# Đhanuôr lâng pr’zợc chắp nhêr! Cr’chăl đâu k’noọ 10 c’moo, t’ruíh pa’xưl p’rá Cơ Tu âng Đài p’rá Việt Nam xoọc ra’văng pa xưl lêy. Apêê PTV, Biên dịch viên, PTV cơnh A Lăng Lợi, Hốih Nhàn, Vơních Oang lâng A Viết Sĩ nắc xoọc lêy t’bhlâng pa choom chữ Cơ Tu, pa choom xrặ tin lâng đươi dua phần mềm biên tập pr’hát xa’nưl cóh máy vi tính. Đợ t’ngay tr’nơợp, n’jứah học n’jứah bhrợ lêy xa’nay t’ruíh thử nghiệm nắc đoo zêng đợ râu cắh ha mơ choom ha vil.

# K’noọ 10 c’moo hanua, t’ruíh pa’xưl p’rá Cơ Tu âng Đài p’rá Việt Nam nắc ơy bơơn bấc ch’ner: 2 Giải Nhất ch’ner Báo chí Huỳnh Thúc Kháng tỉnh Quảng Nam, 2 Giải Vàng, 2 Giải Bạc, 1 Giải Đồng lâng Giải Nhất liên ngành đhị Liên hoan Phát thanh prang k’tiếc k’ruung ta bhrợ têng 2 c’moo mưy chu.

Hân đhơ cơnh đêếc, hun pr’hêl chr’nắp bhlâng nắc t’ruíh pa’xưl p’rá Cơ Tu âng Đài p’rá Việt Nam nắc ơy dưr váih râu ch’na tinh thần âng đhanuôr Cơ Tu truíh c’lâng Trường Sơn. Râu tin đươi, chắp kiêng âng apêê xơợng đài ch’ngai đăn nắc đoo râu bhui har, nắc pr’đơợ đoọng azi vêy t’bhlâng ta’moóh pa choom bấc lấh mơ, bhrợ đoọng ha đhanuôr lâng pr’zợc liêm choom lấh mơ.

# Lêy cớ truíh c’lâng ơy lướt zi’lấh đoọng lêy bh’dzang lướt cớ, azi nắc lêy tự moon p’too cóh loom nắc lêy t’bhlâng bhrợ, liêm chr’nắp cơnh râu tin đươi âng apêê xơợng đài.

Mưy ooy đợ c’lâng bh’rợ xay moon bơơn apêê xơợng Đài Cơ Tu chắp kiêng tơợ t’ngay tr’nơợp tơợp pa xưl nắc bhrợ đợ tiểu phẩm-kịch pr’hay chr’nắp ooy t’ruíh Xơợng p’rá xa’nay cóh Gươl. Bêl đâu, azi nắc kiêng k’đươi đhanuôr lâng pr’zợc đh’rứah xơợng cớ tiểu phẩm “Manứih Cơ Tu đợc pr’đợc k’coon ting phim Hàn Quốc”, pay tơợ c’nắt t’ruíh phát thanh “Văn hoá Cơ Tu xoọc bêl lướt moót”- Tác phẩm bơơn ch’ner Bạc đhị Liên hoan Phát thanh prang k’tiếc k’ruung g’lúh 9, nắc g’lúh tr’nơợp t’ruíh p’rá Cơ Tu ta pa xưl...

(Băng)

# (Nữ) Nâu đoo nắc t’ruíh pa’xưl p’rá Cơ Tu âng Đài p’rá Việt Nam-pr’zợc choom lêy t’đang điện đoọng k’đươi moon mưy pr’hát âng đay kiêng xơợng cắh cậ chrooi đoọng boọp p’rá, lêy moon p’too đoọng ha t’ruíh. Lêy t’đang điện tước số máy 0236.38.38.567, azi xay moon cớ nắc ting số máy 0236.38.38.567.

# Thưa bà con và các bạn! Cách đây gần 10 năm, Chương trình phát thanh tiếng Cơ Tu của Đài TNVN đang chuẩn bị phát sóng thử nghiệm. Các PV, Biên dịch viên, phát thanh viên như A Lăng Lợi, A Viết Sĩ, Hôih Nhàn, Vơ Ních Oang đang tập trung học chữ Cơ Tu, tập viết tin và sử dụng phần mềm biên tập âm thanh trên máy vi tính. Những ngày đầu, vừa học, vừa làm chương trình thử nghiệm thực sự là kỷ niệm đáng nhớ.

# Gần 10 năm qua, Chương trình tiếng Cơ Tu của đài TNVN đã giành nhiều giải thưởng: 2 Giải Nhất giải Báo chí Huỳnh Thúc Kháng tỉnh Quảng Nam, 2 Giải Vàng, 2 Giải Bạc, 1 giải  Đồng và giải Nhất liên ngành tại Liên hoan Phát thanh toàn quốc tổ chức 2 năm một lần.

Thế nhưng, phần thưởng lớn nhất là chương trình tiếng Cơ Tu của Đài TNVN đã trở thành món ăn tinh thần của đồng bào Cơ Tu suốt dọc dải Trường Sơn. Sự tin yêu của thính giả gần xa là niềm vui, là động lực để chúng tôi cố gắng học hỏi nhiều hơn nữa, phục vụ bà con và các bạn tốt hơn nữa.

# Nhìn lại chặng đường đã qua để tiếp tục bước tới, chúng tôi không khỏi bồi hồi và tự nhủ phải xứng đáng với sự tin yêu của thính giả.

Một trong những hình thức tuyên truyền được thính giả Cơ Tu yêu thích từ ngày đầu phát sóng là hình thức tiểu phẩm- kịch vui trong tiết mục Dưới mái Nhà Gươl. Hôm nay, chúng tôi muốn mời bà con và các bạn cùng nghe lại  tiểu phẩm “ Người Cơ Tu đặt tên con theo phim Hàn Quốc”, trích đoạn Chương trình phát thanh “ Văn hóa Cơ Tu thời hội nhập”- Tác phẩm đoạt Giải Bạc tại Liên hoan Phát thanh toàn quốc lần thứ IX, ngay năm đầu tiên Chương trình tiếng Cơ Tu chính thức phát sóng…

        Thưa bà con và các bạn!

Đã bao giờ bà con và các bạn nghe những cái tên như thế này chưa: A Lăng Păc Chân Ung, A Ting VitoRy, hay Bríu Liun Sơ, A Viết Zumy, còn nữa : Pơ Loong San Ốc, Vơ Ních San U…. Có thể là nhiều người sẽ hỏi: Nghe cứ như là tên diễn viên Hàn Quốc ấy nhỉ? Xin thưa, không phải đâu. Tên của những đứa trẻ Cơ Tu đấy…..

  (Nhạc- Hoih Nhàn dẫn) Vợ chồng A Viết Uây còn trẻ, chồng 25, vợ 23 thế mà đã hai mặt con. Mấy tháng nay, đêm nào cũng vậy, cứ đến 10h30 là dù có bận gì  thì bận, vợ chồng A Viết Uây cũng phải xem cho được bộ phim “Phía Đông vườn địa đàng” của Hàn Quốc. Chả hiểu bên Hàn Quốc người ta nuôi con như thế nào mà diễn viên trong phim, ai cũng đẹp. Mới sinh con được hơn 2 tháng nhưng A Lăng Thị Hoa, vợ của A Viết Uây còn mê phim “Phía đông vườn địa đàng” hơn cả chồng, đúng hơn là mê anh chàng trong phim đóng vai  Li-đông-Chun. Ôi sao mà anh ta đẹp trai thế không biết!  Thành ra, có đêm nằm bên chồng, cô còn mơ kêu toáng lên “ Li Đông Chun!” làm anh chồng ghen lồng lên!

  Đêm nay cũng thế, phim đã chiếu rồi mà thằng cu con mới đẻ mãi không chịu ngủ cho…

#  A Lăng Thị Hoa: ( Ru con tiếng Cơ Tu….)

(Nựng)Ừ ngủ đi con, ngủ đi con mẹ thương! Ngủ đi cho mẹ xem phim! Ừ, mẹ thương, mẹ thương! Li Đông Chun của mẹ!

# A Viết Uây: (Quát) Này, cô có dẹp cái thằng Li Đông Chun của cô đi không? Gọi nó là A Viết Păc Chân Ung! Riêng cái tên Li Đông Chun trong thôn có 4 đứa đặt rồi. Mình không chơi đụng hàng như họ, phải đặt tên là A Viết Păc  Chân Ung. Păc Chân Ung, cô nghe chửa? Tên của tổng thống Hàn Quốc đấy,  nghe cho sướng! Ở nước ngoài, yêu quí ai thì mình đặt tên cho con theo tên người đó.

  # A Lăng Thị Hoa: - Cũ rồi ông ơi! Tên ấy á? Nhà A Rất Cúc vừa đặt cho con nó rồi. Hay là đặt tên thằng cu là Lee Dong Wook đi ông? À mà không! Ngày xưa vợ chồng mình thích phim Mối tình đầu, đặt tên con chị là San Ốc, thì thằng em phải là A Viết San U.

# A Viết Uây : - Không được! Bà lúc nào cũng mê mấy cái thằng diễn viên Hàn Quốc ấy. Để tôi nghĩ xem đã. À mà này! Nhiều người đặt tên con theo phim Hàn Quốc rồi, ở thôn bên có mấy nhà nó đã đặt tên con tiếng Anh rồi đấy, gì nhỉ…À, thằng A Ting The Man này, thằng A Rất History này, con Victoria này… Lão gì làm văn thư ở xã ấy, còn đặt tên cho con là A Lăng Thị Pari cơ. Pa Ri là thủ đô của nước Pháp ấy!

# A Lăng Thị Hoa: - Ôi giào, mấy cái tên đó nghe chẳng giống ai! Đọc lên muốn sái cả quai hàm. Tôi thích đặt tên thằng cu là San U. Ông có mang nặng đẻ đau như tôi đâu? Phải ưu tiên tôi chọn tên cho nó chứ?

# A Viết Uây: Không San U,  San iếc gì hết. Đã thế, đặt luôn tên Bil Clin Tơn!

# Vợ- chồng (Giành nhau nói)  Không! San U- Clin Tơn- San U- ClinTon…

(Nhạc cắt)

( Sĩ) Thưa bà con và các bạn!

Đó là câu chuyện có thật mà chúng tôi chứng kiến ở xã A Ting huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam. Xem phim Hàn, mê phim Hàn, đến mức lấy tên diễn viên đặt tên khai sinh cho con mình hình như đang là một cái mốt trong nhiều ông bố, bà mẹ trẻ Cơ Tu ở các huyện miền núi tỉnh Quảng Nam.

Vì sao lại như thế? Hãy nghe chị Bhing Thị Pháo, ở thôn Vây, xã Lăng, huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam, có con trai đặt tên là A Ting Ly Đông Chun cho biết suy nghĩ của mình:

- Băng (Tiếng Cơ Tu) Thích là đặt thôi. Trong xóm người ta còn đặt là Biu Clin Tơn cơ, có người còn đặt tên tổng thống Hàn Quốc ấy chứ. Ai thích thế nào thì đặt thế ấy. Còn mình chỉ thích thằng Li Đông  Chun thôi(Cười).....Sau này nếu không thích thì mình lại đi đổi lại tên trong khai sinh hay hộ khẩu cho nó!

Trước đây, từng có nhiều trường hợp tại huyện Tiên Phước, người dân đặt tên con theo các loại thuốc tây như Nguyễn Vi Kin, Nguyễn Bia Rin, thậm chí là Lê Béc Pê Rin, Trần Pa Na Đôn... gây nhiều rắc rối trong quản lý của chính quyền cũng như trong cuộc sống của người "được" đặt tên. Anh ĐaLây Lực, cán bộ tư pháp hộ tịch thị trấn P’rao, huyện Đông Giang tỉnh Quảng Nam cho biết:

- Băng (Tiếng Cơ Tu)

Giờ nhiều trường hợp đặt con theo tên Hàn Quốc hay tên tiếng Anh. Đầu năm đến giờ có đến 52 cháu rồi. Bản thân tôi khi công dân đến đăng ký giấy khai sinh thì tôi cũng đã có hướng dẫn anh chị đã thống nhất chưa? Đồng ý thì tôi cấp giấy khai sinh, vì đó là quyền của họ. Cũng có rất nhiều phụ huynh đến cải chính sửa chữa lại tên cho con, trường hợp này cũng khá nhiều nhưng tôi nói thật là rất khó điều chỉnh, vì gồm quá nhiều thủ tục mà bà con mình trên núi này nhận thức còn hạn chế, đâu có hiểu gì nhiều về những thủ tục đó!

(Nhạc cắt ngắn)

(Sĩ) Những người Cơ Tu lớn tuổi họ nghĩ gì về việc này? Hãy nghe ý kiến của Già làng A Lăng Tía, 75 tuổi, ở thôn Pađí, xã Zuôi, huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam:

- Băng tiếng Cơ Tu: “Theo phong tục người Cơ Tu mình, ông cha đặt tên con mong muốn con minh sau này khoẻ mạnh, làm ăn được, giàu có. Mỗi cái tên đều có ý nghĩa cả đấy. Thanh niên bây giờ mới lập gia đình đặt tên con cho nó như thế tưởng là hay, nhưng cái này không phải là cái hay mà là sự lai căng, bắt chước. Người Cơ Tu thì phải đặt tên con theo người Cơ Tu chứ, mà anh lấy cái tên như Ju mi hay là Gia – ma –ha thì theo tôi cái đó là không được, không chỉ riêng tôi mà tất cả người khác cũng không đồng ý với việc làm này. Theo tôi sau này ai đặt tên con nếu là người Cơ Tu thì đặt tên con theo người Cơ Tu, đặt tên con theo kiểu như thế thì vô tình tạo sự hiểu nhầm, họ không hiểu người mẹ hay người cha là ngươì nước ngoài. Đặt tên con theo ngưòi Cơ Tu đó là văn hoá cái cái đẹp của người Cơ Tu từ thời ông cha để lại.     

 ( Nền Hát ru con Cơ Tu- A Rất Cúc)./.

# (Lợi) Thưa bà con và các bạn!

Chúng tôi sẽ không đưa ra lời khuyên cụ thể nào. Nhưng hy vọng, qua những thông tin mà bà con vừa nghe, mỗi gia đình sẽ có sự nhìn nhận đúng đắn cho riêng mình! Chúng tôi chỉ muốn nói rằng: Gìn giữ Văn hóa truyền thống đâu phải là điều gì to tát. Hãy bắt đầu từ những điều tưởng chừng nhỏ nhặt nhất!

( Băng dựng sẵn- Kết là một phần bài ru con Cơ Tu)

(Quảng bá Chương trình Cơ Tu không nền nhạc)

“ Nữ- Đây là  Chương trình Phát thanh tiếng Cơ Tu,  Đài TNVN. Nam- Bạn có thể gọi điện đến để yêu cầu một bài hát mình yêu thích hay góp ý, nhận xét cho chương trình? – Nữ: Hãy gọi điện đến số máy 0236.38.38.567 (nhắc lại). –Nam: Hoặc viết thư gửi về địa chỉ “Chương trình phát thanh tiếng Cơ Tu, Đài TNVN, số  38 Yên Bái, TP Đà Nẵng- Nữ: Nếu có điều kiện sử dụng internet, bạn cũng có thể nghe trực tiếp chương trình hoặc nghe lại bằng cách truy cập vào Trang thông tin điện tử Cơ Tu  ở địa chỉ vov4.vov.vn”