Giăm 2 thŭn êgao, Êpul hgŭm bruă Lŏ hma, Mnia mblei lehanăn bruă hiu čhưn lăn mnga êa mơak Hàm Rồng (Pleiku) mâo leh klei đru mơ̆ng êpul mtrŭt mjhar bruă lŏ hma ti êpul êya hlăm bruă pla kphê jăk. Lâm Quốc Triều, Khua êpul hgŭm brei thâo, bruă bi mlih klei thâo săng lehanăn bi mlih mơ̆ng hdră pla mjing hđăp ba yua hdră pla mjing doh jing klei yuôm bhăn êdi. Hlăm 2 thŭn êgao, êpul mtrŭt mjhar bruă lŏ hma hlăm êpul êya mkŏ mjing leh lu adŭ mjuăt bi hriăm kơ hdră pla mjing doh, đru kơ mnuih ngă lŏ hma kriê dlăng hdră pla mjing mơ̆ng klei ruah mjeh, pla mjing truh kơ hrui êmiêt, juăt mưng hŏng bruă čih pioh hdră dlăng kriê wiê ênăk bruă pla mjing čiăng bi mklă phŭn agha mnơ̆ng dhơ̆ng. Ară anei, êpul mtrŭt mjhar bruă lŏ hma hlăm êpul êya đru leh kơ Êpul hgŭm bruă bi mguôp hŏng dŭm anôk bruă duh mkra čiăng hrui blei boh mnga hŏng ênoh yuôm hĭn.

“Êpul bi hgŭm hŏng Êpul bruă mtô mblang, mtrŭt mjhar, mkŏ mjing dŭm adŭ bi hriăm kơ mnuih ƀuôn sang thâo kơ hdră pla kphê mơ̆ng klei ruah mjeh, pruê hbâo, êa drao hluăt truh kơ mmông hrui êmiêt. Tal dua, hlăm klei mă bruă, êpul mtrŭt mjhar bruă lŏ hma hlăm êpul êya ăt đru kčĕ hŏng dŭm êpul bruă lehanăn anôk mtrŭt mjhar bruă ngă lŏ hma čar lehanăn dŭm êpul mkăp mnơ̆ng kơ dŭm gŏ sang pla kphê doh. Êpul mtrŭt mjhar bruă lŏ hma hlăm êpul êya đru leh kơ dŭm êpul bi hgŭm hŏng anôk bruă thơ̆ng ba čhĭ kơ ala tač êngao, anôk bruă anei tŭ ư hrui blei jih boh mnga mnuih ngă lŏ hma hŏng ênoh djŏ guôp”.

Leh 2 thŭn mkŏ mkra gru hmô mtrŭt mjhar bruă lŏ hma hlăm êpul êya, čar Gia Lai mâo leh 2 êpul ngă hdră anei lehanăn dŭm pluh êpul mtrŭt mjhar bruă lŏ hma hlăm êpul êya ti dŭm să. Dŭm êpul anei mkŏ mjing leh êbeh 40 adŭ mjuăt bi hriăm hŏng êbeh 2.000 čô nao hriăm. Mta phŭn adŭ anei mđing kơ hdră pla mjing kphê hơĭt kjăp, rơ̆ng klei êđăp ênang êjai mă bruă lehanăn hdră lŏ pla kphê mrâo. Võ Văn Kế- Khua êpul mtrŭt mjhar bruă lŏ hma hlăm êpul êya să Ia Băng (Đăk Đoa) brei thâo:

“Tơdah jing mnuih djuê ƀiă hmei srăng mjuăt bi hriăm kơ hdră mă bruă mrâo, ƀrư̆ mđing truh kơ bruă mđĭ klei thâo hdră pla mjing, ba yua kdrăp mrâo mrang. Bi hŏng ayŏng adei mnuih djuê lar, hmei mkŏ mjing êpul bi hgŭm lehanăn dŭm êpul bruă. Mơ̆ng anăn, êpul bruă srăng kuôl kă hŏng dŭm anôk bruă duh mkra hrui blei mnơ̆ng dhơ̆ng. Hmei srăng ksiêm dlăng klei čiăng mơ̆ng kdriêk A, kdriêk B. Hlue hŏng anăn srăng čih mkra hdră kčah. Tơdah pŏk hdră kčah, mơ̆ng Anôk mtrŭt mjhar bruă ngă lŏ hma čar srăng mâo hră mơar mơĭt kơ adŭ bruă lŏ hma ksiêm dlăng”.

Ară anei, dŭm êpul mtrŭt mjhar bruă lŏ hma hlăm êpul êya ti čar Gia Lai dôk nao hgŭm hlăm dŭm hdră mă bruă msĕ si mkŏ mkra gru hmô pla mjing kphê doh ti alŭ wăl, wưng thŭn 2023 – 2025 lehanăn mkŏ mkra gru hmô pla ana boh kroh hluê hnơ̆ng čuăn VietGAP mkăp kơ hdră mđĭ kyar krĭng pla mjing mguôp hŏng hdră bi hgŭm hrui blei ti dŭm alŭ wăl hlăm krĭng Lăn dap kngư. Jing gru hmô mrâo, hlăm klei knhêč, dŭm êpul mtrŭt mjhar bruă lŏ hma hlăm êpul êya dôk mđĭ kyar jăk klei đua klam bi hgŭm mđĭ boh tŭ yuôm mnơ̆ng lŏ hma hlăm alŭ wăl./.

Leh 2 thŭn pŏk ngă hdră bruă kơ êpul mtrŭt mjhar bruă lŏ hma êpul êya, êpul anei mđĭ kyar kơ ênoh mnuih leh anăn hnơ̆ng jăk. Hlăm wưng kơ anăp, Anôk bruă mtrŭt mjhar lŏ hma srăng lŏ dơ̆ng đru êpul anei mđĭ klei dưi, ngă djŏ klei čiăng mơ̆ng bruă lŏ hma hlăm boh klei mrâo, pô čih klei mrâo mâo klei bi trông hŏng Lê Quốc Thanh – Khua Anôk bruă mtrŭt mjhar lŏ hma Ala čar kơ bruă anei.

-Si ih mĭn kơ dŭm boh tŭ dưn mphŭn mâo leh 2 thŭn hluê ngă hdră mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma êpul êya?

Lê Quốc Thanh: Leh 2 thŭn hluê ngă hdră mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma êpul êya, hmei dưi mâo klei sa ai mơ̆ng dŭm gưl bruă sang čư̆ êa. Boh nik jing dŭm alŭ wăl bi nao hgŭm. Ară anei mâo 57 čar, ƀuôn prŏng mkŏ mjing êpul êpul mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala ƀuôn anei. Bi kơ hnơ̆ng dưi ngă leh sa hdră êlan, sa klei bi hmô lông ngă. Ƀiădah si srăng ngă čiăng kơ Êpul mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala ƀuôn ngă bruă tŭ dưn hĭn hmei ăt srăng lŏ dơ̆ng ksiêm duah kơ boh klei anei. Tal 1 jing mđĭ hĭn ai dưi êpul bruă anei. Tal 2 jing mkŏ mjing hdră bhiăn si srăng ngă čiăng kơ dŭm Êpul mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala ƀuôn dlăng kơ klei anăn čiăng ngă bruă, hdră ngă găl guôp, bi mguôp hŏng dŭm knơ̆ng bruă, êpul hgŭm bruă, hŏng ƀĭng ngă lŏ hma…Anei jing dŭm boh klei hmei srăng lŏ dơ̆ng ngă hlăm wưng kơ anăp.

-Hŏng klei hriăm mâo leh hlăm wưng êgao, ih ƀuh ya boh klei čiăng mgaih msir čiăng kơ klei bi hmô Êpul mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala ƀuôn bi lar hĭn bruă klam hŏng bruă lŏ hma?

Lê Quốc Thanh: Hmei lač klei bi mguôp plah wah dŭm êpul anei hŏng knơ̆ng bruă, hŏng êpul hgŭm bruă jing mta phŭn mơ̆ng boh klei. Si srăng ngă čiăng bi krip boh tŭ mơ̆ng mnơ̆ng dhơ̆ng anăn hŏng klei bi mguôp hŏng knơ̆ng bruă hrui blei leh anăn knơ̆ng bruă ba čhĭ mnơ̆ng dhơ̆ng. Boh klei tinei jing ti hdră êlan, hdră bruă? Lač klă, anei jing hdră mâo knhuah phŭn. Hŏng dŭm mta bruă hlăm boh sĭt, hmei srăng mă dŭm klei hriăm leh anăn ba mdah dŭm hdră bhiăn mbĭt. Bi Phŭn bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang, mơ̆ng ară anei truh knhal jih thŭn hmei srăng mâo klei mtô. Hmei srăng bi mguôp klă anăp, ti gŭ klei gĭt gai thơ̆ng kơ bruă mơ̆ng Êpul mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma mơ̆ng gưl dlông truh kơ alŭ wăl. Ƀiădah si srăng ngă čiăng ba yua dŭm ai dưi, hŏng klei mkŏ, ba jao kdrăp mrâo. Hŏng klei mkŏ anăn čiăng mđĭ hnư hrui wĭt, rơ̆ng hơĭt klei hdĭp kơ Êpul mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala ƀuôn. Leh anăn hlăm anăn, mta kñăm prŏng hĭn jing đru kơ dŭm knơ̆ng bruă bi mguôp hŏng phung pla mjing.

-Boh klei hnư hrui wĭt hŏng Êpul mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala ƀuôn jing yuôm bhăn kyua dưi rơ̆ng kơ ênoh hrui wĭt kơh êpul anei mâo klei hơĭt leh anăn bi lar jăk klei găl. Si ngă dôk mgaih msir boh klei anei?

Lê Quốc Thanh:  Djŏ leh, boh klei si srăng ngă čiăng kơ Êpul mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala ƀuôn anei srăng hdĭp hŏng bruă mă. Diñu čiăng hdĭp hŏng bruă mă hmei iêo mthưr dŭm ai dưi yang ƀuôn. Klă sĭt knŭk kna srăng rơ̆ng prăk mlan kơ êpul anei, ƀiădah hŏng prăk mlan anăn amâodưi djăp hlăm klei hdĭp, ƀiădah čiăng mâo klei đru thiăm mơ̆ng êpul êya dŭm knơ̆ng bruă. Mơ̆ng anăn bruă bi klă dŭm klei bi mguôp anei srăng mkŏ mjing ênoh đĭ kơ phung mkra mjing, kơ êpul hgŭm bruă, kơ knơ̆ng bruă. Klă sĭt hlăm anăn Êpul mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala ƀuôn nao hgŭm hlăm hdră anei dưi mâo sa ênoh đru năng djŏ. Ară anei, sitôhmô ti čar Bến Tre mâo leh Êpul mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala ƀuôn đru mtô kơ bruă khăt adhan, đru kčĕ leh anăn mkăp mrô krĭng pla mjing boh kruê̆ dŭng leh anăn hnư hrui wĭt kơ Êpul mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala ƀuôn anei dưi tla leh. Ti Kiên Giang, dŭm Êpul mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala ƀuôn ăt dưi mâo mă ênoh năng djŏ. Hmei mĭn mđing truh si srăng mjing ala ƀuôn hĭn kơ dŭm êpul anei.

-Čiăng ngă jăk hĭn bruă klam mbĭt hŏng ƀĭng ngă lŏ hma, anôk bruă duh mkra, anôk bruă knŭk kna, čiăng kơ Êpul mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala ƀuôn mâo klei mbruă, thơ̆ng kơ bruă leh anăn thâo kơ lu mta bruă. Sơnăn, hlăm wưng kơ anăp, Anôk bruă mtrŭ mđĭ bruă lŏ hma ala čar mâo mơ̆ klei đru čiăng mđĭ ai dưi kơ Êpul mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala ƀuôn?

Lê Quốc Thanh: Bi hŏng bruă mđĭ hĭn ai dưi kơ Êpul mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala ƀuôn, hmei mdưm mta kñăm phung ngă bruă hlăm Êpul mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala ƀuôn srăng thơ̆ng kơ bruă hĭn. Boh nik amâodjŏ knŏng dŭm hdră mnêč ngă bruă ƀiădah wăt klei thâo hlăm êpul êya, klei thâo hlăm bruă duh mkra, mđĭ kyar klei ngă bruă. Čiăng dưi ngă bruă naei, bruă tal êlâo mơ̆ng Anôk bruă mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala čar, hmei srăng mâo hră mơar, yua hră mơar anei hlăm bruă mtô bi hriăm, mđĭ hĭn ai dưi kơ Êpul mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala ƀuôn. Tal dua jing ngă dŭm hdră mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma mơ̆ng gưl dlông čiăng mtô bi hriăm. Tal 3 jing iêo jak dŭm êpul bruă tar rŏng lăn, dŭm knơ̆ng bruă mâo ai dưi nao hgŭm, hrăm mbĭt hŏng hmei čiăng mđĭ hĭn ai dưi kơ Êpul mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala ƀuôn anei. Sơnăn, êjai mâo hră moar, mkŏ mjing dŭm adŭ bi hriăm, mâo wưng bi hriăm lu hruê, mâo wưng ƀiă hruê…Leh anăn ăt mđĭ hĭn bruă kah mbha klei hriăm pla wah dŭm Êpul mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala ƀuôn hŏng klei bi hriăm kơ hdơ̆ng pô, kagh mbha klei thâo hdơ̆ng pô.

-Lač jăk kơ ih lu!