Ti ênhă 6,5 ha, dŭm pruê̆ kphê Robusta mơ̆ng Nguyễn An Sơn ti alŭ 6, să Čư̆ Mgar, čar Dak Lak mtah mda, boh lu ti adhan. Sơn brei thâo, ñu amâo khăt ôh knăt ƀiădah lui ana gơ̆ đĭ jing snăn lehanăn boh kphê knŏng mboh ti dŭm adhan phŭn. Truh mmông hrui pĕ, pô dưi khăt wăt adhan čiăng pĕ boh. Leh grăp blư̆ yan hrui pĕ, ana kphê lŏ đĭ dlông mkrah met, lŏ căt dŭm ƀĕ dhan kơ yan ti anăp. Nguyễn An Sơn brei thâo, hdră anei đru mđĭ boh tŭ hnơ̆ng mâo boh kphê klă sĭt.

“Ênoh bi liê ƀiă, êlâo adih đang war anei kreh mưn 7 čô mă bruă, ară anei knŏng 1 đuič. Tal 2 hnơ̆ng hbâo pruê ƀiă mơh, kâo pruê ăt hrŏ adôk 2/3. Êlâo adih, đang kphê anei kâo pruê 2,5 ton mkrah/ha/thŭn ară anei kâo pruê 1 ton mkrah đuič. Tal 3 jing hnơ̆ng mâo boh mnga đĭ lu mkă hŏng êlâo adih. Êlâo adih, mâo 1 ton mkrah đuič hlăm sa ha, ară anei truh 5 ton mkrah/ha”.

Amâo djŏ knŏng ba wĭt hnư hrui wĭt hơĭt kjăp, gru hmô anei lŏ đru bi hrŏ klei bi kbiă êwa jhat lehanăn răng mgang wăl hdĭp mda. Bi hrô hŏng bruă nao pă, snăn ară anei hlŏng khăt wăt adhan dưm hlăm maĭ čiăng mkiêt mkriêm ai mă bruă. Êngao anăn, bruă lui adhan lui knăt đru kơ ana amâo lŏ čăt thiăm adhan, knăt mrâo, ƀiădah lŏ đru bi hrŏ ênoh prăk khăt adhan. Mai Thế Hùng, mnuih mă bruă tinei brei thâo

“Hrui pĕ dul ƀiă mơh ai mă bruă lehanăn mâo lu boh hĭn. Pla kphê hluê hdră hđăp drei kreh čiăng lu mnuih mă bruă”.

Hluê si Nai prĭn Phan Việt Hà, Kơiăng khua knơ̆ng bruă ksiêm dlăng kơ hdră mnêč kreh knhâo bruă lŏ hma – dliê kmrơ̆ng lăn dap kngư, hdră anei bi êdah klei bi knar plah wah boh tŭ bruă duh mkra hŏng klei đua klam hŏng wăl hdĭp mda – sa hdră êlan bruă ngă lŏ hma lăn dap kngư dôk čiăng.

Sa hlăm dŭm hdră msir čiăng mđĭ hnơ̆ng mâo boh kphê, anăn jing pla lui lu dhan, amâo khăt knăt. Hŏng dŭm gru hmô msĕ snei snăn drei kreh rông ana mâo lu tal; hrui pĕ tal gŭ êlâo, lehkơnăn lŏ pruê hbâo rông tal dlông, čiăng kơ yan êdei hrui pĕ tal dlông. Mđrĭng hŏng anăn, drei ăt rông tal gŭ mơh. Ngă snăn hnơ̆ng mâo boh mnga srăng đĭ lu hĭn.

Klei ksiêm yap mơ̆ng Êpul hgŭm mnuih ngă lŏ hma să Čư̆ Mgar, čar Dak Lak, truh kơ ară anei mâo dŭm pluh gŏ sang ti alŭ wăl să lehanăn dŭm krĭng djiêu gah ba yua gru hmô “lu dhan lu knăt” hnơ̆ng mâo kah knar đĭ 20–30%, hlăk ênoh bi liê hlăm hdră dlăng kriê hrŏ lu. Nguyễn Hùng Vỹ, Kơiăng khua Êpul hgŭm mnuih ngă lŏ hma să Čư̆ Mgar, brei thâo:

Êpul hgŭm mnuih ngă lŏ hma să mkŏ mjing leh lu êpul nao tui ksiêm, hriăm kơ gru hmô. Dŭm đang kphê khua thŭn čiăng lŏ pla mrâo dưi hluê ngă hluê gru hmô pla mjing mrâo – ana kphê lu dhan, lu knăt – mphŭn ba wĭt leh boh tŭ dưn jăk siam”.

Gru hmô kphê “lu dhan – lu knăt” mrâo ba yua ti Dak Lak brei ƀuh, hdră ngă anei amâo djŏ knŏng ba wĭt boh tŭ bruă duh mkra klă sĭt ƀiădah lŏ đru mkŏ mjing hdră pla mjing mrâo kơ kphê Lăn dap kngư. Hlăk ana kphê dưi pla lehanăn dlăng kriê hluê hdră mrâo, hdră doh; hnơ̆ng mâo boh mnga lehanăn hnơ̆ng tŭ jăk srăng đĭ, mbĭt anăn đru kơ ƀĭng ngă lŏ hma mâo hdră mdrơ̆ng djŏ guôp hŏng klei bi mlih yan adiê./.

Hdră pla kphê “lu ana phưi knăt” amâo djŏ knŏng đru kơ ana kphê mtah mdah nanao ôh, dưi mă jih mnơ̆ng jăk mơ̆ng êa leh anăn mnơ̆ng tŭ jăk, ƀiădah lŏ bi hrŏ ai tiê mă bruă knuă leh anăn hnơ̆ng jăk asăr kphê. Mơ̆ng boh sĭt mkra mjing tŭ dưn, Nguyễn An Sơn, ti alŭ 6, să  Čư̆ Mgar, čar Dak Lak - sa hlăm phung “ngă lŏ hma êdah êdi” thŭn 2025 - kah mbha klă hĭn kơ hdră ngă leh anăn klei thâo pla kphê hlue si hdră anei:

-Akâo kơ ih brei thâo, ya mta ngă klei mdê hĭn mơ̆ng gru hmô “lu phŭn lui knăt”? Dưi mơ̆ ih kah mbha kơ hdră mkra ana mrâo leh anăn rơ̆ng kơ ana mboh lu nanao?

 Nguyễn An Sơn: “Bi kơ hdră mnêč ngă, leh pla mâo dua hlâo adhan, pô ktĭ knăt brei ñu mâo phŭn leh anăn pô lui 3 truh kơ pă kƀur siam jing čiăng ngă 3 phŭn, lu phŭn. Leh anăn kăn ktĭ knăt lei, čiăng kơ knăt čăt đĭ. leh drei pĕ hrŏng, pô srăng khăt hĕ dŭm adhan anăn. Leh anăn knŏng ƀơ̆ng mă adhan tal 1 kơ anăp.

Leh anăn truh thŭn tal 4 srăng khăt lui hĕ 2 3 phŭn, lui sa phŭn čiăng ƀơ̆ng adhan nah dlông. Bi 2 tlâo phŭn adôk srăng lŏ mâo kƀur mrâo. Leh anăn drei lŏ rông kƀur anăn hrô kơ ana phŭn. Leh anăn hlăm brô sa thŭn drei hlŏng khăt hĕ phŭn hđăp. Kphê čăt đĭ nanao hlăm adhan tal 1. Kyuanăn, mta jăk leh anăn hnơ̆ng jăk kphê lu hĭn mkă hŏng kphê hđăp. Hdăp jing adhan lu, adhan tal 1 knŏng mâo mă hlăm thŭn tal 1 đuč. Kčưm mơ̆ng thŭn êdei ñu čăt đĭ adhan kƀiêng.

-Êngao rơ̆ng kơ klei mboh lu leh anăn mâo hnơ̆ng jăk, hdră êlan lu phŭn lui knăt ya boh tŭ dưn ba wĭt hlăm bruă dlăng kriê đang pla mjing, ai bi kdơ̆ng hŏng mnơ̆ng ngă leh anăn klei klei hrui pĕ?

Nguyễn An Sơn: “ Kriê dlăng mnuih mă bruă leh anăn hdră mnêč jing ênưih. Kyuadah jing ƀiă mnơ̆ng ngă kyua mmông mđam klei ruă amâo mâo ôh. Tal dua, kbiêng čăt đĭ amâo mâo lu ôh msĕ hŏng pô ktĭ knăt. Knŏng kƀiêng kreh mâo lu êjai pô ktĭ knăt, ñu srăng čăt kƀiêng čiăng hrô kơ ana phŭn. Kyuanăn pô srăng lah hĕ ñu, luč lu mmông. Tal 3 jing pĕ hmar, amâo mâo dhan kƀiêng tal 2, tal 3, tal 4 ôh”.

- Hdră êlan anei kreh nao mbĭt hŏng kdrăp krih aruăt êa mkiêt mkriêm mrâo mrang. Si ih mĭn kơ bruă klam mơ̆ng kdrăp anei hlăm bruă kriê dlăng, boh nik hlăm wưng yan adiê ti Lăn Dap Kngư knư̆ hruê knư̆ amâo mâo jăk?

 Nguyễn An Sơn: “Tal 1 jing mkiêt mkriêm êa. Kyua êa ƀăng ti Lăn Dap Kngư amâo djŏ ôh jơr nanao. Kyuanăn krih aruăt êa mkiêt mkriêm jing klei čiăng êdi. Klei anăn jing ngăn dŏ kơ êdei anăp, êa ƀăng ti Lăn Dap Kngư khuôt ƀrư̆ ƀrư̆. Kyuanăn krih aruăt êa anei mkiêt mkriêm êa. Tal dua, ñu hmao mkăp brei mta jăk djŏ hlăm wưng čăt đĭ. Sitôhmô akŏ yan hjan, ana čiăng kơ mta đạm lu drei srăng mđĭ mta đạm. Ti krah yan čiăng bi kna NPK pô srăng lai hŏng hnơ̆ng bi kna. Leh anăn knhal jih yan mđĭ lân, kali čiăng rông boh. Pô pruê djŏ wưng leh anăn djŏ hdră mnêč srăng mđĭ hnơ̆ng jăk leh anăn čăt đĭ. Sa klei mkăn, mnơ̆ng ngă tinei amâo mâo lu, kyua amâo mâo mmông mđam klei mnơ̆ng ngă. Leh anăn krih aruăt êa ăt mkăp brei mta jăk đru mdrao mnơ̆ng ngă kơ đa đa ana mâo mmao, mâo klei mnơ̆ng ngă mkăn ăt mgaih msir hŏng kdrăp krih aruăt êa, mâo kdrăp krih êa truh kơ agha amâo mâo krih klă anăp bi čho dhjan wăl hdĭp mda pô êdei anăp”.

- Khădah boh tŭ dưn jing klă nik, klă sĭt klei ba yua gru hmô mrâo srăng tuôm hŏng klei kpăk. Hluê si ih, ya jing klei lông dlăng prŏng hĭn hlăm bruă pŏk mlar gru hmô leh anăn ya klei ih čiăng mtă kơ ƀĭng ngă lŏ hma?

Nguyễn An Sơn: “Bĭng ngă lŏ hma mâo klei dôk ka klă, kâo kreh kčĕ jing ênoh bi liê êlâo srăng lu, jing kdrăp krih aruăt êa anei. Kdrăp krih êa blei mơ̆ng Israel ênoh yuôm. Ƀiădah kâo mĭn srăng dưi lŏ mbŏ ênoh duh bi liê tal êlâo. Ƀiădah kyua tal êlâo drei ka mâo lu prăk kăk. Tal dua jing ka jhŏng mlih mrâo, bi mlih klei mưng amâo djŏ ênưih ôh. Mơ̆ng êlâo kâo ăt mă kâo ăt hdĭp, ară anei si ngă mlih ka ƀuh ôh. Ƀiădah kâo bi klă kơ grăp čô ƀuh jing mâo hnơ̆ng lu hĭn, bruă hdjul hĭn, hnơ̆ng jăk lu hĭn. Tal 3 jing hnơ̆ng čuăn mtrŭt mjhar ƀĭng ngă lŏ hma ngă. Leh anăn hmei mprăp kah mbha klei hriăm, kah mbha hdră mnêč”.

- Lač jăk kơ ih lu!