Tước Đông Giang moọt pazêng t’ngay ha pruốt nâu, t’mooi nắc bơơn ting pấh lêy, pấh bhrợ đh’rứah lâng đhanuôr Cơ Tu đhị đâu. Vel du lịch cộng đồng Bhơ Hôông đhị chr’val Sông Kôn, đhị zư đớc pazêng chr’nắp văn hoá ty đanh âng ma nuýh Cơ Tu, muy đhị tước cắh choom lơi bêl tước ooy da ding k’coong Quảng Nam, Vinh Thông, PV Đài P’rá Việt Nam xay moon:

          Đhị pr’họom t’viêng âng crâng k’coong vêy đh’lúc nhưr bọo bhoóc bhíc, muy vel k’tứi ắt cóh toor k’ruung hooi k’róc k’réc.

          Muy t’ngay t’mêê nắc ơy tợơp đhị vel Bhơ Hôông.

          Pr’ắt tr’nớt doó r’rộ r’răm, pleng k’tiếc liêm áih.

          Za al p’răng đắh m’poo chr’tốp Gươl nắc dzool ang đhị zr’lụ p’loọng k’tứi đong đh’rơơng… zập đoọng t’méh k’bhúh t’mooi dưr đắh bếch. Muy pr’ắt tr’nớt tệêm ngăn cắh choom tr’lúc lâng đhr’năng r’rộ r’răm cơnh đhị thành phố. A moó Briege Kelly, t’mooi ma nuýh  Australia đh’rứah lâng k’bhúh pr’zợc đoo nắc ơy lướt tớc bấc đhị cóh Việt Nam, ha dợ bêl tớc vel Bhơ Hôông a moó lêy vêy râu lalay âng ma nuýh lâng pr’ắt tr’mông dzợ âng đơơng chr’nắp liêm văn hoá Cơ Tu đhị đâu:

          Đhị đâu lêy laliêm pa bhlầng. đhanuôr hâng t’mooi bhlầng lâng ắt tớt đha nui tr’út bhlầng. Zập ngai zêng lêy azi đui cơnh ma nuýh ắt mamông cóh vel nâu. Bơơn chếêc lêy năl pr’ắt tr’mông cóh đâu xợơng pr’hay pa bhlầng! Muy pr’ắt tr’nớt tệêm ngăn, âng đơơng chr’nắp văn hoá ty đanh.

(Nhạc)

          C’lâng mọot ooy vel Bhơ Hôông nắc vốch đắh poong t’dông k’tứi z’lấh k’tứi đác liêm t’viêng. Ắt cóh m’pâng vel nắc muy Gươl ga mắc, pa đhiêr đếêc nắc 5 bệê moong, bhrợ váih pr’ắt tr’mông cơnh ty đanh a hay âng ma nuýh Cơ Tu. Vel vêy 600 ch’nắc, bấc bhlầng nắc ma nuýh Cơ Tu ắt mamông lâng lấh m’pâng nắc choom bhrợ têng bh’rợ tr’nêng ty đanh cơnh taanh n’đoóh a doóh lâng bh’rợ t’taanh ty đanh lơơng. Cóh vel dzợ zư đớc bấc pr’đươi pr’dua, pr’đhang bh’rợ tr’nêng ty đanh. A moÓ Đinh Thị Thìn nắc ơy 5 c’moo bhrợ têng hướng dẫn viên du lịch cắh vêy pa chắp tước nắc tợơ ơy học xang a đoo bơơn chô bhrợ đhị vel đong đay n’niên lâng dưr pậ. Zập t’ngay nắc xay moon lâng t’mooi pazêng râu chr’nắp văn hoá ty đanh âng acoon cóh đay, lâng a moó Thìn nâu đoo n’jứah nắc râu vinh dự n’jứah nắc trách nhiệm âng muy cha nắc ca coon âng vel Bhơ Hôông:

          Bêl xay moon xang ooy vel bhươl, xay moon đắh pazêng đhr’nong đong ty đanh cơnh Gươl, moong nắc t’mooi kiêng bhlầng. A pêê kiêng xợơng râu pr’đươi âng a hêê bhrợ têng nắc n’hâu… Bêl mọot lêy pazêng đong laliêm chr’nắp, k’bhúh tr’cọ x’nưl âng ma nuýh Cơ Tu, dzợ zư đớc bấc râu tr’cọ x’nưl âng ma nuýh Cơ Tu, apêê xợơng, pa choom cơnh piáh, cơnh bhrợ… Bêl chô apêê nắc ơy năl muy đắh âng văn hoá ma nuýh Cơ Tu.

          Z’lấh râu zr’nắh k’đháp xoọc tr’nợơp, tợơ pr’chắp, cơnh bhrợ têng, a noo A Ting Pai, lấh mơ bh’rợ hướng dẫn viên, a noo nắc dzợ đh’rứah lâng đhanuôr ting pa choom kinh nghiệm, pa xang lấh mơ c’nặt bhrợ têng đoọng ha đhanuôr. Ma nuýh Cơ Tu cóh vel nắc r’dợ choom bhrợ têng du lịch. Tợơ bêl bơr pêê cha nắc ting pấh pa choom taanh n’đoóh a doóh, chr’ớh tr’cọ x’nưl, nâu kêi nắc đợ apêê nâu ơy bấc tước k’zệt ch’nắc ting pấh. Zập đoo đong cung vêy ngai ting pấh bhrợ bh’rợ truyền thống, pa cắh văn hoá ma nuýh Cơ Tu. Ting cơnh a noo Pai, tợơ bh’rợ tr’nêng zập t’ngay, ting ắt lâng t’mooi blo tợơ zập ooy cóh bha lang k’tiếc, c’la a noo lâng đhanuôr cóh vel cung ơy pa choom bấc râu liêm t’mêê lâng pr’hay pr’hươn:

          Bêl t’mooi đắh k’tiếc k’ruung lơơng tước đâu, prá xay lâng cu, cu bơơn pa choom bấc râu chr’nắp văn hoá pr’hay âng apêê. Nắc cơnh pa bhrợ ta têng âng apêê, cơnh ắt tớt âng apêê ta níh liêm bhlầng. Cơnh t’hước tước ha y chroo âng apêê liêm choom bhlầng. Cắh cơnh đắh hêê, n’niên lâng dưr pậ ha dợ cắh năl ha y chroo nắc cơnh ooy. Apêê ta níh bhlầng tợơ dzợ p’niên k’tứi. Bấc pr’loọng đong đấc ooy đâu ắt, lêy apêê pa choom ca coon ta đhi pêê liêm choom bhlầng, ahêê choom ting pa choom bhrợ têng cơnh đếêc…

          T’coóh Bríu Thiện, Bí thư Chi bộ vel Bhơ Hôông, lâng nắc ma nuýh bhrợ bh’cộ k’bhúh bhrợ têng chr’na đh’nắh âng vel đoọng năl: C’moo 2016, vel Bhơ Hôông t’pấh lấh 1.000 t’mooi đăh k’tiếc k’ruung lơơng. Đong ắt âng t’coóh nắc muy đhị pazêng zr’lụ đhêy dzung cóh tuor lướt lêy cóh prang vel. T’mooi tước lêy cóh đong nắc bơơn c’la đo t’pấh bhui har, xợơng xay moon đắh bh’rợ ty đanh cơnh taanh n’đoóh a doóh. Lâng chr’nắp bhlầng, đhị đâu, cóh toor t’pếêh ty đanh, t’mooi nắc bơơn âm cha, lêy cơnh bhrợ têng chr’na đh’nắh âng ma nuýh Cơ Tu.

          Xay moon đoọng ha t’mooi taanh pậ, zong, taanh n’đoóh a doóh, râu bh’rợ tr’nêng âng ma nuýh Cơ Tu. Ha dang t’mooi loêng cha nắc a zi xay moon lâng zệê râu chr’na đoọng ha pêê cha râu chr’na âng ma nuýh Cơ Tu cơnh a vị hor, a vị cuốt, a tứch boóh, lệê a’ọc boóh, a băng crâng, a lon lâng pazêng bhơi ra véh pếêh pay tợơ crâng đoọng zệê bhrợ t’mooi cha.

          Tước ha dưm, jôông óih, t’mooi nắc ting tân tung da dặ đh’rứah lâng đha đhâm c’mor ma nuýh Cơ Tu. A noo Ashley Carruthers blo tợơ trường Đại học Autralia moon, pazêng cr’noọ bh’rợ du lịch cộng đồng âng đơơng chr’nắp văn hoá âng ma nuýh Cơ Tu cơnh đâu nắc lêy zư đớc lâng bhrợ ta bhứah đhị zập chr’hoong da ding k’coong âng tỉnh Quảng Nam. Tu nâu đoo nắc muy pr’đợơ liêm choom âng ngành du lịch Quảng Nam ha dang choom bhrợ têng lâng pa cắh, xay moon liêm choom:

          Chính quyền nắc lêy zúp zooi đoọng, zúp pazêng vel bhươl vêy pr’đợơ pa dưr cr’nọo bh’rợ du lịch liêm glặp. Tợơ pazêng cr’nọo bh’rợ du lịch cộng đồng cơnh đâu nắc zúp đoọng apêê zư lêy chr’nắp văn hoá ty đanh âng apêê, zư lêy crâng, zư lêy môi trường pleng k’tiếc. T’mooi du lịch n’jứah tước l’lêy, n’jứah vêy pazêng râu chếêc lêy năl liêm t’mêê. T’mooi du lịch nắc bơơn pa too pa choom pazêng chr’nắp đắh môi trường, văn hoá truyền thống ha dợ apêê xoọc zư lêy…

(nhạc nền)

          Ha pruốt t’mêê nắc dzợ dưr chô. Vel Bhơ Hôông nắc r’rộ r’răm bhui har đh’rứah tân tung da dặ hơnh déh t’mooi tợơ cha ngai đăn. Tước lâng Bhơ Hôông đoọng chếêc năl pr’ắt tr’mông lâng không gian văn hoá ty đanh, chr’nắp liêm âng ma nuýh Cơ Tu./.

LÀNG BHƠ HÔỒNG LÀM DU LỊCH

                 Làm du lịch cộng đồng tức là vai trò tham gia của người dân là chủ yếu. Ở hai huyện Nam Giang và Đông Giang, một số bản làng Cơ Tu đã thực hiện hình thức du lịch này có hiệu quả bước đầu.

                 Đến Đông Giang vào những ngày xuân này, du khách sẽ được tham quan, trải nghiệm cuộc sống cùng cộng đồng người Cơ Tu nơi đây. Làng du lịch cộng đồng  Bhơ Hôồng ở xã sông Kôn, nơi lưu giữ những nét văn hóa tryền thống độc đáo của người Cơ Tu, một điểm đến không thể bỏ qua khi đến với miền núi Quảng Nam. Vinh Thông, PV Đài TNVN phản ánh:

              Dưới màu xanh bạt ngàn của cây rừng xen lẫn những áng mây trắng xóa, một ngôi làng nhỏ nằm nép mình bên suối.

                Một ngày mới lại bắt đầu ở làng Bhơ Hôồng.

                 Không gian tĩnh mịch, khí trời trong lành, mát mẻ.

                 Những tia nắng đầu ngày xuyên qua mái lá gươl, buông nhẹ bên những ô cửa nhà sàn…  đủ để đánh thức nhóm du khách vừa trải qua một đêm ngon giấc. Một cảm giác thanh bình không lẫn vào đâu được so với không khí náo nhiệt ở các đô thị. Chị Briege Kelly, du khách người Australia cùng nhóm bạn của mình đã đi nhiều nơi ở Việt Nam, nhưng khi đến  làng  Bhơ Hôồng chị rất ấn tượng bởi nét đặc trưng riêng có của người và không gian đậm chất văn hóa  Cơ Tu nơi đây:

               " Phong cảnh ở đây thật tuyệt vời. Bà con rất hiếu khách và thân thiện. Ai cũng coi chúng tôi như người trong làng vậy. Được trải nghiệm cuộc sống ở đây thật thú vị! Một cảm giác yên bình, ấm áp, đậm chất văn hóa truyền thống."

              Lối vào làng  Bhơ Hôồng đi qua một cây cầu treo nhỏ vắt ngang qua con suối nước trong xanh. Nằm ở khu vực trung tâm làng là một gươl lớn, bao quanh là 5 ngôi moong, tạo nên sự khép kín, tái hiện dáng dấp một ngôi làng truyền thống của người Cơ Tu. Làng có gần 600 nhân khẩu, chủ yếu là người Cơ Tu với hơn một nửa biết làm nghề truyền thống dệt thổ cẩm và đan lát, mây tre truyền thống. Trong làng còn lưu giữ nhiều  hiện vật, hình ảnh, kiến trúc truyền thống. Chị Đinh Thị Thìn đã 5 năm làm hướng dẫn viên du lịch không nghĩ rằng, khi học xong mình lại có cơ hội làm việc ngay chính quê hương nơi mình sinh ra. Hàng ngày được giới thiệu với khách những nét văn hóa ruyền thống của đồng bào mình, với chị Thìn đây vừa là niềm vinh dự vừa là trách nhiệm của một người con của làng Bhơ Hôồng;

          "Khi thuyết minh xong về làng, giới thiệu về những ngôi nhà truyền thống như nhà gươl, nhà moong thì khách rất thích thú. Người ta muốn tìm hiểu mục đích xây dựng để làm gì… Khi vào thăm những ngôi nhà đặc sắc, nhóm nhạc cụ truyền thống của người Cơ Tu, còn lưu giữ nhiều nhạc cụ của người Cơ Tu, người ta có thể trải nghiệm, nghe, học cách biễu diễn…Khi về họ đã phần nào hiểu được văn hóa của người Cơ Tu."

       Vượt qua những trở ngại ban đầu, từ nếp nghĩ, cách làm, anh Ating Pai, ngoài công việc hướng dẫn viên, anh đã cùng với bà con học hỏi thêm kinh nghiệm, hoàn thiện hơn trong khâu phục vụ du khách. Người Cơ Tu trong làng dần biết làm du lịch.  Từ chỗ, chỉ một số người dệt tham gia dệt thổ cẩm, chơi nhạc cụ truyền thống, giờ đây con số này đã lên hàng chục. Nhà nào cũng có người tham gia nghề truyền thống, quảng bá văn hóa người Cơ Tu. Theo anh Pai, qua công việc hàng ngày, tiếp xúc với du khách đến từ khắp nơi trên thế giới, bản thân anh và bà con trong làng cũng đã học hỏi thêm nhiều điều thú vị:

          "Khi khách nước ngoài đến đây, tiếp xúc với mình, mình học được những nét văn hóa hay của họ. Chẳng hạn như cách làm việc của họ, cách ứng xử của họ rất văn hóa. Cách tạo dựng tương lai của họ, họ suy nghĩ rất hệ thống. Không giống như mình sinh ra nhưng không biết tương lai sẽ như thế nào. Họ rất chỉn chu ngay từ khi còn nhỏ. Có nhiều gia đình lên lưu trú ở đây, mình thấy được cách họ dạy con cái của họ rất hay, mình có thể học theo…"

                Ông Bhriu Thiện, Bí thư chi bộ thôn Bhơ Hôồng, kiêm trưởng nhóm ẩm thực của thôn cho hay: Năm 2016, làng Bhơ Hôồng đón hơn 1.000 du khách nước ngoài. Ngôi nhà sàn nhỏ của ông là một trong những điểm dừng chân trong tour tản bộ quanh làng. Khách đến tham quan nhà sẽ được chủ nhà niềm nở tiếp đón, nghe giới thiệu về các nghề  truyền thống như dệt thổ cẩm, đan lát. Và đặt biệt, tại đây, bên căn bếp truyền thống, du khách sẽ được thưởng thức, giao lưu ẩm thực với nhiều món ăn dân dã mang đậm hương vị đặc trưng riêng của người Cơ Tu.

            "Giới thiệu cho khách nghề đan lát, dệt thổ cẩm, những nghề truyền thống của người Cơ Tu. Nếu khách yêu cầu ăn thì chúng tôi sắn sàng giới thiệu và phục vụ khách những món ăn dân dã, đặc sắc của người Cơ Tu như cơm lam, bánh sừng trâu, gà nướng, heo nướng, măng rừng, rau dớn rừng, những loại rau tự nhiên mình phục vụ cho khách."

                Đêm về, dưới ánh lửa bập bùng, du khách  được hòa mình vào những điệu múa Tung tung, Za ză rất quyến rũ của những chàng trai, cô gái Cơ Tu trong trang phục thổ cẩm truyền thống. Anh Ashley Carruthers đến từ trường Đại học Australia cho rằng, những mô hình du lịch cộng đồng mang đậm bản sắc văn hóa của đồng bào Cơ Tu như thế này cần lưu giữ và nhân rộng ở các huyện miền núi tỉnh Quảng Nam. Bởi đây là một lợi thế của ngành du lịch Quảng Nam nếu biết khai thác và quảng bá tốt:

           " Chính quyền cần phải hỗ trợ, giúp những thôn, xã có điều kiện phát triển mô hình du lịch phù hợp. Qua những mô hình du lịch cộng đồng như vậy sẽ giúp họ bảo vệ giá trị văn hóa truyền thống của họ, bảo vệ rừng, bảo vệ môi trường thiên nhiên. Khách du lịch vừa đến tham quan, vừa có những trải nghiệm đẹp. Khách du lịch sẽ được giáo dục những giá trị về môi trường, văn hóa truyền thống mà họ đang giữ gìn…"

             Xuân mới lại về. Làng Bhơ Hôồng lại rộn rã thanh âm tung tung, za ză chào đón du khách gần xa. Đến với Bhơ Hôồng để trải nghiệm đời sống dân dã và cùng cảm nhận không gian văn hóa truyền thống đặc sắc  của người Cơ Tu./.