t’mooi đắh k’tiếc k’rụung lơơng bơơn năl tước chr’nắp laliêm âng pleng k’tiếc lâng pazêng chr’nắp văn hoá âng đhanuôr acoon cóh đhị đâu nắc lêy vêy ma nuýh đương xay moon năl ghít đhr’năng pleng k’tiếc lâng đợ râu chr’nắp văn hoá âng đhanuôr cóh đâu. Tước nâu kêi, chr’hoong Đông Giang nắc vêy muy cha nắc a năm pân đil đơơng t’mooi du lịch nắc đoo a moó Đinh Thị Thìn. Lâng râu chắp kiêng, bhrợ têng lalua ta níh lứch mơ c’rơ âng đay, a moó Thìn đớc bấc râu liêm choom cóh loom âng t’mooi đắh k’tiếc k’ruung hêê lâng t’mooi k’tiếc k’ruung lơơng.

          Pazêng t’mooi ơy tước cha ớh cóh zr’lụ du lịch vel Bh’hôồng, chr’val Sông Kôn, chr’hoong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam cắh ngai cắh năl tước ma nứih đương đơơng t’mooi du lịch ma nuýh Cơ Tu- a moó Đinh Thị Thìn. A moó nắc ma nuýh k’đơơng t’mooi tước apêê zr’lụ du lịch đhị chr’hoong Đông Giang, pa bhlầng nắc đhị zr’lụ du lịch Bh’hôồng. Lâng pazêng râu c’năl âng đay bơơn pa choom, a moó Thìn xay moon đoọng ha t’mooi zập tợơ xợơng pazêng râu chr’nắp văn hoá âng ma nuýh Cơ Tu đhị da ding k’coong Quảng Nam.

          Nắc ma nuýh ma mông cóh đâu, tợơ dzợ p’niên a moó Thìn ơy pa tệêt lâng crâng da ding, năl ghít chr’nắp văn hoá laliêm pr’hay âng acoon cóh đay. C’moo 2011, Đinh Thị Thìn tốt nghiệp ngành Việt Nam học, khoa kinh tế đhị trường Cao đẳng Công kỹ nghệ Đông Á. Glúh đắh trường, Thìn căh ơy vêy bh’rợ tr’nêng tệêm ngăn, vêy bêl ngọo cơnh a đay lấh lơi râu a đay ơy pa choom đắh trường ha dang bơơn bh’rợ cắh crêê chuyên môn, x’rịa nắc cung cơnh apêê ađhi amoó Cơ Tu lơơng. Nắc c’lâng bh’rợ tước lâng Thìn, c’moo 2013, Dự án “pa dưr du lịch apêê zr’lụ k’tiếc bhlầng” âng Tổ chức Lao động Thế giới ILO đhị Quảng Nam âng Chính phủ Luxembourg zúp zooi bơơn xay bhrợ đhị vel Bh’hôồng, chr’val Sông Kôn, chr’hoong Đông Giang lâng bấc đhị tước lalay âng tỉnh. Bh’rợ âng dự án nắc zúp đoọng đhanuôr đha rựt lâng bhiệc pa dưr du lịch vel bhươl, t’váih bhiệc bhrợ đoọng ha đhanuôr pa dưr lâng zư lêy chr’nắp văn hoá đắh bh’rợ dịch vụ du lịch. Nâu đoo nắc c’lâng bh’rợ đoọng ha Thìn lâng đhanuôr cóh đâu, zúp đoọng hapêê pa dưr dal bh’nơơn bh’rợ lâng zưlêy, pa dưr pazêng chr’nắp văn hoá âng đhanuôr Cơ Tu. Amoó Đinh Thị Thìn xay moon, xoọc tr’nợơp a moó nắc bhrợ tình nguyện viên đoọng zúp zooi pa dưr du lịch cộng đồng Bh’hôồng. Xang muy cr’chăl pa zay  bhrợ têng liêm ta níh, a moó bơơn Công ty TNHH Du lịch Bh’hôồng k’đươi chô bhrợ đoọng ha công ty, ha dợ a moó cung cắh lấh kiêng.

          “Lalăm a hay, Công ty t’đang a cu chô bhrợ đoọng ha pêê. Ha dợ nắc cu pa chắp xợơng cơnh đâu, ha dang bhrợ têng đoọng ha pêê nắc ngai bhrợ đoọng ha vel. Tu cu nắc ma nuýh Cơ Tu hêê, kiêng xay moon, đơơng đoọng ha t’mooi đắh lơơng năl tước chr’nắp âng manuýh Cơ Tu hêê.

          Nắc ma nuýh chr’nắp bhlầng đoọng zooi đhanuôr bơơn pa đăn lâng dự án. Mơ chu vêy t’mooi tước cha ớh cóh vel, a moó Thìn nắc buôn k’đơơng t’mooi lướt cha ớh đhiêr vel, lêy họom k’ruung đác, bôl da ding, ha rêê ha lai… lâng nắc đoọng t’mooi âm cha ,ặt ma mông đh’rứah lâng đhanuôr cóh vel, ting bhrợ têng bấc râu nắc cơnh: bhiệc bhan tắc t’rí, tân tung da dặ, taanh n’đoóh a doóh, taanh zong… Pazêng râu chếêc năl nâu ơy đơơng đoọng ha t’mooi râu liêm t’mêê. T’coóh Charlie Cooley- ma nuýh Anh xay moon:

          “Azi ơy chếêc lêy năl bấc râu lalay cơnh lâng pr’ặt tr’mông âng zi. Ma nuýh k’đơơng zi, xay moon đoọng zi năl bấc râu pr’hay chr’nắp bhlầng.”

          T’coóh Bríu Thiện, Bí thư Chi bộ vel Bh’hôồng, chr’val Sông Kôn, chr’hoong Đông Giang đoọng năl, a moó Thìn nắc muy cha nắc đương t’pấh, k’đơơng t’mooi, nắc poong pa tệêt bhlưa zr’lụ tước lâng t’mooi, a đoo liêm ta níh bhlầng, xay moon đoọng đhơ đhơ râu t’mooi kiêng t’moóh, kiêng năl.

          “T’mêê glúh đắh trường, a chau Thìn bơơn Công ty k’đươi chô bhrợ đoọng ha pêê. A zi cung k’juột lêy, muy cha nắc p’niên t’mêê glúh đắh trường  nắc choom bhrợ têng cơnh đếêc. Zập râu bh’rợ tợơ t’pấh t’mooi, k’đơơng t’mooi đắh k’tiếc k’ruung zêng a đoo bhrợ têng. Cóh đâu, cắh ngai choom prá p’rá Anh tu cơnh đếêc zập râu bh’rợ zêng Thìn lâng Pai bhrợ têng. A đoo bhrợ têng liêm ta níh, t’bứch, zập ngai nher, chắp. Đợ zên bạc t’mooi pa gơi đoọng k’bhúh apêê bhrợ du lịch, a đoo âng chô đoọng cớ doó choom ta bhúch muy xu.”

          K’nặ 5 c’moo xay bhrợ Dự án “pa dưr du lịch apêê zr’lụ k’tiếc bhlầng”, cung nắc mơ c’moo a moó Thìn bhrợ bh’rợ ch’ọl, k’đơơng t’mooi du lịch, bhrợ tour đhị Bh’hôồng. Lấh mơ, a moó Thìn dzợ tự a đay bhrợ têng lâng pazưm lâng apêê công ty du lịch cóh prang k’tiếc k’ruung đoọng xay moon, pa cắh pazêng xa nay văn hoá âng đhanuôr Cơ Tu tước pr’zợc cóh k’tiếc k’ruung hêê lâng đắh k’tiếc k’ruung lơơng./.

CÔ GÁI CƠ TU LÀM HƯỚNG DẪN VIÊN DU LỊCH

                                                                                                              (Vơ Nich Oang)

          Hiện nay, huyện miền núi Đông Giang, tỉnh Quảng Nam đang đẩy mạnh khai thác Khu du lịch sinh thái Gợp Teer (Hang Đôi) ở xã Ma Cooih, Khu du lịch sinh thái Tây Bà Nà và phát triển du lịch làng nghề ở Bh’hôồng xã Sông Kôn, dệt thổ cẩm ở Đhr’rôông xã Tà Lu. Đây là các điểm du lịch gắn liền với môi trường, đưa con người đến gần hơn với thiên nhiên, tận hưởng bầu không khí trong lành, yên tĩnh.

          Để du khách, nhất là khách quốc tế biết đến cảnh sắc thiên nhiên và những giá trị văn hóa mang sắc thái riêng của đồng bào dân tộc nơi đây thì cần có hướng dẫn viên am hiểu về địa lý, phong tục tập quán của đồng bào. Cho đến thời điểm này, huyện Đông Giang chỉ có nữ hướng dẫn viên duy nhất đó là chị Đinh Thị Thìn. Với niềm đam mê và nhiệt huyết, chị Thìn để lại nhiều ấn tượng hay trong lòng du khách trong và ngoài nước.

        Những du khách đã đặt chân đến điểm du lịch làng Bh’hôồng, xã Sông Kôn, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam không ai không biết đến hướng dẫn viên du lịch người Cơ Tu- chị Đinh Thị Thìn. Chị là người hướng dẫn cho tất cả các đoàn khách đến các điểm du lịch ở huyện Đông Giang, đặc biệt là điểm du lịch Bh’hôồng. Với những hiểu biết của mình, chị Thìn giới thiệu cho du khách những tinh hoa văn hoá của người Cơ Tu ở miền núi Quảng Nam đến với du khách trong và ngoài nước.

           Là người địa phương, từ nhỏ chị Thìn đã gắn liền với không gian núi rừng và thấm đẫm những giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào mình. Năm 2011, Đinh Thị Thìn tốt nghiệp ngành Việt Nam học, khoa Kinh tế tại trường Cao đẳng Công kỹ nghệ Đông Á. Mới ra trường, Thìn chưa có công việc ổn định. Có lúc Thìn tưởng rằng mình sẽ lãng phí việc học nếu không tìm được việc làm đúng chuyên môn, để rồi cuối cùng vẫn chỉ an phận với cuộc sống quay trở lại làm nương rẫy và chăm lo gia đình như bao cô gái Cơ Tu khác. Nhưng cơ duyên đã đến với Thìn, năm 2013, Dự án "Tăng cường du lịch các vùng nằm sâu trong đất liền" của Tổ chức Lao động Thế giới ILO tại Quảng Nam do Chính phủ Luxembourg tài trợ được triển khai tại làng Bh’hôồng, xã Sông Kôn, huyện Đông Giang. Mục tiêu của dự án là giúp các cộng đồng dân cư nghèo bằng việc phát triển du lịch cộng đồng, tạo cơ hội để người dân địa phương phát huy và bảo tồn bản sắc văn hóa thông qua các dịch vụ du lịch. Đây là cơ hội cho chị Thìn và người dân ở đây, giúp họ nâng cao thu nhập và bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào Cơ Tu. Chị Đinh Thị Thìn chia sẻ, lúc đầu chị làm tình nguyện viên để hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng Bh’hôồng. Sau một thời gian miệt mài với niềm đam mê, chị đựơc Công ty TNHH Du lịch Bh’hôồng mời làm việc nhưng chị còn lưỡng lự.

           Trước đây, Công ty mời em vô công ty làm nhưng em không làm. Bởi, nếu em làm cho công ty thì không có ai làm cho làng. Em muốn giới thiệu cho khách những văn hoá, đời sống của dân tộc mình.

            Là người đóng vai trò quan trọng để giúp người dân tiếp cận với dự án. Mỗi khi có khách đến làng, Thìn thường tổ chức cho khách đi bộ quanh làng, ngắm những cảnh đẹp suối, đồi, nương rẫy… rồi cùng trải nghiệm cuộc sống dân dã qua các hoạt động như: lễ hội đâm trâu, điệu múa tung tung da dá, nghề dệt thổ cẩm, đan gùi, ẩm thực. Những trải nghiệm ấy đã mang đến cho du khách những cảm xúc thú vị. Ông Charlie Cooley- du khách người Anh nhận xét:

           Chúng tối có những trải nghiệm khác biệt với cuộc sống thường ngày của mình. Hướng dẫn viên du lịch rất tận tình, cô ấy đã cho chúng tôi biết những thông tin rất bổ ích.

Ông Briu Thiện, Bí thư Chi bộ thôn Bh’hôồng, xã Sông Kôn, huyện Đông Giang cho biết, chị Thìn là một hướng dẫn viên - cầu nối giữa điểm đến với du khách - rất thân thiện, nhiệt tình và truyền đạt thấu đáo những yêu cầu du khách muốn tìm hiểu, khám phá.

            Vừa mới ra trường cháu Thìn đã được Công ty mời về làm. Chúng tôi không ngờ tới một sinh viên mới ra trường mà làm tốt đến vậy. Mọi công việc tiếp xúc, hướng dẫn cho khách du lịch nước ngoài cháu làm hết. Người dân ở đây không có ai biết tiếng Anh nên mọi thứ đều nhờ vào cháu Thìn, cháu Pai. Cháu làm việc rất nhiệt tình, thật thà, tiền khách trả cho các tổ làm du lịch cháu về đưa lại không thiếu một xu.

           Gần 5 năm triển khai Dự án "Tăng cường du lịch các vùng nằm sâu trong đất liền", cũng là từng đó thời gian chị Đinh Thị Thìn làm hướng dẫn viên du lịch, chạy tour ở điểm Bh’hôồng. Ngoài ra, chị Thìn còn tự khai thác và phối hợp với các công ty du lịch trên toàn quốc để quảng bá  những tin hoá văn hoá của đồng bào Cơ Tu đến bạn bè trong và ngoài nước./.