Đhị cr’noon A Rớch, chr’val A Ting, chr’hoong Đông Giang, đhanuôr đớp k’rang k’pân tu l’lăm lâng xang Tết Nguyên Đán Đinh Dậu cóh cr’noon vêy 8 cha nắc chêết. 

            Cr’noon A Rớch vêy lấh 124 pr’loọng đong ắt mamông. Xang lấh 40 c’moo bhrợ t’váih bhươl cr’noon, pr’ắt tr’mông âng lấh 500 đhanuôr Cơ Tu cóh đâu tỵ têêm ngăn. Cóh x’rịa c’moo 2016 chô ooy đâu, cóh cr’noon dưr váih 8 cha nắc manuýh chêết. Cóh đêếc, vêy 1 cha nắc ộm buáh bol hr’lêệng đác, 1 cha nắc bhrêy tắh cóh c’lâng p’rang, 1 cha nắc chêết tu ộm buáh bol mốp loom ha pr’loọng đong, 5 cha nắc n’lơơng chêết tu t’coóh đhur, ngân k’ăy.

             Bh’rợ k’đháp lấh mơ bêl bơr ta la báo xay moon đhanuôr cóh bhươl cr’noon k’pân rau chêết mốp nắc tơơi đong xang ooy lơơng. T’coóh Pơ Loong Nương, Bí thư Chi bộ cr’noon A Rớch xay moon:

           T’mêê bêl đêếc ahay vêy 2 a nhi xrặ báo mót ooy bhươl cr’noon. Lêy rau cắh liêm crêê n’nâu nắc bơr anhi xrặ báo cắh lum cán bộ cr’noon cắh cậ t’coóh bhươl nắc lum bơr pr’loọng đong. Muy pr’loọng đong tơơi đong ắt tơợ đhăm ty chô ooy đhăm t’mêê công cóh cr’noon mơ 100 mét, tu đhị đhăm ắt mamông buôn nong đác bêl boo, nắc tơơi cóh 10 c’moo ơy. Pr’loọng đong n’nâu vêy muy cha nắc k’căn t’coóh đhur pa bhlâng, ting n’nắc crêê cr’ăy ung thư lấh chêết bil. Ha dợ muy pr’loọng đong n’lơơng nắc âng a noo A Lăng Nhớt. L’lăm anoo Nhớt bhrợ đong đăn trường  tiểu học, nắc k’tiếc âng đhanuôr cóh cr’noon đoọng nắc a đoo n’nâu buôn bhrợ rau cắh liêm crêê. A noo Nhớt ta luôn ộm buáh, buôn vey k’điêl k’coon, công an chr’val ta luôn bhrợ bhiệc nắc ađoo cắh tộ đươi, ta luôn ắt cóh đhr’năng bool a lắc buáh. A noo n’nâu tơơi bhrợ đong ắt ooy lơơng cóh cr’noon- nắc tơơi công đanh ặ, êếh rau cắh cr’chăl n’nâu đăn đâu. Xa nay xay moon đoọng ha bơr a nhi xrặ báo n’tốh nắc tơợ a noo Nhớt n’nâu. Pa bhlâng cắh liêm crêê. Cóh đâu cắh vêy xa nay đhanuôr tơơi đong tu rau xa nay cắh liêm crêê cơnh báo xrặ, cắh vêy la lua cơnh đêếc.

             T’coóh Bhling Ching cắh ơy xang rau hay chơợ k’điêl bêl k’điêl đoo nắc pr’căn Pơ Loong Thị Rươm t’mêê cắh dzợ. K’điêl đoo nắc vêy ch’chau chở đhị xe máy lướt lum lêy bhúh xoọng, nắc tu ch’chau ộm buáh bol, lướt đơớh, n’châm ooy xe ga mắc. K’điêl đoo chêết, ch’chau nắc bhrêy ngân. T’coóh Bhling Ching prá:

           K’điêl cu cắh dzợ xoọc đâu acu chơợ pa bhlâng. Acu lêy rau đêếc nắc rau cắh pr’đoọng, xó xe ha dzợ ộm buáh n’châm ooy xe ga mắc nắc rau n’lất, lấh chêết lâng bhrêy tắh nắc âng đay bhrợ t’váih. Rau la lua nắc êếh cơnh đêếc nắc đhanuôr cóh đâu điêng ha dợ tơơi đong xang ooy lơơng, rau đêếc nắc cắh vêy. Đà Nẵng, Hà Nội… ti vi xay moon muy t’ngay năl mơ bấc rau bhrêy tắh cóh c’lâng p’rang, nắc cóh ooy vêy apêê đoo điêng? Tu nắc cắh pr’đoọng, hân đhơ cơnh đêếc acu công p’too moon k’coon ch’chau glúh lướt ooy c’lâng nắc lướt chô crêê cơnh, crêê luật cắh lướt đơớh, lướt lất.

           Muy bơr cha nắc chêết cóh cr’noon nắc tu t’coóh đhur, jéh k’ăy ngân ting n’nắc bêl Tết Nguyên đán pleng cha cêết pa bhlâng nắc apêê đoo cắh dzợ. T’coóh bhươl Pơ Loong Dươi, ắt cóh cr’noon A Rớch prá:

            Cóh cr’noon công vêy manuýh chêết, nắc tu jéh k’ăy, rau đêếc nắc bha lâng. Acu k’rơ cơnh đâu ha dzợ t’coÓh đhur nắc công chêết, vêy ngai đhơ mặ mamông đanh? Rau đêếc nắc rau chêết crêê cơnh âng lang manuýh. Tu cơnh đêếc xay moon vêy chêết mốp lơi bhươl cr’noon tước ooy lơơng nắc rau cắh crêê. Acu nắc manuýh t’coóh bhươl lâng cán bộ âng cr’noon, âng chr’val lâng âng chr’hoong prá xay lâng đhanuôr cơnh đêếc. Oó k’pân rau rị. Ahêê ắt mamông yêm têêm t’bhlâng bhrợ cha.

            Cóh 3 c’moo ahay, đhị cr’noon Bút Tưa, chr’val Sông Kôn, chr’hoong Đông Giang công dưr váih bh’rợ đhanuôr lơi bhươl cr’noon tu xa nay, ha dang vêy đợ ngai chêết mốp- chêết tu a bhô dang toom. Hân đhơ cơnh đêếc, tu chính quyền lâng apêê đoàn thể vel đong t’bhlâng xay moon p’too pa choom nắc đhanuôr ơy văl chô ooy đhị đhăm ắt mamông ty lâng nhâm mâng pr’ắt tr’mông. Đhị rau xa nay cắh crêê ooy rau chêết mốp cóh cr’noon A Rớch, chính quyền chr’hoong Đông Giang công ơy xay moon, p’too pa choom cơnh cóh 3 c’moo ahay. Pr’căn A Ting Tươi, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Đông Giang prá:

           Azi đoọng cán bộ Trung tâm y tế chr’hoong xiêr đoọng khám pa dứah đh’réh cr’ăy đoọng ha đhanuôr lâng ta đang moon đoàn ta đhâm c’mor xiêr pa liêm pa crêê môi trường đhị cr’noon A Rớch, chr’val A Ting. Cóh pazêng t’ngay n’nâu, t’coóh xa nay chr’hoong ta đang moon apêê mặt trận đoàn thể đh’rứah xiêr p’too pa choom đhanuôr, đoọng đhanuôr yêm têêm ắt mamông, pa bhrợ ta têng pa dưr pr’ắt tr’mông.

           Cơnh đêếc nắc choom xay moon ghít, xa nay chêết mốp bhrợ ha đhanuôr Cơ Tu lơi bhươl cr’noon đhị cr’noon A Rớch nắc xa nay cắh vêy la lua. Pazêng đhanuôr cóh cr’noon A Rớch xoọc yêm têêm ắt cóh bhươl cr’noon lâng ting xay bhrợ xa nay bh’rợ bhươl cr’noon t’mêê âng chính quyền ta đang moon./.

CÓ HAY KHÔNG

 “CÁI CHẾT XẤU”  Ở A TING ?

           Tại thôn A Rớch, xã A Ting, huyện Đông Giang,  người dân có phần hoang mang vì Trước và sau Tết Nguyên Đán Đinh Dậu trong thôn có 8 trường hợp tử vong. Thêm vào đó, gần đây nảy ra tin đồn người dân thôn A rớch phải bỏ làng ra đi vì sợ “cái chết xấu” khiến tình hình thêm phức tạp. Sự thực có phải như vậy không?

        Phóng viên Đài TNVN đã đến tận thôn A Rớch gặp gỡ người dân tìm hiểu và phản ánh qua bài viết sau:

           Thôn A rớch có hơn 134 hộ dân sinh sống. Sau hơn 40 năm lập làng, cuộc sống của hơn 500 đồng bào Cơ Tu nơi đây vốn rất yên bình. Cuối năm 2016 trở lại đây, trong thôn ngẫu nhiên có 8 trường hợp tử vong. Trong đó, có 1 trường hợp uống rượu say đuối nước, 1 trường hợp tai nạn giao thông, 1 trường hợp tự tử sau khi uống rượu say bất mãn trong gia đình, 5 trường hợp chết vì tuổi cao, bệnh nặng.

         Sự việc thêm phần phức tạp khi có tin đồn dân làng lo sợ cái chết xấu nên phải dời nhà khỏi làng. Ông Pơ Loong Nương, Bí thư Chi bộ thôn A rớch cho biết:

          "Vừa rồi có 2 nhà báo của hai tờ báo (...)  vào thôn. Thấy sự cố này nhưng hai nhà báo lại không gặp cán bộ thôn hay già làng  mà gặp hai gia đình. Một gia đình dời vị trí nhà từ chỗ cũ lên chỗ mới cũng trong thôn 100 m do vị ngập trũng mùa mưa, mà dời 10 năm rồi. Nhà này có bà mẹ già lắm rồi, lại bị ung thư qua đời. Còn một nhà khác là của anh A Lăng Nhớt. Trước anh Nhớt làm nhà ở gần trường tiểu học, là đất bà con nhượng cho nhưng anh này hay gây chuyện. Anh Nhớt thường xuyên uống rượu, hay đánh đập vợ công an xã phải làm việc nhiều nhưng chứng nào tật ấy, luôn trong tình trạng như bị loạn thần. Anh này chuyển nhà làm ở vị trí khác trong thôn- nhưng chuyển cũng lâu rồi chứ không phải gần đây. Thông tin cho hai nhà báo kia là từ anh Nhớt đấy. Rất bậy bạ. Ở đây không có chuyện bà con phải dời nhà vì mê tín dị đoan như báo họ viết, không có đúng sự thật!”

                Ông Bling Ching chưa nguôi được nỗi buồn khi vợ ông là bà Pơ Loong Thị Rươm vừa qua đời.Vợ ông được cháu chở bằng xe máy đi thăm bà con nhưng cháu ông uống rượu say, không làm chủ tốc độ, lao vào xe tải. Vợ ông bị chết, cháu ông bị thương nặng. Ông Ông Bling Ching nói:

             “ Vợ tôi mất rồi,giờ tôi buồn nhiều. Nhưng cũng tự nhận thấy là cái đó do xui xẻo, lái xe mà uống rượu rồi lao vào xe tải là sai, bị chết và bị thương là do mình gây ra. Sự thật là không phải vì thế mà trong làng này họ kiêng cử rồi phải dời làng đi là không có. Đà Nẵng, Hà Nội...ti vi họ nói một ngày không biết bao nhiêu là tai nạn giao thông, họ có kiêng cử đâu? Thì cũng là do xui xẻo nhưng mà mình phải bảo ban con cháu ra đường đi đứng cẩn thận, đúng luật không được đi liều, đi ẩu”.

             Một số trường hợp trong thôn tuổi cao, bệnh nặng kéo dài lại thêm dịp Tết Nguyên đán trời rét đậm nên qua đời.  Già làng Pơ Loong Dươi, thôn A rớch bảo:

             “ Trong thôn cũng có người chết, nhưng lí do bệnh tật là chính. Tôi khỏe thế này nhưng già yếu thì mất, có sống mãi được đâu? Đó là những cái chết bình thường theo qui luật. Cho nên là nói có chết xấu rồi phải bỏ làng đến chỗ khác là tầm bậy.Tôi là già làng và các cán bộ của thôn, của xã và của cả huyện nói với dân làng như vậy. Đừng có sợ gì hết. Mình cứ yên tâm mà làm ăn”

             Cách đây ba năm, ở thôn Bút Tưa, xã Sông Kôn, huyện Đông Giang cũng đã xảy ra việc người dân bỏ làng ra đi vì quan niệm, nếu có những trường hợp chết xấu-tức là chết vì bị Giàng phạt. Tuy nhiên, do chính quyền và các đoàn thể địa phương tích cực tuyên truyền vận động bà con đã quay về nơi ở cũ và ổn định cuộc sống. Trước thông tin sai lệch về cái chết xấu ở thôn A rớt, chính quyền huyện Đông Giang cũng đã vào cuộc để không xảy ra trường hợp tương tự như câu chuyện 3 năm về trước. Bà ATing Tươi, Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Giang cho biết:

          “Chúng tôi tiếp tục cử cán bộ Trung tâm y tế huyện xuống để khám chữa bệnh cho bà con nhân dân và vận động đoàn thanh niên xuống để dọn vệ sinh môi trường đối với thôn A rớt xã A Ting. Những ngày này, lãnh đạo huyện huy động các mặt trận đoàn thể cùng xuống để động viên tinh thần của bà con để bà con nhân dân luôn yên tâm phát triển sản xuất và nâng cao đời sống.

              Như vậy có thể khẳng định rằng, chuyện chết xấu khiến bà con Cơ Tu phải bỏ làng ra đi ở thôn A rớch là hoàn toàn sai sự thật. Những người dân ở thôn A rớch vẫn đang yên tâm bám đất, bám làng và hưởng ứng chương trình xây dựng nông thôn mới do chính quyền phát động./.