Zập t’ngay chô đăh ha rêê, a moó Bling Thị Xiếc ặt đhị chr’hoong Đông Giang, đớc cr’chăl pa choom p’niên cóh vel tân tung da dặ. A moÓ Xiếc đoọng năl: “Cóh vel zập ngai zêng choom tân tung da dặ. Tân tung da dặ căh vêy buôn tu cơnh đếêc nắc lêy pa choom.Ma nuýh ta coóh ta ha choom tân tung da dặ nắc pa choom cớ đoọng ha p’niên k’tứi. Cơnh a cu bêl a hay apêê ta ha pa choom đoọng nâu kêi nắc pa choom cớ đoọng ha lang pêê p’niên k’tứi. Tu a cu kiêng zư đớc lâng pa dưr chr’nắp văn hoá truyền thống âng zi oó choom bil pất.”

         N’đhơ căh vêy x’nưl bhui har r’rộ r’răm cơnh t’ngay bhiệc bhan lơơng ha dợ apêê p’niên tợơ pa choom vội pa tước 16,17 c’moo nắc ơy ting pa choom cơnh a moó Xiếc pa choom đoọng. N’đhơ ơy choom tân tung da dặ ha dợ nắc apêê a đhi kiêng a đay tân tung da dặ liêm lấh đoọng bơơn ting pấh tân tung da dặ bêl bhiệc bhan cóh vel. Bríu Li đoọng năl: Acu kiêng bhlầng ting pa choom da dặ. A cu ơy ting pấh pa choom 1 c’xêê nâu ơy. Da dặ k’đháp bhlầng nắc đhị pa đhiêr dzung.  Acu tự zước ting pa choom. A cu n’jứah lướt học cóh trường n’jứah ting pa choom da dặ. A cu kiêng pa choom da dặ tu nâu đoo nắc rau truyền thống âng ma núyh Cơ Tu. A cu cung lêy apêê a noo a moó, a va a ngắh tân tung da dặ nắc cu kiêng. Kiêng choom da dặ liêm cơnh apêê”.

        Tân tung nắc rau ha dưr dal, c’rơ liêm lâng nhâm mâng lấh… Nâu đoo nắc rau rơơm kiêng đoọng ha coon ma nuýh vêy pr’ặt tr’mông liêm t’mêê lấh. Tu cơnh đếec tân tung nắc đớc đoọng ha đha đhâm c’rơ liêm, pa căh rau grơơ nhọol âng đay. Ha dợ da dặ nắc dzoọng pa tíh, nắc rau đơơng chr’nắp a bhô dang đương rơơm rau pr’hêl âng  pleng k’tiếc. Ating Pai, ặt đhị chr’hoong Đông Giang đoọng năl, nắc vêy chr’nắp cơnh đếêc ha dợ bêl da dặ pân đil n’đhâng têy mị đăh pa căh rau nhâm mâng, muy loom luônh liêm ta níh. Ting cơnh Ating Pai moon: “Pân jứah nắc pa căh rau grơơ c’rơ âng đay ha dợ pân đil nắc pa căh rau đha nui tr’út. Apêê n’đhâng têy cóh plêêng đoọng năl ơu pleng k’tiếc. Ngai căh ơy lóih nắc căh choom tân tung da dặ đoọng pa căh rau laliêm âng ma nuýh pân đil đhị bêl da dặ. Tr’pang dzung nắc lướt đhiêr tr’xin crêê cơnh. Rau chr’nắp lấh nắc đhị tooi đhiêr. Choom lướt đhiêr nắc da dặ vêy pa căh đhang âng ma nuýh n’nặc u liêm.”

        Đọong tân tung nắc pân jưíh Cơ Tu n’dzăl, n’guộc a doóh, dzung căh đặ đhép giày, k’đhợơng pa nhâm g’hêêl, toong cóih căh cậ k’đhợơng pa nhâm têy pr’zợc đăh toor đay n’jứah t’nớơt n’jứah g’roóh, vơi pa cắh rau grơơ k’rơ âng đha đhâm coh vel. Ha dợ pân đil bêl da dặ nắc xập chr’đhu chọ bha nặ vêy pa chăm bấc rau, cúuc tuônh, ma nao. Bêl da dặ mặt lêy pa tíh, boóp k’chăng, da dặ pa đhiêr ting cơnh c’lâng đồng hồ xó. A moÓ Xiêng đoọng năl: Zêng pân đil lâng pân jứih bêl tân tung da dặ nắc ting cơnh đh’riêng âng chiing cha gâr lâng cơnh c’lâng kim đồng hồ xó. Bêl ơy đhưưng cha gâr nắc pân đil glúh da dặ lalăm, pân jứih ta pưn t’tun. Ha dang ơy r’pặ zập muy pa đhiêr ha dợ dzợ xưa ma nuýh tân tung da dặ nắc apêê t’váih muy pa đhiêr lơơng, cung ting j’niêng pân đil glúh da dặ lalăm; đhiêr đăh c’loọng nắc pân đil, cóh nguôi nắc pân jứih”.

       Cóh bấc cơnh múa tớơt, ma nuýh Cơ Tu kiêng bhlầng nắc tân tung da dặ. Tân tung da dặ  nắc rau pa căh c’rơ âng ma nuýh pân jứih, đha đhâm lâng đhang liêm cra âng pân đil c’mor Cơ Tu. Cóh rau ga vớh vơi âng crâng da ding, đhiêr pân đil pân jứih đha đhâm c’mor lướt laliêm n’jứah lâng đh’riêng chiing cha gâr lâng zập rau tr’cọ x’nưl truyền thôngns lơơng dưr chr’va chr’đhô đui cơnh rau rơơm kiêng âng đhanuôr Cơ Tu pa gơi tước apêê bhô dang, a bhứơp a dích. Apêê tin đươi nắc dang k’tiếc, dang k’ruung đoọng ha pêê rau cha lâng a bhô dang nắc pleng k’tiếc đoọng ha pêê rau pr’chắp, rau tin đươi ooy c’rơ đoọng z’lấh, ma mông liêm ta níh lâng đhí p’răng lâng da ding k’coong Trường Sơn ma nuýh chr’nắp./.

Tung tung da dá – “Vũ điệu dâng trời” của người Cơ Tu

                                                                                                                          Lan Anh – VOV5

       Vũ điệu Tung tung da dá gắn bó với cộng đồng, xuất hiện trong nhiều sinh hoạt cộng đồng và các lễ hội lớn của người Cơ Tu như lễ hội đâm trâu, lễ hội mừng lúa mới, lễ hội dựng làng, dựng nhà Gươl... Người Cơ Tu bao đời nay múa Tung tung da dá như một cách để kết nối giữa thế giới thực tại với vũ trụ, tổ tiên, ông bà. Không một người Cơ Tu nào ở Quảng Nam, Đà Nẵng hay Thừa Thiên Huế xa lạ với điệu múa này. Bà con luôn trân trọng và ý thức việc gìn giữ và phát huy loại hình nghệ thuật đặc sắc của dân tộc mình.

Mỗi ngày sau khi đi làm nương về, chị Blinh Thị Xiếc ở huyện Đông Giang, dành thời gian dạy bọn trẻ trong làng tập múa điệu Tung tung da dá. Chị Xiếc cho biết: "Cả làng này ai cũng biết múa. Múa rất khó vì mình phải tập. Người già biết múa lại dạy lại cho lũ trẻ. Như tôi là được người già dạy rồi tôi lại truyền cho mấy đứa nhỏ. Vì tôi muốn gìn giữ nét văn hóa truyền thống để sau này không mai một thất lạc đi."

Dù không có âm thanh rộn ràng như ngày hội nhưng bọn trẻ từ chập chững biết đi cho đến tuổi trăng tròn đang say sưa bước đi theo hướng dẫn của chị Xiếc. Đã múa thành thục nhưng các em vẫn muốn mình phải múa đẹp hơn để có dịp biểu diễn trước dân làng. Briu Lii, cho biết: "Em rất thích học múa. Em tập khoảng 1 tháng rồi. Múa rất khó, khó nhất là chỗ nhún chân. Em tự xin học. Em vừa đi học vừa tập múa. Em thích tập múa vì đây là múa truyền thống của người Cơ Tu. Em cũng thấy mấy anh chị cô bác múa nên em cũng thích múa. Em muốn múa giỏi như mấy cô bác".

Tung tung theo tiếng Cơ Tu có nghĩa là vươn cao, mạnh mẽ và vững chãi hơn nữa… Đây cũng chính là khát vọng chinh phục vũ trụ muốn con người có cuộc sống mới tốt đẹp hơn. Nên điệu Tung tung dành cho nam thanh niên khỏe mạnh, thể hiện điệu múa nhộn nhịp, mạnh mẽ và hùng dũng. Còn Da dá có nghĩa là thẳng hàng, nhịp điệu mang khát vọng của ý nghĩa tâm linh là đón đợi ơn trời đất. Anh Tinh Pai, ở huyện Đông Giang, cho biết chính vì ý nghĩa như thế mà khi múa người con gái giơ đôi tay đưa hứng ra hai bên vuông góc và song song với cổ để thể hiện sự đứng đắn, chung thủy. Theo anh Tinh Pai: "Nam múa thể hiện sức mạnh của mình còn nữ múa thể hiện sự dịu dàng và đầu hàng. Họ giơ tay lên cao là để tạ ơn trời đất. Người nào không quen thì không nhảy được điệu múa Tung tung dá dá để thể hiện hết được sự dịu dàng thiết tha của người con gái trong điệu múa. Bàn chân rất là nhịp nhàng. Cái quan trọng là ở chỗ mình di chuyển. Bàn chân di chuyển đẹp thì sẽ đưa thân và tay di chuyển, múa đẹp hơn".

      Để thể hiện điệu múa Tung tung một cách sinh động giữa bao la của đại ngàn, đàn ông Cơ Tu mặc khố, choàng một áo dệt bằng thổ cẩm, chân đi trần, tay nắm chắc cây khiên, cây giáo hoặc nắm chắc tay bạn bên cạnh tung đôi tay lên vừa bước vừa hú một cách tự tin và hùng dũng, thể hiện sức mạnh của trai làng. Còn nữ giới khi múa thì mặc váy thổ cẩm nhiều màu sắc, hoa văn, vai trần, cổ đeo vòng cườm. Khi múa đôi mắt của người phụ nữ nhìn thẳng, miệng luôn tủm tỉm cười, chân đi đất nhón gót xoay tròn ngược chiều kim đồng hồ. Chị Xiêng cho biết: "Cả nam giới và phụ nữ khi múa di chuyển theo vòng tròn, chậm và ngược kim đồng hồ, theo nhịp điệu cồng chiêng và tiếng trống thập thình, nhịp nhàng trên đôi chân và nhẹ nhàng quay thân mình theo chiều thuận kim đồng hồ. Khi trống chiêng bắt đầu nổi lên, con gái bước ra múa trước, sau đó con trai mới bước ra và nối tiếp vào. Nếu đã xếp đủ một vòng tròn mà vẫn còn dư người múa thì họ lại tạo thêm một vòng tròn khác, nhưng bao giờ cũng theo nguyên tắc nữ đi trước, nam đi sau; vòng trong là nữ, vòng ngoài là nam".

        Trong rất nhiều điệu múa, người Cơ Tu thích nhất là điệu múa Tung tung da dá. Tung tung da dá là điệu dân vũ hòa trộn cho thấy sự hiệp lực của đàn ông, thanh niên với đàn bà và thiếu nữ Cơ Tu. Trong không gian bao la của núi rừng, vòng tròn nam nữ thanh niên di chuyển nhịp nhàng sinh động cùng với âm thanh cồng chiêng và các loại nhạc cụ truyền thống khác luôn ngân dài tan vào vũ trụ như một lời cầu nguyện người Cơ Tu gửi tới đấng thần linh và tổ tiên. Họ tin rằng thần đất, thần sông, thần suối cho họ cái ăn và Giàng nghĩa là trời cho họ cái nghĩ, cái tin vào sức mạnh để vượt qua, sống mạnh mẽ với nắng gió và núi rừng Trường Sơn hùng vĩ./.