Ti să Hiệp Thạnh, čar Lâm Đồng, Trịnh Xuân Danh pla pluă leh ana makka hlăm đang kphê pô mơ̆ng 10 thŭn êlâo. Hŏng ñu, anei jing ana đru gang angĭn, mâo êyui êđăp, lehanăn ăt ba hnư hrui wĭt hơĭt mơh.

 “Pô amâo luič liê hruê ai dlăng kriê ana makka ôh, pô dlăng kriê đang kphê êjai, ana makka êjai. Makka đĭ prŏng đru gang angĭn, mâo êyui êđăp, thŭn tal 10 srăng mâo mơ̆ng 15 – 20kg/ana. Ênoh hrui wĭt mơ̆ng ana makka hlăm grăp ha pla pluă năng ai srăng mâo hlăm brô 500 êklăk prăk”.

Amâo djŏ knŏng ti Hiệp Thạnh, lu alŭ wăl mkăn mơ̆ng Lâm Đồng ăt dôk mđĭ kyar hdră pla ana makka. Kluôm čar ară anei mâo 16.000 ha, truh êbeh 1/3 ênhă mâo kluôm ala, hnơ̆ng mâo truh 13.700 ton, hnư hrui wĭt kah knar 100 – 300 êklăk prăk/ha/thŭn, tui hluê hdră pla mjing. Čar mkŏ mjing leh 75 anôk mkra mjing, 9 hdră bi hgŭm pla mjing – hrui blei, hŏng 1.300 ha djăp VietGAP lehanăn 33 ha djăp hnơ̆ng čuăn doh.

Mbĭt hŏng bruă ba wĭt boh tŭ bruă duh mkra, ana makka lŏ đru luôm mtah lăn huâng, bi hrŏ klei klưh hroh lăn lehanăn mkra mđĭ mta jăk hlăm lăn. Phung thơ̆ng kơ bruă lač, Việt Nam dưi pŏk mlar ênhă pla truh 450.000 ha, hlăm anăn êbeh 1450.000 ha jing jăk êdi, dưi pla pluă hŏng kphê, tiêu, čê… đru mđĭ boh tŭ bruă ba yua lăn lehanăn mâo lu hnư hrui wĭt. Asăr makka Việt Nam ară anei amâo djŏ knŏng mkăp kơ hdră blei yua hlăm ala čar ƀiădah lŏ mâo klei găl ba čhĭ kơ ala tač êngao lu, hlăk wăl anôk mnia mblei msĕ si Japon, Dhŭng Korea, Alemang lehanăn Hà Lan bi hrŏ leh ênoh jia blei mnơ̆ng ti hnơ̆ng 0%.

Hluê si Nguyễn Hà Lộc, Kơiăng khua Knơ̆ng bruă Lŏ hma lehanăn Wăl hdĭp mda čar Lâm Đồng, makka hlăk jing sa anôk bruă mâo lu klei găl ƀiădah čiăng kơ ana anei klă sĭt ba wĭt boh tŭ dưn hơĭt kjăp, brei mâo hdră ngă bruă mđrăm mbĭt hĭn.

 “Hnơ̆ng tŭ jăk ka bi knar, bi hgŭm bruă pla mjing kluôm dôk kƀah, kdrăp mkra mjing ka đĭ kyar ktang ôh kyua anăn ana makka ka mjing boh tŭ yuôm bi knar ôh. Hlăm wưng ti anăp, čar srăng čuăl mkă krĭng pla mjing mklin sa anôk ba yua kdrăp mrâo, pla mjing VietGAP, doh, mkŏ mjing hdră bi hgŭm hơĭt kjăp lehanăn jak iêu hdră duh bi liê mkra mjing kluôm dhuôm”.

Anan măk ka mâo lu alŭ wăl hlăm kluôm ala, boh nik čar Lâm Đồng bi mklă jing ana pla mjing mâo klei găl, đru mguôp bi lu jơr hdră duh ƀơ̆ng, mđĭ kyar bruă duh mkra lŏ hma  mtah, hơĭt kjăp. Khădah snăn, čiăng kơ măk ka klă sĭt bi mklă kơhưm, brei mâo klei bi hgŭm hrăm mbĭt mơ̆ng mkra mjing truh kơ ba čhĭ. Djŏ tuôm kơ klei anei, pô čih klei mrâo Quang Sảng mâo klei êmuh Lê Quốc Thanh, Khua Anôk bruă mtrŭt mjhar lŏ hma ala čar kơ hdră msir leh anăn hdră tă čiăng kơ măk ka hlăm wưng kơ anăp

-Akâo kơ ih brei thâo ya ngă makka dưi hmăng hmưi ba wĭt lu boh tŭ dưn leh anăn găl guôp čiăng mđĭ kyar hơĭt kjăp ti Việt Nam, boh nik ti Lâm Đồng?

Lê Quốc Thanh: Dưi lač, čar Lâm Đồng leh anăn lăn čar drei mđĭ kyar makka jing mnơ̆ng dhơ̆ng hluê si kâo mâo lu eneoh čuăn: wăl mnơ̆ng hdĭp, boh tŭ bruă duh mkra, mđĭ kyar mơ̆ng yang ƀuôn. Anei jing dŭm boh klei hmei lač êjai mđĭ kyar makka srăng ba wĭt lu ƀuôn hgŭm tŭ dưn, mâo klei hơĭt kjăp.

- Hŏng boh sĭt mđĭ kyar makka dŭm thŭn êgao, siih mĭn kơ bruă mđĭ kyar hơĭt kjăp ana pla mjing anei hlăm wưng kơ anăp?

Lê Quốc Thanh: Hlăm lu thŭn mđĭ kyar makka drei dưi mâo lu klei tŭ dưn kơ bruă duh mkra, wăl hdĭp mda, bruă mă kơ mnuih ƀuôn sang mnuih djuê ƀiă. Ƀiădah hŏng bruă mkăn, êjai drei čiăng pŏk phai ênhă pla mjing amâodah mđĭ kyar hơĭt kjăp čiăng lŏ bi klă boh tŭ klei mkra mjing mơ̆ng makka.

- Msĕ ih mrâo lač leh, bruă bi klă boh tŭ mkra mjing jing mta phŭn kmeh gơ̆ng. Sơnăn hlăm boh tŭ anei, dŭm tĭng nao hgŭm - mơ̆ng mnuih ƀuôn sang, knơ̆ng bruă truh kơ phung kreh knhâo -ya srăng ngă čiăng hrăm mbĭt tŭ dưn hĭn?

Lê Quốc Thanh: Srăng bi mklă jih jang mta mơ̆ng boh tŭ anei. Hŏng mnuih ƀuôn sang srăng ksiêm wĭt bruă mkra mjing, čuăl mkra krĭng pla mjing, ruah mjeh djŏ leh hĕ, hdră dlăng kriê djŏ leh mơh. Bi hŏng dŭm knơ̆ng bruă ăt čiăng ksiêm wĭt duh bi liê năng leh hŏng boh tŭ anei, mâo klei bi mguôp kjăp hŏng krĭng pla mjing leh ka. Leh anăn hŏng phung ksiêm duah ăt lŏ ksiêm wĭt, bi klă djŏ guôp mơ̆ng dŭm mjeh ba mkra mjing.

- Bi kơ bruă kriê dlăng mơ̆ng Knŭk kna, hluê si ih ya hdră êlan čiăng mâo čiăng mkŏ mjing boh tŭ krip, mkŏ mjing tur knơ̆ng hơĭt kjăp kơ ana makka?

Lê Quốc Thanh: Phung kriê dlăng ăt lŏ ksiêm wĭt jing dưi čuăl mkra krĭng pla mjing, lŏ tă hdră hnơ̆ng sa dhar bruă hŏng makka drei jing dŭm kơ grăp alŭ wăl. Mơ̆ng anăn drei mâo bruă ngă čiăng lŏ wĭt mkŏ mjing, boh nik jing ba mnuih ƀuôn sang mkra mjing maka jing krĭng pla mjing, bi klă bruă klam êpul hgŭm bruă hlăm krĭng pla mjing anăn singă. Sơnăn kơh drei dưi mkŏ mjing boh tŭ krĭp leh anăn mđĭ kyar makka hơĭt kjăp.

Dưi thâo, Anôk bruă mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala čar bi mguôp mkŏ mjing dŭm gru hmô mkra mjing makka. Akâo kơ ih kah mbha thiăm bruă klam mơ̆ng gru hmô anei hlăm bruă mđĭ truh mkra mjing hơĭt kjăp?

Lê Quốc Thanh: Tơdah drei wơr hĕ dŭm boh klei ksiêm dlăng mnơ̆ng ngă, ksiêm dlăng kdrăp yua êđăp êang mnơ̆ng dhơ̆ng drei dưi nao kbưi. Kyuanăn, anôk bruă mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala čar bi mguôp hŏng anôk bruă mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma dŭm alŭ wăl mkŏ mjing gru hmô, djăp hnơ̆ng čuăn mơ̆ng kdrăp yua, kriê dlăng jăk hlăm klei mkra mjing leh anăn mkŏ hŏng knơ̆ng bruă čiăng mkŏ mjing boh tŭ. Mơ̆ng anăn, mnuih ƀuôn sang dưi hriăm, kah mbha kluôm leh anăn pŏk mlar krĭng pla mjing makka hơĭt kjăp.

-Akâo kơ ih lŏ brei thâo, ară anei êngao kơ anôk mnia mblei Ơrôp leh anăn Mi, ară anei knơ̆ng bruă Việt Nam dôk mđing kơ Dhŭng Korea. Hluê si ih, ya êlan nao djŏ guôp čiăng kơ maka Việt Nam dưi kpưn ti anôk mnia mblei anei?

 Lê Quốc Thanh: Klă sĭt ară anei jing bruă duh mkra tar rŏng lăn. Drei srăng mkra mjing hluê ênoh čuăn diñu. Anôk mnia mblei Hana mâo ênoh čuăn mdê. bruă tal êlâo knơ̆ng bruă srăng ngă jing ksiêm duah ênoh čuăn, hdră bhiăn mơ̆ng anôk mnia mblei anăn, mbĭt anăn mkŏ mjing krĭng pla mjing pô tinăn. Tơdah drei mkŏ mjing klei bi mguôp kjăp hlăm bruă mkra mjing, mơ̆ng krĭng pla mjing truh kơ anôk mnia mblei, kâo đăo knang makka Việt Nam dưi nao truh kơ tar rŏng lăn.

-Lač jăk kơ ih lu!