Buáh Tr’đin nắc vêy ta chiết pay đác tơợ bha lâng âng t’nơơm Tr’đin đh’rứah lâng n’căr zuôn ( bhrợ t’váih men).

      Ting cơnh t’coóh bhươl Bh’riu Nhai c’moo đâu 68 c’moo ắt cóh cr’noon A Tu 1, chr’val Ch’ơm, chr’hoong Tây Giang – manuýh vêy bấc kinh nghiệm cóh bh’rợ chiết pay đác tr’đin lướt ooy crâng g’mrâng cóh cr’noon A Tu 1, chr’val Ch’ơm, azi bơơn chêếc n’năl bh’rợ bhrợ buáh chr’nắp n’nâu.

     T’coóh bhươl Bh’riu Nhai xay moon: T’nơơm Tr’đin nắc u chắt váih tơợ 4- 5 c’moo nắc vêy choom chiết pay đác tơợ bha lâng. Đhanuôr Cơ Tu cóh đâu buôn lướt bơơn buáh Tr’đin cóh ra diu ra dzương, tu xoọc đêếc t’nơơm tr’đin vêy bấc đác. Ting cơnh kinh nghiệm âng đhanuôr, tu t’nơơm Tr’đin đớp đa đêng tơợ ooy nắc chiết tơợ đêếc, cơnh đêếc nắc vêy bấc đác, ting n’nắc t’nơơm tr’đin dợ choom chắt váih liêm. T’nơơm tr’đin vêy đác cóh prang c’moo, hân đhơ cơnh đêếc nắc công t’đui ooy bha lâng, muy bha lâng nắc vêy đác tơợ 1 – 2 lít cóh muy t’ngay.

     Bêl chiết, đhanuôr đươi ch’piáh xan, boóc đhị đhị zr’lụ đăn tu âng t’nơơm Tr’đin, ta băng lâng muy bêệ n’coo, cắh cậ chai, tọ nhưa ơy ng’đớc n’căr zuôn. Cóh zr’lụ chiết đoọng đác hooi, zr’lụ ta băng nắc vêy ga lóp lâng bhai c’đặ, đoọng oó choom r’rooi, r’viêng, cha đhe, c’roóc tróc. Xang n’nắc, đhanuôr nắc ra lóc đác lâng muy bêệ bhai bhoóc sạch đoọng đác tr’đin ta luôn u bhoÓc liêm.

     Buáh tr’đin đha hum m’bứi, đớp a xêếp, nắc choom đớc tơợ 3- 4 t’ngay, ộm yêm lấh mơ bêl vêy ng’pa chrộ. A noo Tạ Ngôn Ươn, Trưởng cr’noon A Tu 1, chr’val Ch’ơm, chr’hoong Tây Giang xay moon, búah Tr’đin tơợ đanh nắc dưr váih muy rau văn hoá cóh pr’ắt tr’mông âng đhanuôr Cơ Tu cóh m’pâng da ding k’coong Trường Sơn. Cóh bhiệc bhan, bêl mót đong t’mêê, bêl vêy ta mooi chr’nắp tước ooy đong… nắc lứch vêy buáh Tr’đin đoọng cr’dua ộm đh’rứah. Xoọc đâu, t’nơơm Tr’đin nắc t’nơơm vêy chr’nắp ooy kinh tế, muy lít buáh Tr’đin vêy chr’nắp pa bhlâng đhị đêếc nắc 15 r’bhâu đồng, bấc zr’lụ cắh zập đoọng pa câl ooy thị trường.

     Chr’hoong Tây Giang xoọc ta đang moon lâng vêy bấc chính sách zúp zooi đoọng đhanuôr đhị đâu pay n’ma t’nơơm Tr’đin cóh crâng chô chóh đhị bhươn da ding âng pr’loọng đong cơnh muy rau t’nơơm chr’nóh t’bil ha ul pa xiêr đharứt. Chr’val Ch’ơm công nắc vêy chr’hoong Tây Giang pay nắc zr’lụ bhrợ têng bhươn ươm t’nơơm Tr’đin bhứah pa bhlâng lâng đợ đhăm mơ 2 r’bhâu m2 đoọng bhrợ t’váih m’ma ha prang chr’hoong./.

Độc đáo rượu Tr’đin của đồng bào Cơ Tu

                                                                                    Đỗ Trưởng/TTXVN

      Tại huyện miền núi Tây Giang, tỉnh Quảng Nam, đồng bào Cơ Tu thường mời khách quý tới nhà thưởng thức một loại rượu đặc biệt có tên là Tr’đin. Đây là loại rượu độc đáo, thơm dịu, mang hương vị của núi rừng Trường Sơn. Rượu Tr’đin được lấy nước từ thân của cây Tr’đin kết hợp với vỏ của loại cây Chuôr (giúp lên men).

      Theo chân già làng Bríu Nhai năm nay đã 68 tuổi ở thôn A Tu 1, xã Ch’ơm, huyện Tây Giang, người có nhiều kinh nghiệm trong việc khai thác rượu Tr’đin vào sâu trong cánh rừng nguyên sinh ở thôn A Tu 1, xã Ch’ơm, chúng tôi có dịp tìm hiểu quá trình khai thác loại rượu độc đáo này.

     Già làng Bríu Nhai cho biết: Cây Tr’đin phải mọc từ 4 - 5 năm tuổi thì mới bắt đầu cho khai thác nước từ thân cây. Đồng bào Cơ Tu nơi đây thường đi lấy rượu Tr’đin vào buổi sáng sớm, bởi đây là thời điểm cây cho nước nhiều nhất. Theo kinh nghiệm của đồng bào, ngọn cây Tr’đin ngả về hướng nào thì cắt phần thân gần ngọn cây hướng đó mới có nước, đồng thời đảm bảo cây vẫn phát triển xanh tốt. Cây Tr’đin cho nước quanh năm nhưng tùy thuộc vào thân cây, mỗi thân cây có thể cho từ 1-2 lít nước/ngày.

      Khi khai thác, người dân dùng dao sắc trích vào thân cây Tr’đin và đặt một đường máng nhỏ dẫn nước từ thân cây vào một chiếc chai nhựa bỏ sẵn vỏ cây Chuôr. Toàn bộ khu vực lấy nước trên thân cây Tr’đin sẽ được bao phủ bởi một lớp lưới để ngăn côn trùng thâm nhập. Sau đó, người dân sẽ lọc lại rượu qua một lớp vải sạch để rượu luôn có màu trắng đục tự nhiên.

     Rượu Tr’đin có vị thơm dịu, hơi chát, có thể để từ 3 - 4 ngày, uống ngon hơn khi được ướp lạnh. Anh Tạ Ngôn Ươn, Trưởng thôn A Tu 1, xã  Ch’ơm, huyện Tây Giang cho biết, rượu Tr’đin từ lâu đã trở thành một nét văn hóa trong đời sống của đồng bào Cơ Tu giữa núi rừng Trường Sơn. Trong các dịp lễ hội, khi mừng nhà mới, khi có khách quý tới chơi nhà… đều có rượu Tr’đin mời nhau thưởng thức. Hiện nay, cây Tr’đin là loại cây cho giá trị kinh tế, một lít rượu Tr’đin có giá bán tại chỗ là 15.000 đồng, có nhiều thời điểm không đủ để cung cấp cho thị trường.

      Huyện Tây Giang đang khuyến khích và có nhiều chính sách hỗ trợ để đồng bào các dân tộc nơi đây mang giống cây Tr’đin trong rừng về trồng tại những khu vườn đồi của gia đình như một loại cây xóa đói giảm nghèo. Xã Ch’ơm cũng được huyện Tây Giang chọn là địa điểm xây dựng vườn ươm cây Tr’đin quy mô lớn với diện tích 2.000 m2 để cung cấp giống cây cho toàn huyện./.