Lý Quốc Bảo ti alŭ mrô 16 să Ea Đar, kdriêk Ea Kar, čar Daklak, mrâo leh hrui êmiêt boh cacao 2023-2024.  Hrui pĕ ƀrư̆ ƀrư̆ hlăm jih yan, mâo ñu čih yap djăp ênŭm hlăm hdruôm hră čih pioh. Bi klin jih jang klei ñu čih yap mâo truh dua paih, ñu lač, hŏng giăm 1ha cacao, yan anei gŏ sang ñu mâo truh 5 tôn mkrah asăr ka thu, akŏ yan mâo čhĭ truh 30 êklăk prăk/1 tôn. Leh kơ anăn, ênoh đĭ nanao 35 êklăk prăk, lehanăn 50 êklăk prăk. Truh kơ knhal jih yan, ênoh đĭ truh 60 êklăk prăk/tôn. Bi tơdah asăr leh thu krô snăn ênoh čhĭ jing truh 180 êklăk prăk/1 tôn. Klei jăk hlăm anôk čhĭ mnia cacao jing hơĭt, snăn Lý Quốc Bảo bŏ hŏng klei mơak.

 “Ana cacao amâo mâo djŏ msĕ hŏng mnơ̆ng pla mkăn ôh, ñu bi adiê nanao lu blư̆, lehanăn boh ksă lu gưl mơh, mơ̆ng anăn grăp hrue kăm hiu čuă lehăan pĕ hĕ boh ksă, lehanăn čăm mă asăr lu blư̆, leh kơ anăn iêo êpul hgŭm nao dŭ, bi adôk ƀiă hlŏng bi tĭng tla tinăn mtam hŏng ênoh mơ̆ng 35, 40 êbâo prăk/kg mnuih ƀuôn sang mơak snăk, lehanăn ară anei lŏ đĭ yuôm truh 55.000 lehanăn 60.000 mnuih pla mjing mơak êdi".

Tui si Nguyễn Hồng Thương, Khua êpul hgŭm bruă cacao Nhất Tâm, kdriêk Ea Kar, Anôk bruă cacao ti Dak Lak hlăk dôk ti anăp klei găl prŏng. Klei anăn amâo mâo djŏ jing klei bi knăl jăk hlăm klei bi mnia mblei hŏng tač êngao, ƀiădah lŏ đru kơ phung duh mkra, Êpul hgŭm bruă ti čar, mâo leh dŭm knhuang mă bruă kjăp. Mđĭ hnơ̆ng boh mnga mâo, mâo hnơ̆ng jăk tui duah ƀĭng hgŭm mnia mblei. Tơdah msĕ si êlâo dih, boh mnga cacao Dak Lak knŏng hlăm brô 1,3 tôn asăr krô/1hecta, ară amnei lu đang pla mjing mâo leh truh 2 tôn, đa đa anôk truh 3 tôn. Ti anap hnơ̆ng boh mnga mơ̆ng cacao đa đa lu mkra mjing mil asăr krô, lehenăn mâo mđam kpei lehanăn mnkra ming kpŭng cacao, snăn lu phung duh mkra dơ̆ng ksiêk mă ƀơr cacao lehanăn mkra mjing chocolate. Bi kdrêč kđeh mtah boh cacao mâo truh 30% boh ktrŏ asăr ka krô, pătdah êlâo dih amâo mâo ba yua, ƀiădah ară anei thâo mkra mjing êa mđam kpei jăk snăk hŏng mnuih yua, čhĭ mâo wưng yuôm truh 200.000prăk/lit.

Mâo hnơ̆ng jăk hlăm klei mkra mjing, hŏng mta mnơ̆ng mâo mkra mjing ba wĭt leh klei tŭ dưn prŏng kơ êpul hgŭm, mjing klei găl lŏ wĭt duh bi liê hlăm bruă knuă. Đru bi mguôp phung ngă lŏ hma – phung duh mkra – êpul bruă hgŭm dưi mâo hnơ̆ng kjăp hĭn hlam klei ngă bruă. Nguyễn Hồng Thương lač:

"Êpul hgŭm bruă mđing truh kơ mnuih ƀuôn sang hlăm djăp mta bruă ngă mơ̆ng phŭn tal êlâo hlŏng truh kơ klei dlkăng kriê đang hma, mkhư̆ gang klei hlaŭt ƀơ̆ng mnơ̆ng ngă, kñăm mđĭ boh tŭ dưn mâo ba wĭt. Knhal jih thŭn mâo prăk mưn kơ hlei pô mnuih ƀuôn sang ngă jăk, jih yan srăng truh hlăm grăp boh sang, boh nik hŏng dŭm boh sang dôk duh mkra pla mjing awăt, čiăng lŏ đru kơ mnuih ƀuôn sang hdră dlăng kriê, brei čan prăk pioh lŏ duh kơ đang boh bi mâo klei tŭ dưn”.

Mơ̆ng sa ana pla sui thŭn luič leh klei găl, dôk knhal tuič hlăm klei mnuih ƀuôn sang hrŏng ruah, snăn ana cacao Dak Lak hlăk dơ̆ng bluh đĭ. Tui si Trương Ngọc Quang, Khua knơ̆ng bruă cacao Nam Trường Sơn, kdriêk Krông Ana, čar Daklak, boh tŭ mâo mđĭ hĭn đru leh kơ cacao asăr krô ti Daklak mâo čhĭ hŏng ênoh yuôm, ƀiă hĭn jing truh 30% mkă hŏng ênoh dôk bi mnia mblei tar rŏng lăn. Čar Daklak ăt mâo hdră êlan mrâo kơ klei mđĭ kyar bruă anei, snăn hlăk iêo jak lu phung duh mkra mâo klei găl, pŏk phai bruă bi hgŭm anei.

"Dak Lak hlăk mâo hdră êlan mrâo hŏng cacao. Snăn hmei cang hmăng hŏng hdră êlan mrâo anei, lŏ mâo lu phung duh mkra truh hŏng čar Daklak, kñăm mđing duh mĭn truăn kơ bruă anei tui duah hdră êlan mđĭ kyar cacao pioh kơ bruă čhĭ mnia hŏng ala tač êngao, ba wĭt klei tŭ dưnkơ mnuih ƀuôn sang hŏng klei kjăp, đru mnuih pla mjing thâo hĭn hŏng bruă pla mjing cacao..." 

Dak Lak tuôm pla leh êbeh 2000ha cacao, hlăm dŭm krĭng lăn jing guôp hŏng kphê, ti jih jang dŭm boh kdriêk, ƀuôn prŏng hlăm čar, lehanăn jing anôk jăk kơ krĭng pla cacao nah dhŭng, tui si klei čuăl mkă mâo bi mklă leh mrô 2015/2012 mơ̆ng phŭn bruă lŏ hma. Khădah găn leh lu wưng toh hroh bruă pla mjing anei, knŏng adôk mă êbeh 1000ha đuič ti thŭn 2020, ƀiădah Daklak ăt jing čar ba akŏ kơ ênhă lehanăn boh tŭ dưn mâo ba wĭt. Truh kơ ară anei, hŏng atur knơ̆ng mkă ti boh mnga lehanăn hnơ̆ng jăk, snăn hŏng wưng tuôm găn leh hlăm klei dleh dlan, mbĭt hŏng klei mnia mblei amâo mâo hơĭt mơh dlông rŏng lăn, cacao Dak Lak hlăk lŏ dơ̆ng pŏk klei găl prŏng kơrŭ wĭt, lehanăn pŏk phai anôk pla mjing./.