Bh’nơơn nâu nắc vêy rau chroi k’rong c’rơ âng apêê t’cooh bhươl, trưởng cr’noon, ma nuyh bấc ngai chăp đhị zr’lụ đhanuôr acoon coh, pazêng ma nuyh ta luôn tơợp dưr bhrợ, ma nuyh bhrợ têng ta nih liêm coh zập bh’rợ âng vel đong.

Xập Áo dài ih lâng bhai a din, pân đil c’mor Xê Đăng Trương Thị Luôn, Phó Bí thư xã đoàn, Bí thư chi bộ vel 1, chr’val Trà Cang ta luôn tự hào nắc 1 coh 35 cha nắc tr’haanh âng chr’hoong Nam Trà My đhuônh ooy thành phố Tam Kỳ pâh Đại hội đại biểu Acoon coh tỉnh Quảng Nam g’luh 4 c’moo 2024. Đhị ruh 32 c’moo, m’bứi ngai ngoọ tước Luôn tước đại hội nắc lâng chr’năp đại biểu ma nuyh bấc ngai chăp, vêy bấc chroi k’rong đoọng bh’nơơn ha dưr âng vel bhươl.

Lâh 10 c’moo pa bhrợ lâng bấc bh’rợ lalay rau cung nắc mơ c’moo amoó Trương Thị Luôn pa zay lưch c’rơ đoọng bhrợ têng liêm choom bhlầng zập bh’rợ tr’nêng ơy bơơn pa đớp đoọng. Amoó nắc ma nuyh vêy bấc rau xa nay t’mêê, liêm choom, bh’nơơn dal đhị bhrợ têng cung cơnh bh’rợ k’rong t’pâh đhanuôr, pa dưr c’rơ đoàn kết vel bhươl. Amoó Luôn xay moon, tr’mông tr’meh âng đhanuôr Xê Đăng dzợ bấc k’đhap k’ra, đhanuôr dzợ pa chăp, bhrợ têng cơnh ty đanh ahay, k’đhap đoọng xăl cr’noọ âng apêê. Tu cơnh đêêc, a moó ta luôn đơc coh loom đay, đoọng đhanuôr ting xơợng đươi lâng ting bhrợ têng nắc c’la đay pa zay “choom prá, choom bhrợ”. Năl ghit rau đêêc, amoó Luôn pa zay bhrợ têng ta nih đha nâng zập xa nay bh’rợ pa dưr pr’ặt tr’mông pr’loọng đong lâng tơợp bhrợ zập bh’rợ âng vel đong. Amoó bơơn đhanuôr chăp nắc ma nuyh tr’nơợp bhrợ têng coh xa nay bh’rợ pa đhấc đhanuôr chô ặt coh đhăm t’mêê; cher k’tiếc bhrợ c’lâng ting xa nay bh’rợ bhrợ têng vel bhươl t’mêê; bhrợ têng đong Rông ty chr’năp; k’đươi t’pâh bhrợ têng điểm trường, poong lướt chô; bhrợ têng c’rọol bh’năn ch’ngai tơợ zr’lụ ặt ma mông; zêl lơi tr’bơơn tr’pay tơợ p’niên k’tứi lâng pay ma nuyh coh k’bhuh xoọng… Tơợ đêêc, chroi k’rong pa dưr dal pr’ặt tr’mông âng đhanuôr  da ding ca coong Trà Cang ting liêm choom lâh mơ.

Lâng pazêng bh’nơơn bh’rợ nắc đoo, t’mêê đâu, amoó Trương Thị Luôn bơơn chơih pay nắc ma nuyh bấc ngai chăp cấp tỉnh Quảng Nam. Năc m anuyh vêy bấc ngai chăp m’bứi tuổi bhlầng âng tỉnh bơơn hơnh deh g’luh nâu, amoó xơợng hâng hơnh căh dzợ cơnh lâng pa chăp coh loom đay nắc pa zay lâh mơ dzợ bhrợ têng đoọng ha đhanuôr, vel bhươl: “Pazêng bh’rợ âng đay bhrợ đhơ k’đhap k’ra ha dợ năc lâng chr’năp âng muy cha nắc đảng viên dzợ p’niên, chr’năp âng ma nuyh bấc ngai chăp, c’la day ting pa zay lâh mơ, bhrợ pa dưr pr’ặt tr’mông âng đhanuôr ting liêm choom lâh mơ. Pazêng bh’rợ nắc đoo đhanuôr ơy lêy, xay moon dal. C’moo 2023 t’mêê đâu, c’la cu bơơn chơih pay nắc ma nuyh bấc ngai chăp cấp tỉnh. Nâu nắc rau hâng hơnh, nắc pr’đơợ đoọng c’la cu ta luôn pa zay lưch c’rơ lâng bh’rợ xã hội”.

T’cooh bhươl A Lăng Đàn đhị chr’val ca noong k’tiếc A Nông, chr’hoong da ding ca coong Tây Giang nắc cựu chiến binh t’cooh k’nặ 80 c’moo. Ađoo căh muy vêy boọp p’rá, chr’năp coh vel bhươl Cơ Tu nắc dzợ bhrợ tr’xăl pr’ặt tr’mông âng bấc pr’loọng đhanuôr coh zr’lụ. T’cooh Đàn truih, lâh k’zệt c’moo hay, bêl chr’hoong Tây Giang xay bhrợ, pa tih k’tiếc, quy hoạch zr’lụ đhanuôr ặt k’rong muy đhị, bhiệc pa đhấc, pa tơơi lưm bấc k’đhap k’ra. Lâng bọop p’rá chr’năp âng đay, pr’loọng đong t’cooh nắc tơợp n’jâh đong chô ặt coh đhăm t’mêê. Đhị đhăm ặt t’mêê, t’cooh năc cher đoọng cớ 5hécta k’tiếc, pazêng lâng chr’noh chr’bêệt, ruộng tông ơy vêy tơợ đanh đoọng chr’val bhrợ têng vel bhươl t’mêê. T’cooh Đàn moon, đhị ặt t’mêê zập rau năc bhrợ tơợ tr’nợợp. Pa dưr c’rơ chr’năp âng ma nuyh lính Ava Hồ coh lang nâu kêi, căh zâng lâng k’đhap đha rựt, t’cooh nắc prươh bhrợ ha rêê, bhrợ ruộng tông, choh cao su, băn k’roọc coh gâm âng crâng, pêch a bóc băn a xiu… r’dợ pa dưr kinh tế pr’loọng đong vêy pa chô thu nhập lâh 100 ức đồng zập c’moo. T’cooh A Lăng Đàn moon, c’moo lalăm, t’cooh ơy pay 100 ức đồng zên câl pr’đươi bhrợ têng, t’pâh c’rơ âng đhanuôr bhrợ têng poong z’lâh k’ruung Vir zooi ha lâh 20 pr’loọng đhanuôr vel Arớt lướt chô tệêm ngăn đhị hân noo boo tuh: “Năc c’lâng xa nay âng Đảng, Nhà nước nắc a hêê ting xơợng đươi. Bhrợ têng vel bhươl t’mêê nắc muy c’lâng xa nay ga mắc chr’năp, đơơng chô bh’nơơn ga mắc ga mai pa bhlầng tước pr’ặt tr’mông âng đhanuôr. Lâng chr’năp âng đay, a cu nắc lêy bhrợ ta nih liêm, t’pâh đhanuôr đh’rưah ting pâh bhrợ. Acu cung ta luôn prá xay lâng đhanuôr, nâu nắc c’lâng xa nay liêm choom bhlầng coh bh’rợ pa dưr kinh tế âng vel đong. Nắc đoo xa nay âng Nhà nước lâng đhanuôr đh’rưah bhrợ têng nắc đhanuôr zập ngai cung ting xơợng bhrợ”.

Tây Giang vêy 8/10 chr’val ca noong k’tiếc. Vel đong vêy mơ 70 cha nắc ma nuyh bấc ngai chăp, t’cooh bhươl, trưởng cr’noon… T’cooh A rất Blúi, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Tây Giang đoọng năl, rau pa zưm têy âng ma nuyh bấc ngai chăp đhị vel đong năc đơơng chr’năp ga mắc ga mai ooy zập đăh, căh muy đăh pa dưr pr’ặt tr’mông vel bhươl nắc dzợ chroi k’rong bhrợ liêm xang xa nay bh’rợ âng k’tiếc k’ruung đăh pa dưr pr’ặt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding ca coong xoọc đâu: “Ma nuyh bấc ngai chăp vêy chr’năp ga mắc ga mai pa bhlầng coh bh’rợ xay moon, t’pâh đhanuôr bhrợ têng zập xa nay chính sách, pháp luật, pa bhlầng nắc xay bhrợ zập xa nay bh’rợ âng k’tiếc k’ruung xoọc đâu. Cơnh lâng ma nuyh Cơ Tu tơợ a hay, ma nuyh bấc ngai chăp nắc k’bhuh bha lầng bhlêh lơi rau căh liêm dưr vaih coh vel bhươl. Apêê nắc ma nuyh ta nih liêm đoọng lang acoon a châu ting lêy bhrợ”.

Đhanuôr acoon coh đhị tỉnh Quảng Nam vêy mơ 136.000 cha nắc, k’rong đhị 9 chr’hoong da ding cacoong. Pazêng tr’xăl liêm choom đhị apêê vel bhươl da ding ca coong, cr’chăl hay vêy rau chroi k’rong liêm choom âng apêê t’cooh bhươl, trưởng cr’noon, ma nuyh bấc ngai chăp. Ting cơnh t’cooh A Lăng Mai, Trưởng Ban Acoon coh tỉnh Quảng Nam, prang tỉnh vêy 397 cha nắc ma nuyh bấc ngai chăp zr’lụ đhanuôr acoon coh. Năl ghit chr’năp âng k’bhuh bấc ngai chăp nâu, Ban Acoon coh tỉnh Quảng Nam ơy xay moon lâng UBND tỉnh pa căh bấc c’lâng xa nay, chính sách đoọng dâh t’pâh, pa zương. Đăh Ban Acoon coh tỉnh nắc ta luôn pa zưm bhrợ apêê lớp pa choom, âng đơơng xa nay, pa dưr dal c’năl đoọng ma nuyh bấc ngai chăp pa dưr dal c’năl âng đay ooy zập đăh đoọng pa dưr lâh mơ bh’rợ ting pa dưr vel đong: “Bhrợ têng Quyết định số 12 âng Thủ tướng Chính phủ đăh chính sách cơnh lâng Ma nuyh bấc ngai chăp coh đhanuôr acoon coh bơơn tỉnh Quảng Nam xay bhrợ liêm choom coh cr’chăl a hay. Tước nâu kêi, tỉnh Quảng Nam ơy pay đoọng lâh 13 tỷ đồng zooi apêê vel đong cung cơnh Ban Acoon coh tỉnh bhrợ chính sách, pa zương ma nuyh bấc ngai chăp pa dưr lâh mơ c’rơ chr’năp, chroi k’rong t’bhlầng rau ha dưr âng vel đong”./.

VAI TRÒ GIÀ LÀNG, TRƯỞNG BẢN TRONG THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH MỤC TIÊU QUỐC GIA

Thời gian qua, việc thực thi chính sách pháp luật, bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, triển khai các mô hình sinh kế, giữ gìn an ninh trật tự, củng cố khối đại đoàn kết dân tộc… ở miền núi Quảng Nam khá thuận lợi và ngày càng hiệu quả. Kết quả này có sự đóng góp không nhỏ của đội ngũ già làng, trưởng bản, người có uy tín vùng DTTS, những người luôn đi đầu, gương mẫu trong mọi phong trào tại địa phương.

Diện chiếc Áo Dài cách tân bằng chất liệu thổ cẩm truyền thống, cô gái Xê Đăng Trương Thị Luôn, Phó Bí thư Xã đoàn kiêm Bí thư chi bộ thôn 1, xã Trà Cang luôn tự hào là 1 trong 35 gương mặt tiêu biểu của huyện Nam Trà My về thành phố Tam Kỳ dự Đại hội đại biểu DTTS tỉnh Quảng Nam lần thứ 4 năm 2024. Ở tuổi 32, ít ai nghĩ chị đến đại hội với tư cách là đại biểu Người có uy tín với nhiều đóng góp cho sự phát triển của cộng đồng, quê hương. 

Hơn 10 năm công tác ở nhiều vị trí khác nhau cũng là từng ấy năm chị Trương Thị Luôn không ngừng nỗ lực, nêu cao tinh thần trách nhiệm của người cán bộ đảng viên. Chị đã đóng góp nhiều sáng kiến hay, cách làm sáng tạo, hiệu quả trong công việc cũng như công tác tập hợp quần chúng, phát huy sức mạnh đoàn kết trong cộng đồng. Chị Luôn chia sẻ, cuộc sống của đồng bào Xê Đăng quê chị còn nghèo khó lại mang nặng tư tưởng lạc hậu không dễ thay đổi. Vì thế, chị luôn tâm niệm, để bà con tin tưởng, nghe và làm theo, bản thân mình phải “nói được, làm được”. Xác định rõ điều này, chị Luôn luôn nêu cao tinh thần gương mẫu trong phát triển kinh tế gia đình và tiên phong trong mọi phong trào, hoạt động của địa phương. Chị là “con chim đầu đàn” trong di dời, sắp xếp dân cư; hiến đất làm đường xây dựng nông thôn mới; phục dựng nhà Rông truyền thống; vận động xây dựng điểm trường, cầu treo dân sinh; đưa chuồng, trại chăn nuôi ra khỏi khu vực sinh sống; đẩy lùi nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống… Qua đó, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của bà con và làm đổi thay diện mạo nông thôn miền núi Trà Cang. Với những đóng góp và thành tích ấy, mới đây, chị Trương Thị Luôn được bầu chọn là Người có uy tín cấp tỉnh Quảng Nam. Là người có uy tín nữ trẻ nhất tỉnh được tuyên dương lần này, chị cảm thấy tự hào và nguyện tiếp tục nỗ lực để đóng góp nhiều hơn nữa cho cộng đồng: “Những việc mình đã làm dù rất khó khăn, vất vả nhưng là đảng viên trẻ, ở vai trò Người có uy tín nữa, phải nỗ lực hết mình để mang lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho bà con. Những việc đó đều được bà con ghi nhận, đánh giá cả. Năm 2023 vừa rồi, bản thân được bầu chọn Người có uy tín cấp tỉnh. Đây là niềm tự hào là động lực để bản thân luôn cố gắng hết mình với công tác xã hội”.

Già làng A Lăng Đàn ở xã biên giới A Nông, huyện vùng cao Tây Giang vốn là cựu chiến binh đã gần 80 tuổi. Ông không chỉ có tiếng nói, uy tín trong cộng đồng Cơ Tu mà còn làm thay đổi đời sống của nhiều hộ dân trong vùng. Già Đàn kể, hơn chục năm trước, khi huyện Tây Giang triển khai san ủi mặt bằng, quy hoạch dân cư tập trung, việc di dời, giải tỏa gặp rất nhiều khó khăn. Bằng tiếng nói và uy tín của mình, gia đình già tiên phong tháo dỡ nhà cửa chuyển về nơi ở mới. Tại vùng đất mới, già tiếp tục hiến hơn 5 héc ta, bao gồm hoa màu, ruộng, vườn cây trái lâu đời của cha ông để xã xây dựng nông thôn mới. Già Đàn bảo, tại nơi ở mới mọi thứ phải làm lại từ đầu. Phát huy tinh thần cụ Hồ trong thời bình, không cam chịu đói nghèo, già cần mẫn khai hoang ruộng lúa nước, trồng cao su, nuôi bò dưới tán rừng, đào ao nuôi cá,… từng bước gây dựng mô hình kinh tế gia đình cho thu nhập hơn 100 triệu đồng mỗi năm.

Già A Lăng Đàn khoe, mấy năm trước, ông bỏ ra hơn 100 triệu đồng để mua vật liệu xây dựng, vận động bà con góp sức làm cầu treo bắc qua suối Vir giúp hơn 20 hộ dân thôn Arớt đi lại an toàn, dễ dàng trong mùa mưa lũ: “Đã là chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước thì mình phải chấp hành. Xây dựng nông thôn mới là một chủ trương lớn, mang lại hiệu quả lớn cho đời sống của bà con. Ở cương vị của mình, cần phải làm gương để vận động bà con cùng chung tay xây dựng, nếu mình tiếc của thì làm sao mình vận động người khác được. Tôi cũng thường xuyên nói chuyện với bà con, đây là một bước ngoặc cách mạng trong việc xây dựng, phát triển kinh tế địa phương. Là chương trình Nhà nước và nhân dân phải cùng làm nên bà con ai cũng ủng hộ”. 

Tây Giang có 8/10 xã thuộc khu vực biên giới. Địa phương có khoảng 70 Người có uy tín, già làng, trưởng bản... Ông Arất Blúi, Phó Chủ tịch UBND huyện Tây Giang cho biết, sự chung tay, góp sức của lực lượng Người có uy tín trên địa bàn có ý nghĩa về nhiều mặt, không chỉ góp phần phát triển đời sống thôn bản mà còn góp phần hoàn thành các mục tiêu trong chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng ĐBDTTS và miền núi hiện nay: “Người có uy tín đóng vai trò rất quan trọng trong việc tuyên truyền, vận động người dân thực hiện các chính sách, pháp luật, nhất là khi triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia hiện nay. Đối với người Cơ Tu từ xa xưa, Người có uy tín chính là lực lượng hòa giải, giải quyết các mâu thuẫn trong cộng đồng. Họ cũng là tấm gương để con cháu và người dân noi theo”.

Tỉnh Quảng Nam có khoảng 136.000 người đồng bào dân tộc thiểu số, chiếm hơn 9% dân số toàn tỉnh, chủ yếu là đồng bào Cơ Tu, Xê Đăng, Giẻ Triêng, sống tập trung ở 9 miền núi. Những đổi thay tích cực ở các địa phương vùng cao, miền núi thời gian qua có sự đóng góp tích cực của các già làng, trưởng bản, người có uy tín. Theo ông A Lăng Mai, Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Quảng Nam, toàn tỉnh có 397 Người có uy tín trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Nhận thức  rõ vai trò, vị trí của độ ngũ người có uy tín, Ban Dân tộc tỉnh Quảng Nam đã tham mưu UBND tỉnh ban hành nhiều chủ trương, chính sách để kịp thời động viên, khuyến khích. Về phía Ban Dân tộc tỉnh thường xuyên phối hợp tổ chức các lớp tập huấn, cung cấp thông tin, nâng cao kỹ năng để Người có uy tín nâng cao nhận thức, hiểu biết về các lĩnh vực phát huy vai trò hơn nữa trong việc xây dựng, phát triển của địa phương: “Thực hiện Quyết định số 12 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách đối với Người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số được tỉnh Quảng Nam triển khai có hiệu quả thời gian qua. Đến nay, tỉnh Quảng Nam đã cấp hơn 13 tỷ đồng hỗ trợ các địa phương cũng như Ban Dân tộc tỉnh thực hiện chính sách, động viên, khuyến khích Người có uy tín phát huy vai trò hơn, góp phần thúc đẩy sự phát triển tại địa phương”./.