Muy cha nắc p’niên n’niên lâng dưr pậ banh nắc đhiệp muy a năm đh’nớc, zr’lụ n’niên công muy a năm lâng muy vel đong. Ha dzợ, vêy bơr cha nắc p’niên cóh chr’hoong Đắc Chưng, tỉnh Sê Kông, k’tiếc k’ruung CHDCND Lào cóh xa nay nâu cơy nắc vêy tước 2 đh’nớc, bơr zr’lụ n’niên lâng vêy bơr vel đong. Nâu đoo nắc rau la lua rau choom bhui har ooy rau xa nay zr’ziêng Việt – Lào....

# Ra diu c’xêê 10/2012, đhị Trung tâm y tế chr’hoong Nam Giang, tỉnh Quảng Nam. Muy rau bh’rợ chr’nắp pa bhlâng dưr váih đhị đâu: bơr cha nắc p’niên n’nỉên đh’rứah âng a nhi díc điêl blo tơợ k’tiếc k’ruung Lào ch’ngai bha dắh nắc n’niên đhị đâu.

Đhị rau bhui har cắh dzợ cơnh, đh’rứah lâng rau n’năl ơn lâng apêê y bác sĩ Trung tâm y tế chr’hoong Nam Giang, t’coóh Xen Na Vông Kẹo Khăm Xe bhui har prá:

Cảm ơn bác sĩ Vòm, bác sĩ Vui, ơy zúp zooi k’điêl cu n’niên k’coon… acu k’noỌ ha dang cắh vêy a nhi bác sĩ nắc k’điêl cu cắh choom n’niên k’coon liêm k’rơ cơnh đâu… đoọng xay p’cắh cr’noọ cr’niêng n’năl ơn n’nắc, díc điêl zi đớc đh’nớc k’coon pân juýh nắc Thành, k’coon pân đil nắc Mỹ, lâng azi lêy Nam Gioang nắc vel đong thứ 2 âng k’coon zi, đoọng n’năl ơn apêê bác sĩ, hay tước đhăm k’tiếc âng k’coon zi dưr váih.

Nắc lấh 25 c’moo bhrợ têng bh’rợ trôông dzấc manuýh, hân đhơ cơnh đêếc lâng bác sĩ Tơ Ngol Vui – Phó Giám đốc Trung tâm Y tế chr’hoong Nam Giang cắh choom ha vil rau bhui har cắh dzợ cơnh âng a nhi díc điêl manuýh Lào cóh c’moo n’nắc ahay. Lâng apêê bhrợ têng bh’rợ pa dứah đh’réh cr’ăy đanh đươnh cóh da ding k’coong Quảng Nam cơnh bác sĩ Vui, choom  pa dứah muy rau đh’réh cr’ăy ngân cắh cậ zúp zooi liêm choom đhr’năng n’niên k’coon k’đháp nắc rau bhui har pa bhlâng. chr’nắp bhlâng, nâu đoo nắc manuýh blo tơợ k’tiếc k’ruung pr’zớc Lào ch’ngai bha dắh. Bác sĩ Tơ Ngol Vui – Phó Giám đốc TTYT chr’hoong Nam Giang, tỉnh Quảng Nam prá:

Âng a nhi đoo cóh t’ngay 10/12/2012 azi dương đớp roóch pa dứah đhr’năng đơơng âng a chắc k’đháp g’lúh 3 ha dzợ n’niên bơr p’nong k’coon đhị trung tâm y tế Nam Giang, rau đêếc nắc rau bhui har ga mắc pa bhlâng lâng manuýh bhrợ têng bh’rợ y tế nắc đoọng bơơn trôông dzấc k’căn lâng k’coon, bhrợ đoọng ha apêê đoo doọ dưr lướt tước ooy Đà Nẵng. Xang bêl roóc nắc k’coon lâng k’căn zêng liêm crêê. Tước nâu cơy apêê đoo dzợ chắp hơnh, tin đươi ooy bác sĩ Việt Nam, chr’nắp bhlâng nắc Trung tâm y tế Nam Giang, tơợ đêếc pa dưr k’rơ lấh mơ xa nay bh’rợ zr’ziêng đoàn kết bhlưa đhanuôr bơr k’tiếc k’ruung, bơr đảng, bơr nhà nước cóh truíh k’noong k’tiếc n’nâu.

Chr’hoong Nam Giang, tỉnh Quảng Nam lâng chr’hoong Đăk Chưng, k’tiếc k’ruung CHDCND Lào vêy zazum 72km c’lâng k’noong k’tiếc, lâng mơ 30 t’nơơl cr’lặ zazum.

Chr’hoong Nam Giang vêy 3 rau acoon cóh bha lâng nắc Cơ Tu, Ve, Tà Riềng… Công cơnh đêếc, chr’hoong Đăk Chưng vêy 4 rau đhanuôr acoon cóh, cóh đêếc manuýh Tà Riềng tước 60%, Cơ Tu k’dâng 21%, ha mơ dzợ nắc manuýh Ve lâng m’bứi manuýh acoon cóh n’lơơng. Xay moon cơnh đêếc nắc đoọng lêy bơr vel đong nắc vêy bấc rau mr’cơnh ooy k’tiếc, đhanuôr lâng rau chr’nắp pr’hay âng văn hoá.

Tơợ c’moo 2013 tước nâu cơy, hân đhơ nắc vel đong da ding k’coong dzợ đharứt, hân đhơ cơnh đêếc, zập c’moo Nam Giang ta luôn pay zên âng vel đong mơ 200 ức đồng, câl c’roóc cher đoọng ha đhanuôr 8 cr’noon âng chr’hoong Đăk Chưng. Bh’rợ n’nâu, đh’rứah lâng bấc xa nay bh’rợ zúp zooi ta luôn n’lơơng, ơy chrooi đoọng ooy pr’zớc pa dưr kinh tế, t’bil ha ul pa xiêr đharứt. pr’loọng đong t’coóh Xen Na Vông công cơnh đhanuôr cóh cr’noon, cóh chr’hoong bơơn đươi dua rau liêm choom tơợ bh’rợ zúp zooi chr’nắp pr’hay n’nắc. t’coóh Xen Na Vông – Kẹo Khăm Xe prá:

Cắh muy cr’noọ Đăk Ta Oọc Nọi nắc aci dzợ n’năl apêê cr’noon, cơnh: Đăk Đôm, Tăng Tà Răng, A Dun, Đăk Điêng, Đăk Tà Oọc Nhầy, Đăk Man công vêy chr’hoong Nam Giang zúp zooi… Nâu cơy dưr váih liêm crêê pa bhlâng. pr’ắt tr’mông pr’loọng đong cu moon la lay lâng đhanuôr cr’noon Đăk tà Oọc Nọi nâu cơy liêm crêê lấh mơ ahay, doọ dzợ ha ul đharứt, jéh k’ăt dzợ.

Rau haanh déh âng Xen Na Vông lâng đhanuôr bhươl cr’noon công nắc rau buôn n’năl git. Tu, cóh đhr’năng âng muy chr’hoong đharứt da ding k’coong cóh tỉnh Quảng Nam, hân đhơ cơnh đêếc chr’hoong Nam Giang ơy vêy đợ chính sách zúp zooi crêê cơnh lâng loon đơớh đoọng ha chr’hoong pr’zớc. t’coóh A Lăng Mai- Chủ tịch UBND chr’hoong Nam Giang prá:

Azi kiêng đước đoọng m’bứi zên đoọng xay p’cắh trách nhiệm muy pâng lâng công zúp zooi, tr’pác lâng rau zr’nắh k’đháp âng pr’zớc ooy pr’ắt tr’mông, bh’rợ tr’nêng… Tơợ đêếc azi lêy cóh pazêng c’moo ahay bh’rợ bhrợ têng n’nâu nắc liêm choom lâng bơr n’đắh đh’rứah xay moon đợ cr’noọ cr’niêng chr’nắp pr’hay âng bơr chr’hoong Nam Giang – Đăk Chưng lâng azi công mr’cơnh cr’noọ xa nay ta luôn xay bhrợ bhr’rợ zúp zooi n’nâu.

Đhr’nong đong k’tứi âng díc điêl Xen Na Vông Kẹo Khăm Xe xoọc đâu bhui har vêy boóp p’rá cr’chăng âng p’niên k’tưí. Ting c’xêê c’moo, bơr cha nắc p’niên k’tứi vêy đh’nớc cơnh manuýh Việt Thành lâng Mỹ ơy dưr pậ banh, nắc rau xay p’cắh đoọng ha xa nay bh’rợ zr’ziêng Việt – Lào vêy ta bhrợ pa dưr tơợ bấc lang n’nâu ahay. T’coóh Xen Na Vông Kẹo Khăm Xe prá:

Cóh ha y chroo bơr p’nong k’coon cu pậ banh nắc acu đoọng lướt ooy Việt Nam học cr’liêng chữ, học p’rá Việt, học c’năl đoọng chô ooy Đăk Chưng bhrợ pa dưr vel đong… lâng acu t’bhlâng đoọng k’coon cu cha học liêm choom, bhrợ pr’têết nhâm mâng xa nay bh’rợ zr’ziêng đoàn kết Nam Giang – Đắc Chưng.

Cóh g’lúh lướt lum lêy đhr’nong đong Xen Na Vông, azi tr’haanh bơơn pấh ooy Tết Bunphimay âng k’tiếc k’ruung pr’zớc Lào, vêy ta bhrợ têng đhị cr’noon Đăk Tà Oọc Nọi chr’hoong Đắk Chưng. Pr’đoọng bhlâng nắc dzợ bơơn ting pấh ooy chr’nắp pr’hay âng đhanuôr acoon cóh Lào: bh’rợ chọ a ngon chỉ ooy têy, xay p’cắh rau xa nay bh’rợ tr’pác rau bhui har lâng bh’rợ haanh déh ta mooi âng đhanuôr cóh đâu.

Z’lấh ooy xa nay bh’rợ ơy vêy cơnh c’xu, vêy cơnh c. bh’rợ chọ a ngon chỉ ooy têy nắc rau xay p’cắh rau đoàn kết zr’ziêng tơợt lang nhâm mâng âng bơr k’tiếc k’ruung Việt- Lào đhi noo… Công cơnh bơr cha nắc p’niên k’tứi vêy đh’nớc cơnh manuýh Việt: Thành lâng Mỹ n’nâu ấh…

CHUYỆN HAI ĐỨA TRẺ LÀO MANG TÊN THUẦN VIỆT

Mỗi đứa trẻ sinh ra và lớn lên đều có một cái tên, một nơi sinh và một quê quán. Song, có hai đứa trẻ ở huyện Đăk Chưng, tỉnh Sê Kông, nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào trong câu chuyện sau lại có đến hai cái tên, hai nơi sinh và hai quê quán. Đây thực sự là điều rất cảm động về tình hữu nghị Việt- Lào....

 (Tiếng hai đứa trẻ khóc chào đời)

            # Buổi sáng tháng 10 năm 2012, tại Trung tâm y tế huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam. Một sự kiện khá đặc biệt đã diễn ra tại đây: Hai đứa trẻ song sinh của một cặp vợ chồng đến từ nước Lào xa xôi  cất tiếng khóc chào đời sau một ca sinh khó.

Trong niềm vui sướng tột cùng, xen lẫn sự biết ơn với các y bác sĩ Trung tâm Y tế huyện Nam Giang, ông Xen Na Vông Kẹo Khăm Xe xúc động nói

Cảm ơn bác sĩ Vòm, bác sĩ Vui, đã hết mình đỡ đẻ cho vợ con tôi … Tôi nghĩ nếu không có các bác sĩ thì vợ tôi không thể sinh con mạnh khỏe… Để thể hiện lòng biết ơn đó, vợ chồng tôi  quyết định đặt tên con trai là Thành, con gái là Mỹ, và chúng tôi coi Nam Giang như quê hương thứ 2 của con mình, để biết ơn các bác sĩ, ghi nhớ vùng đất mà con chúng tôi ra đời”)

Đã hơn 25 năm trong nghề chữa bệnh cứu người, song với bác sĩ Tơ Ngol Vui- Phó giám đốc Trung tâm Y tế huyện Nam Giang không thể quên hình ảnh vui mừng, niềm hạnh phúc vô bờ của đôi vợ chồng người Lào năm ấy. Với những thầy thuốc công tác lâu năm ở miền núi Quảng Nam như bác sĩ Vui, điều trị thành công một ca bệnh nặng hay đỡ đẻ thành công một ca sinh khó là điều rất hạnh phúc. Đặc biệt, đây lại là một trường hợp đến từ nước bạn Lào xa xôi. Bác sĩ Tơ Ngol Vui- Phó giám đốc TTYT huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam chia sẻ.

Trường hợp ngày 10.12.2012 chúng tôi tiếp nhận mổ một trường hợp thai lần 3 mà lại song sinh thành công tại trung tâm y tế Nam Giang đó là niềm vinh hạnh rất lớn với người làm công tác y tế để mà cứu được cả mẹ và con, giúp họ khỏi đi xa đến Đà Nẵng. Sau khi phẫu thuật xong mẹ và con đều ổn. Đến tận bây giờ họ rất là quý, rất tin tưởng bác sĩ Việt Nam đặc biệt là trung tâm y tế Nam Giang, từ đó giúp tăng cường thêm mối quan hệ đoàn kết giữa hai dân tộc, hai đảng hai nhà nước của tuyến biên giới này.

(Nổi nền nhạc âm hưởng núi rừng)

Huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam và huyện Đăk Chưng, nước CHDCND Lào có chung 72km đường biên giới, với 30 cột mốc chung.

Huyện Nam Giang có 3 dân tộc chính là Cơtu, Ve, Tà Riềng…

Tượng tự như vậy, huyện Đăk Chưng có 4 dân tộc chính, trong đó người Tà Riềng chiếm 60%, Cơ tu khoảng 21%, còn lại là người Ve và một số ít dân tộc khác. Nói như thế để thấy hai địa phương có khá nhiều nét tương đồng về địa lý, dân tộc và bản sắc văn hóa.

Từ năm 2013 đến nay, mặc dù là địa phương miền núi còn nghèo,  song mỗi năm Nam Giang đều đặn trích ra khoản kinh phí 200 triệu đồng, mua bò tặng cho nhân dân 8 cụm bản của huyện Đăk Chưng. Việc này, cùng với nhiều chương trình hỗ trợ thường xuyên khác, đã góp phần rất lớn giúp bạn đẩy nhanh phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo. Gia đình ông Xen Na Vông cũng như bà con trong bản, trong huyện được hưởng lợi rất nhiều từ những sự hỗ trợ chí tình ấy. Ông Xen Na Vông-Kẹo Khăm Xe nói:

 “Không riêng gì bản Đăk Tà Ọoc Nọi mà tôi còn biết các bản như: Đăk Đôm, Tăng Tà Răng, A Dun, Đăk Điêng, Đăk Tà Ọoc Nhầy, Đăk Man cũng được huyện Nam Giang hỗ trợ… Bây giờ phát triển tốt lắm. Cuộc sống gia đình tôi nói riêng và nhân dân bản Đăk Tà Ọoc Nọi giờ đã khá giả hơn rồi, không còn đói nghèo, đau ốm nữa”)

Sự ghi nhận và lòng tri ân của Xen Na Vông và dân làng là điều hết sức dễ hiểu. Bởi, trong điều kiện khá hạn hẹp của một huyện nghèo miền núi ở tỉnh Quảng Nam, nhưng huyện Nam Giang đã có những chính sách hỗ trợ hết sức thiết thực và kịp thời cho huyện bạn. Ông ALăng Mai - Chủ tịch UBND huyện Nam Giang cho biết:

Chúng tôi muốn dành một phần kinh phí để thể hiện trách nhiệm một phần và cũng hỗ trợ, chia sẻ với những khó khăn của bạn về đời sống, sản xuất… Trên cơ sở đó chúng tôi thấy trong những năm qua việc thực hiện này rất hiệu quả thiết thực và hai bên cùng đánh giá ghi nhận những tình cảm của hai huyện Nam Giang-Đăk Chưng và chúng tôi cũng thống nhất với nhau tiếp tục duy trì và hỗ trợ.)

Căn nhà nhỏ của vợ chồng Xen Na Vông Kẹo Khăm Xe giờ đây ríu rít tiếng cười nói của trẻ thơ. Theo thời gian, hai đứa trẻ có cái tên thuần Việt “Thành và Mỹ” đã lớn lên như một bằng chứng sống và là biểu trưng cho tình hữu nghị Việt – Lào được xây dựng từ bao đời nay.  Ông Xen Na Vông Kẹo Khăm Xe nói:

“Sau này hai đứa con tôi lớn lên tôi sẽ cho sang Việt Nam học chữ, học tiếng Việt, học kiến thức để về Đăk Chưng xây dựng quê hương… Và tôi sẽ cố gắng cho hai đứa con tôi ăn học nên người, làm cầu nối thắt chặt hơn tình đoàn kết Nam Giang - Đăk Chưng...

Trong chuyến sang thăm nhà Xen Na Vông, chúng tôi vinh dự được tham dự Tết Bunphimay của nước bạn Lào, diễn ra tại chính bản Đăk Tà Ọoc Nọi huyện Đăk Chưng. May mắn hơn là còn được tham gia trực tiếp vào một lễ nghi cổ truyền độc đáo của nhân dân các bộ tộc Lào: Nghi thức “Buộc chỉ cổ tay” thể hiện sự sẵn sàng chia sẻ niềm vui và tinh thần hiếu khách của người dân bản địa. 

Vượt ra khỏi ngữ nghĩa thông thường vốn có, có lẽ, “Buộc chỉ cổ tay” không chỉ là một nghi thức của ngày Tết, mà còn là biểu trưng cho tình đoàn kết hữu nghị đời đời bền vững giữa hai đất nước Việt - Lào anh em...Cũng như hai đứa trẻ có những cái tên thuần Việt: Thành và Mỹ này vậy…

(Bài ca Việt Lào- NSND Thanh Huyền)./.