Hlăm brô 30 hruê dơ̆ng, đang boh durian 130 phŭn pla pluă hlăm đang kphê prŏng 1,3 ha mơ̆ng gŏ sang amai Bạch Yến, să Êa Yông, kdriêk Krông Pač srăng kčưm mŭt hlăm yan hrui êmiêt phŭn. Amai brei thâo, dŭm hruê anei, dua ung mô̆ ñu dôk gak ti đang war, pruê sun dŭm hbâo gưl knhal tuič lehanăn krih chế phẩm sinh học kơ boh durian, mbĭt anăn bi kjăp gơ̆ng krơ̆ng adhan mboh čiăng kơ adhan anei amâo joh. Amai Bạch Yến brei thâo:

 “Hlăm brô 1 mlan dơ̆ng srăng hrui êmiêt snăn kâo pruê mơ̆ng 2 – 3 gưl hbâo dơ̆ng, krih êa drao mkrah mlan sa blư̆, bi kjăp boh hlăm brô 7 – 10 hruê/blư̆. Hnơ̆ng pruê hluê ana, si tô hmô sang kâo 1ha kâo yua 1.000 lit êa mtlaih mbĭt hŏng êa drao čiăng krih. Kâo dôk krih ti đang war jing hbâo Benmayzer, ară anei hnơ̆ng čuăn hbâo pruê snăn 2kg NPK/1 ana, tuh ti phŭn hŏng hbâo Humic”.

Gŏ sang ayŏng Nguyễn Văn Toàn, să Êa Kêñ, kdriêk Krông Pač ăt mâo 150 phŭn ana boh durian pla pluă hlăm đang kphê hlăm ênhă prŏng 1,5 ha. Ñu brei thâo, ka bŏ 1 mlan dơ̆ng ayŏng ăt mŭt hlăm yan hrui êmiêt phŭn. Dŭm hruê anei, yan adiê mâo dleh dưi ksiêm dlăng, adiê hjan mâo sui, đang boh durian huĭ srăng djŏ mmao jhat ngă. Čiăng gang mkhư̆ kơ đang war, ayŏng blei leh dŭm mta chế phẩm sinh học, êa drao răng mnơ̆ng mnơ̆ng pla mjing krih kơ đang boh durian.

 “Hlăm brô 20 hruê dơ̆ng, gŏ sang kâo srăng khăt čhĭ boh durian. Ară anei boh duriam huĭ srăng tlă anăp hŏng dŭm mta mnơ̆ng ngă, boh nik mmao jhat Phytophthora kyua anăn brei krih êa drao mdjiê mmao jhat anei. Kâo yua dŭm mta êa drao Aryphot, Aryses, Rydomine… čiăng krih. Kơ hbâo pruê, ară anei kâo knŏng pruê kali, grăp ana hlăm brô 1,5 kg amâo dah 1kg tui hluê ana điêt, ana prŏng. Tơdah ana dlông đei, kâo yia giê dră.

          Hluê klei ksiêm yap mơ̆ng Adŭ bruă Lŏ hma mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang kdriêk Krông Pač, brei thâo kluôm kdriêk ară anei mâo êbeh 7.100 ha boh durian, hlăm anăn mâo hlăm brô 3 êbâo ha dôk hrui êmiêt. Boh durian tinei lu jing mjeh Dona lehanăn Ri6, hnơ̆ng mâo kah knar grăp ha mơ̆ng 18 – 20 ton boh. Nguyễn Huy Hoàng – Khua Adŭ bruă Lŏ hma mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang kdriêk Krông Pač hâo hưn, thŭn anei yan adiê mâo dleh dưi ksiêm dlăng, wưng akŏ yan, mâo dŭm đang boh durian luh adiê lu. Khă snăn, kyua mâo hdră dlăng kriê jăk, hnơ̆ng mâo boh ăt lu. Hlăm brô 1 mlan dơ̆ng, mnuih pla srăng mŭt hlăm yan hrui êmiêt phŭn, anôk bruă lŏ hma dôk bi hgŭm ktrâo lač kơ mnuih ƀuôn sang hdră dlăng kriê boh durian jăk čiăng dưi mâo sa yan mâo hnơ̆ng boh mnga lu. Nguyễn Huy Hoàng brei thâo:

           “Thŭn anei, kdriêk Krông Pač srăng mâo sa yan boh durian djŏ boh mnga. Ară anei, mnuih ƀuôn sang dôk mđing dlăng kriê mprăp kơ yan hrui êmiêt phŭn. Kdriêk mâo leh hdră kčah mtô mblang, ktrâo lač kơ mnuih ƀuôn sang kñăm kjăp hnơ̆ng mâo boh mnga, dŭm klei kčah mtrŭn rơ̆ng klei doh êƀăt hŏng boh durian”./.

Kluôm čar Dak Lak ară anei mâo 22.500 ha durian, hlăm anăn mâo hlăm brô 10 êbâo ha dôk pĕ boh, hnơ̆ng mâo đăo tĭng mâo 185 êbâo ton boh leh anăn srăng mphŭn hrui pĕ klă hlăm krah mlan 9/2023 kơ anăp. Msĕ si hưn leh hlăm akŏ hdră, ti tluôn anei nai prĭn Hoàng Mạnh Cường - Khua klei hriăm kơ ana boh kroh Anôk bruă kreh knhâo bruă lŏ hma dliê kmrơ̆ng Lăn Dap Kngư srăng kah mbha thiăm kơ dŭm hdră mnêč kriê dlăng ana durian wưng êlâo leh anăn êdei kơ hrui pĕ.

-Alum kkuh kơ Nai prĭn Hoàng Mạnh Cường, akâo kơ ih brei thâo si ngă hdră dlăng kriê durian wưng êlâo kơ hrui pĕ hlăm brô 1 mlan?

Nai prĭn Hoàng Mạnh Cường: Ơ ƀĭng dôk hmư̆! Hlăm ưng êlâo hrui pĕ hlăm brô 1 mlan, drei srăng mđing ưng anei jing hjan lu êdi, čiăng rŏng kơ hnơ̆ng tŭ jăk leh anăn kƀluôn kpal leh anăn boh nik amâo mâo brŭ klĭt leh anăn boh hriê siam srăng ngă jăk dŭm mta bruă êlâo kơ wưng hrui pĕ. Boh klei anei mâo dua klei mtă, tal 1 jing hbâo pruê yuôm bhăn sơnăk hlăm wưng anei, hlăm jih wưng rông boh bi mbŏ lipid (mta prăi) leh anăn hnơ̆ng klei mmih lu êdi, kyuanăn ana durian čiăng mâo lu kali sunfat leh anăn amâo mâo pruê ôh kali Clorua. Tal 2 drei ăt srăng priê hbâo lân Văn Điển, kyua mta hbâo pruê anei dưi kwă mơ̆ng boh tâo čur, dưi mkăp brei canxi kơ boh durian. Boh klei tal 1 mnuih ƀuôn sang srăng mđing jing ară anei hjan lu êdi leh anăn brŭ klĭt boh durian srăng hluê si 2 mta phŭn jing hnơ̆ng êa lu đei leh anăn pruê lu đei hbâo kali clorua. Tơdah êa lu đei, êjai mnuih ƀuôn sang pla êlâo dih amâo mâo mbông srăng bư̆ guê gang dlông, ƀuôr mnuôr čiăng kơ êa đuê̆ hmar.  Dŭm đang pla mjing êdei anei mâo lead dlông srăng dưi bi hrŏ klei anei leh anăn ana amâo mâo êngăp êa amâodah êbeh êa. Kyua lead dlông srăng dưi gang êa, hjan amâo mâo hmăi kơ ana leh anăn boh durian amâo mâo bru kƀluôn. Bi hŏng đang pla mjing kơ gŭ êa kdơ̆ng sui, klei ƀrŭ kbluôn jing mâo lu êdi.

-Hlăm wưng anei, si ngă klei pruê hbâo čiăng djŏ guôp hŏng hnơ̆ng čuăn ơ nai Prĭn?

Nai prĭn Hoàng Mạnh Cường: Bi hŏng hnơ̆ng hbâo pruê srăng hluê si thŭn ana pla mjing. Kyua drei thâo klei mmih mơ̆ng boh srăng djŏ tuôm lu hŏng mta kali leh anăn lân. Lân leh anăn kali mkăp brei hŏng 2 mta jing hbâo hữu cơ leh anăn vơ cơ. Bi kơ hbâo brŭ dưi mđam mơ̆ng eh êmô, eh mnŭ amâodah eh bê hŏng djah kphê jing mâo lu kali, kyuanăn drei tuh ktang lu ktang jăk. Ƀiădah hŏng ana durian ti gŭ 10 thŭn drei knŏng tuh mă 50 kg sa ana hlăm sa thŭn, kyua hbâo lu dei hlăm wưng anei srăng ngă luč klei bi kna leh anăn dleh mơh ana dưi ƀơ̆ng. Bi tơdah drei pruê kali amâodah Lân jing hbâo vô cơ, kâo mtă ana mơ̆ng 5 – 10 thŭn drei mbha jing 4 blư̆ pruê. Klă klơ̆ng, grăp blư̆ pruê mơ̆ng 7 gram – 1kg hlăm sa phŭn, bi ana ktang prŏng pô lŏ pruê lu hĭn sa blư̆ mkrah, jing 1kg mkrah sa phŭn hŏng phŭn 10 thŭn kơ dlông. Drei srăng pruê mơ̆ng 25 – 30 hruê sa blư̆.

-Ih mrâo kah mbha leh kơ hdră răng kriê, ăt msĕ hŏng hdră pruê hbâo kơ ana durian wưng êlâo kơ klewi hrui pĕ, sơnăn leh mŭt hlăm wưng hrui pĕ, ya mta ƀĭng ngă lŏ hma srăng mđing kñăm rơ̆ng kơ ana durian lŏ đĭ hriê jăk kơ wưng êdi, ơ nai prĭn?

Nai prĭn Hoàng Mạnh Cường: Hdră hrui pĕ djŏ srăng hmăi kơ 2 boh klei, tal 1 jing hnơ̆ng tŭ jăk boh leh anăn tal 2 jing lo dơ̆ng kơ wưng bi mnga kơ anăp mơ̆ng ana durian. Kâo srăng lač kơ klei êdei, anăn jing bruă hrui pĕ si ngă čiăng kơ ana durian dưi bi mnga leh anăn đuôm boh jăk hĭn. Drei ƀuh kuôp boh durian dlông êdi, tơdah khăt mă mkrah lui mkrah dlông ana srăng mâo 2 klei msĕ sơnei. Anăn jing kuôp brŭ leh anăn čŏng luh. Sơnăn, tơdah khăt srăng khăt siă hŏng adhan čiăng kơ jih kuôl. Hdră tal 2 čiăng rơ̆ng kơ boh khua leh anăn hnơ̆ng tŭ jăk. Hdră mnêč anei ñu dleh, yăng đar phung thơ̆ng kơ bruă kơh thâo leh anăn srăng mưn diñu. Wăt hŏng hmei, knŏng mtă kơ ƀĭng ngă lŏ hma yap hruê čiăng hrui pĕ leh anăn kâo knŏng yap mơ̆ng 210 truh 220 hruê drei srăng hrui pĕ jing boh jăk hĭn.

-Hlăm klei hrui pĕ durian, ya mta ƀĭng ngă lŏ hma srăng mđing čiăng rơ̆ng kơ ana dưi bi mnga, mâo boh lu hĭn ơ nai prĭn?

Nai prĭn Hoàng Mạnh Cường: Mta kñăm yuôm bhăn hĭn hlăm wưng anei jing rông boh êjai leh anăn mkŏ mjing ai ktang kơ wưng êdei. Êlâo dih drei amâo mâo uêñ kơ klei anei, kyua drei kreh lui boh lu dei, kyuanăn ana amâo mâo djăp mta jăk, awăt leh anăn hmăi kơ wưng êdi. Sơnăn mâo 2 boh klei srăng mđing, tal 1 jing ênoh boh dlông ana drei amâo lui lu đei. Tinei hŏng phŭn mơ̆ng 7 – 10 thŭn hlăm wang ana dôk ktang, drei knŏng lui mơ̆ng 90 – 120 boh hlăm sa phŭn, tơdah drei lui ƀiă đei ti gŭ 90 boh, boh srăng prŏng leh anăn êgao hnơ̆ng mta 1, leh anăn tơdah êbeh 120 boh, boh srăng ktiêl điêt. Čiăng mprăp ai kơ dŭm thŭn kơ anăp, srăng mđing hlăm mmông rông boh srăng bi êpih knăt 3 - 4 blư̆, brei adhan mnga prŏng čiăng rông agha dưi čăt đĭ jăk hlăm dŭm gưl êdei.

-Lač jăk kơ ih lu!