Phạm Anh Tuấn – Khua Êpul hgŭm kriê dlăng Êpul hgŭm bruă ana boh kroh Krông Pač brei thâo, ară anei êpul hgŭm bruă mâo 2.600 gŏ êsei hlăm êpul hgŭm, hŏng ênhă hlăm brô 1.236 ha durian, ti să Ea Yông, kdriêk Krông Pač. Jih jang ênhă dưi čih 26 mrô krĭng pla mjing boh durian hlue si hnơ̆ng čuăn VietGap êđăp ênang, djăp ênŭm klei ktrâo lač kơ anôk pla mjing, hdră đŭng hruh, mkra mjing djăp hnơ̆ng čuăn ba čhĭ djŏ hdră kơ China. Yan boh mnga thŭn 2023 anei, ênoh durian mơ̆ng êpul hgŭm bruă êbeh 30 êbâo ton, jih jang mâo dŭm anôk bruă duh mkra hrui blei ba čhĭ ti China. Hnơ̆ng ênoh anei đĭ lu hĭn anôk ba čhĭ hlăm brô 7-10%, phung pla mâo prăk mnga lu hĭn. 
Phạm Anh Tuấn brei thâo: 
“Yan boh mnga thŭn 2023 anei, ti krĭng pla mjing mơ̆ng Êpul hgŭm bruă kyua čih anăn mrô krĭng pla mjing, anăn bruă čhĭ durian mơ̆ng ƀĭng lŏ hma găl ênưih, ênoh yuôm mâo 80.000 – 90.000 prăk, lu hĭn dua blư̆ mkă hŏng dŭm thŭn êlâo. Dŭm anôk bruă duh mkra ba čhĭ mđing akâo blei jih čiăng ba čhĭ kơ ala tač êngao, gŏ êsei hlăm êpul hgŭm amâo rŭng ôh kơ anôk ba čhĭ, arăng akâo blei jih hnơ̆ng mâo anăn.”

Bi Êpul hgŭm bruă lŏ hma Ea Pil, kdriêk M’Drak mâo 34 gŏ êsei hgŭm, ênhă pla mjing boh êrang mâo 250 h. Hnơ̆ng boh kroh grăp yan đăo tĭng mâo êbeh 6.500 ton. Lê Xuân Hợp, Khua Êpul hgŭm bruă brei thâo, jih jang ênhă dŭm gŏ êsei dưi čih ênoh mrô krĭng pla mjing, yan boh êrang thŭn anei dưi ba čhĭ djŏ êlan ti China. Hŏng klei găl anei, phung pla mjing amâo srăng rŭng ôh kơ anôk ba čhĭ boh êrang, leh anăn dưi čhĭ hŏng ênoh yuôm hĭn mkă hŏng dŭm thŭn êlâo.
“Hnơ̆ng boh êrang thŭn anei mĭn tĭng hlăm brô 30 ton grăp ha. Ênoh čhĭ thŭn dih snăn 18.000 - 25.000 prăk/kg ti đang pla mjing, ƀiădah thŭn anei ba čhĭ hŏng êlan kpă snăn êbeh 30 êbâo ptăk/kg. Mâo lu anôk bruă akâo blei čiăng đŭng hruh ba čhĭ kơ China, khădah snăn hmei amâo ruăt ôh, dôk guôn truh yan. Hră bi mklă VietGap, dưi čih mrô krĭng pla mjing leh, leh anăn ksă hnưm hĭn mkă hŏng boh êrang nah Dưr leh anăn ba čhĭ hŏng hdră snăn amâo lŏ rŭng răng ôh kơ anôk ba čhĭ.”

Mnuih nga\ lo\ hma ti du\m kr^ng dưi mka\p mrô mơ\ng ]ar Dak Lak, ara\ anei dưi h’^t ai tiê kơ anôk hrui blei mnơ\ng dhơ\ng, hla\k mâo wa\l anôk mnia mblei pro\ng lehana\n ]ang hma\ng dưi ba ]h^ hluê êlan phu\n. Mnuih nga\ lo\ hma ti du\m kr^ng pla mka\n a\t h’^t ai tiê kyua mơ\ng krah thu\b 2023, Anôk brua\ sang ]ư\ êa ]ar Dak Lak iêu mtru\t jih adu\ brua\ lo\ hma gưl kdriêk nao nga\ hra\ mka\p mrô, k`a\m pral ba mnơ\ng lo\ hma mơ\ng ]ar truh gia\m h^n ho\ng wa\l anôk mnia mblei ala ta] êngao.

- Mrâo anei, knơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar Daklak mâo leh hră mtrŭn brei dŭm boh kdriêk, wăl krah ƀuôn prŏng hlăm čar mâo klei mkăp mrô knăl krĭng pla mjing, kñăm mjing klei găl kơ bruă bi mnia mblei hŏng ala tač êngao, akâo kơ ih mblang brei si klei anei ti kdriêk Krông Ana? 
- Phạm Ngọc Hùng: Bruă mkăp, kiă kriê mrô knăl krĭng pla mjing hlăm kdriêk Krông Ana wưng leh êgao mâo nanao knơ̆ng bruă sang čư̆ êa kdriêk mđing ngă. Adŭ bruă lŏ hma jing anôk truăn kơ bruă mâo jao jing pô phŭn ngă bruă mkăp mrô knăl krĭng pla mjing dŭm mta ana mnơ̆ng pla phŭn hlăm kdriêk msĕ si: Ana boh durian, blei tao, mdiê lŏ... Wưng leh êgao, hŏng bruă mâo jao, adŭ bruă lŏ hma hgŭm leh hŏng anôk bruă pla mjing lehanăn răng mgang mnơ̆ng pla mjing kdriêk, lehanăn dŭm êpul êya djŏ tuôm kăp kčĕ kơ knơ̆ng bruă sang čư̆ êa kdriêk, gĭt gai dŭm să, wăl krah, ktrâo atăt mnuih ƀuôn sang lehanăn dŭm êpul hgŭm, bruă hgŭm... Ngă hră mơar čiăn mkăp mrô knăl krĭng pla mjing hlăm krĭng.

 - Akâo kơ ih mblang brei si hdră ngă hră mơar čiăn gkơ mnuih ƀuôn sang, pô bi ala mơ̆ng dŭm êpul hgŭm bruă, êpul bruă hgŭm, phung duh mkra... Ngă klei akâo mkăp brei mrô knăl krĭng pla mjing kơ dŭm mta mnơ̆ng pla mjing hlăm kdriêk Krông Ana? 
Phạm Ngọc Hùng: Kơ hdră bruă mkăp mrô knăl krĭng pla mjing kơ dŭm mta mnơ̆ng pla hlăm kdriêk, snăn ară anei, hmei tĭng bruă ngă hră mơar tui si klei ktrâo atăt mơ̆ng phŭn bruă lŏ hma, klei ktrâo atăt lehanăn mjuăt bi hriăm kơ dŭm gŏ êsei, dŭm êpul bruă, amâodah êpul hgŭm bruă ngă mtam dŭm knhuang hră mơar msĕ si, ngă hră hưn tui si hră mơar leh , tal dua jing čih hưn jih si hdră pô ngă bruă mơ̆ng dŭm gŏ êsei, amâodah êpul hgŭm, snăn diñu čih bi ênŭm hlăm hră mơar mâo leh klei dăp brei tui si mnơ̆ng pô pla mjing, tal 3 jing  hră mơar bi ngă djŏ hŏng klei leh bi tŭ ư kơ mrô knăl krĭng pla mjing hlue mta mtrŭn mâo bi mklă. Klei anei jing yuôm bhăn, kyuadah mgi dih leh mâo mkăp leh snăn bi ngă bruă bi tŭ jing, lehanăn djŏ hŏng mta mtrŭn mơ̆ng hdră bhiăn knŭk kna.

  -Snăn leh ênŭm klei ngă hră mơar, mnuih ƀuôn sang, pô bi ala kơ phung duh mkra, êpul hgŭm, êpul hgŭm bruă si knhuang lŏ dơ̆ng ngă čiăng mâo mkăp mrô knăl?
 - Phạm Ngọc Hùng: Leh ênŭm jih jang hră mơar, snăn pô bi ala kơ gŏ êsei, kơ êpul hgŭm, êpul hgŭm bruă srăng ba hră mơar anăn kơ adŭ bruă lŏ hma kdriêk. Adŭ bruă thơ̆ng kơ bruă anei srăng tŭ mă hră mơar, leh kơ anăn ngă klei ksiêm dlăng bi djăp ênŭm, djŏ guôp mơ̆ng jih jang hră mơar msĕ si klei kơ ênhă, kơ hnơ̆ng boh mnga mâo, hnơ̆ng tŭ jăk, klei bi sa ai mơ̆ng dŭm gŏ êsei hgŭm hlăm bruă pla mjing, lehanăn jih jang dŭm mta mtrŭn mơ̆ng dŭm dŭm ala čar blei leh čhĭ kơ ala tač êngao. Leh ênŭm hră mơar lehanăn jih jang dŭm mta djŏ tuôm djăp ênŭm, mơ̆ng anăn, adŭ bruă lŏ hma srăng mơĭt hră mơar kơ knơ̆ng bruă lŏ hma, lehanăn anôk bruă pla mjing lehanăn răng mgang mnơ̆ng pla mjing čar čiăng ksiêm dlăng bruă mkăp mrô knăl kơ krĭng pla mjing kơ mnuih ƀuôn sang. Anôk đŭm hruh snăn hmei ăt bi klin klei hâo mdah hŏng anôk bruă pla mjing lehanăn răng mgang mnơ̆ng pla mjing čiăng kơ anôk bruă bi ala dŭm ala čar blei mnia hlăm dŭm knhuang tinăp. Sitôhmô: Hŏng anôk bruă mnia mblei China, srăng lŏ dơ̆ng ngă dŭm knhuang bi trông, ksiêm dlăng jih jang boh klei tui si ala čar blei mnơ̆ng čiăng, lehanăn tơdah leh ênoh čuăn snăn diñu srăng mkăp mrô knăl krĭng pla mjing bruă pioh čhĭ kơ ala tač êngao. Leh mâo ênŭm klei bi tŭ ư, diñu srăng mơĭt hră mơar truh kơ phŭn bruă lŏ hma, lehanăn phŭn bruă mâo bruă klam mơĭt truh kơ dŭm alŭ wăl čiăng kơ mnuih ƀuôn sang, êpul hgŭm, bruă hgŭm mâo mkăp mrô knăl krĭng pla mjing mnơ̆ng pioh čhĭ kơ ala tač êngao ngă bruă djŏ hŏng mta mtrŭn mơ̆ng hdră bhiăn ară anei.

 - Akâo kơ ih bi êdah si boh tŭ dưn mơ̆ng bruă mkăp mrô knăl krĭng pla mjing ti kdriêk Krông Ana hlăm wưng leh êgao, lehanăn bruă anei si klei dleh dlan mâo, lehanăn si hdră bi ruh mgaih?
 -Phạm Ngọc Hùng: Truh kơ ară anei, klei tŭ dưn mơ̆ng bruă mkăp mrô knăl krĭng pla mjing ti kdriêk Krông Ana jing ƀiă snăk. Hŏng ana boh durian, hbei tao lehanăn dŭm mta mnơ̆ng pla mkăn ka mâo mkăp mrô knăl krĭng pla mjing ôh, knŏng mdiê lŏ mrâo mâo sa êpul hgŭm bruă Thanh Bình I mâo mkăp leh mrô knăl krĭng pla mjing ti să Quảng Điền. Mâo dŭm klei dleh dlan tui si adŭ bruă thơ̆ng kơ bruă lač, ară anei msĕ si hŏng ana boh durian ngă bruă pla mjing  truăn kơ ana boh anei jing ƀiă snăk, kyuadah tui si ala tač êngao čoh čuăn bi pla truăn knŏng ana boh anei mơ̆ng 10 hec-ta kơ dlông kơh dưi mkăp mrô knăl krĭng pla mjing; lehanăn ară anei ka mâo ôh knơ̆ng bruă duh mkra mnia mblei hŏng ala tač êngao ngă kơ klei bi hgŭm bruă pla mjing, hrui blei boh durian hŏng dŭm êpul hgŭm, êpul hgŭm bruă amâodah čiăng đru kơ mnuih ƀuôn sang thâo kơ klei bhiăn mă bruă kñăm dưi đru kơ bruă mkăp mrô knăl krĭng pla mjing.

- Ti anăp lu mta klei dleh dlan hlăm bruă đru mnuih ƀuôn sang, phung duh mkra ngă hră mơar, mkŏ mjing bruă mkăp mrô knăl krĭng pla mjing, snăn hlăm wưng tinăp si bruă čuăn kdriêk Krông Ana srăng ngă kơ bruă anei?

- Phạm Ngọc Hùng: Hlăm wưng ti anăp, adŭ bruă lŏ hma srăng lŏ dơ̆ng gĭr đru kčĕ kơ knơ̆ng bruă sang čư̆ êa kdriêk gĭt gai dŭm alŭ wăl, êpul êya bruă ngă klei ktrâo atăt djŏ hŏng mta mtrŭn mơ̆ng phŭn bruă lŏ hma, mơ̆ng anôk bruă kiă kriê klei pla mjing lehanăn răng mgang mnơ̆ng pla mjing kơ jih jang bruă ngă hră mơar mkăp mrô knăl krĭng pla mjing, mrô knăl kơ anôk bruă đŭng hruh dŭm mta boh mnga hlăm kdriêk mâo. Akâo kơ anôk bruă kiă kriê klei pla mjing, lehanăn răng mgang mnơ̆ng pla mjing mđing hĭn, ktrâo atăt bruă ngă hră mơar bi pral, lehanăn mâo klei bi mguôp hŏng phung duh mkra mâo djăp klei găl bi đru kơ dŭm alŭ wăl, kơ mnuih ƀuôn sang, kơ êpul hgŭm hlăm bruă mkăp mrô knăl krĭng pla mjing kơ mnơ̆ng pla hlăm kdriêk.
 
PV: Lač jăk kơ ih lu!