Gŏ sang ayŏng Võ Thanh Tiếc, ti ƀuôn hgŭm Thiện An, wăl krah Ƀuôn Hô mâo êbeh 1 ha kphê pla mơ̆ng thŭn 1995. Kyua ana kphê khua thŭn, hnơ̆ng mâo boh ƀiă, ênoh čhĭ amâo h’ĭt, kyua anăn sui hŏng anei 4 thŭn, ayŏng rŭ jih kphê anei čiăng pla mjeh mrâo. Leh 1 thŭn msir mghaih lăn, pla dŭm mta ana ƀiă hruê, thŭn 2020, ayŏng lŏ pla mrâo jih hŏng mjeh TR4 – jing mjeh kphê mâo boh lu lehanăn dưi mkhư̆ dŭm mta mnơ̆ng ngă, mâo wăl anôk mnia mblei khăp čiăng. Lač kơ hdră mkra mđĭ lăn lehanăn lŏ pla mrâo, ayŏng Võ Thanh Tiếc brei thâo:

“Êlâo kơ pla kphê mrâo gŏ sang kâo ăt bi mĭn mơh kyua rŭ jih kphê lŏ pla mjeh mrâo lehanăn klei kơ msir mghaih lăn. Kơ hdră pla, kâo pruê 2 kg hbâo hưũ cơ. Leh kơnăn kâo lŏ thiăm đạm, lân, kali čiăng kơ ana đĭ jing.

Ăt pla mrâo êbeh 3 thŭn, đang kphê mơ̆ng Phan Minh Vũ ti wăl krah Ƀuôn Trăp, kdriêk Krông Ana mŭt hlăm wưng pĕ. Kyua ana điêt, ka kbiă lu dhan snăn hnơ̆ng mâo boh ka lu. Khă snăn, Phan Minh Vũ brei thâo, hnơ̆ng mâo boh đĭ mơh mkă hŏng êlâo. Hluê si Vũ, gŏ sang ñu ba yua leh dŭm hdră msir pla mrâo msĕ si msir mghaih lăn êlaoa kơ pla, pla pluă ana gang mkhư̆, amâo bi mdoh jih ôh rơ̆k hkăm lăn knŏng jah hŏng maĭ đuč. Khă snăn, truh ară anei, ana kphê mâo klei bi êdah kñĭ hla, êmưt đĭ jing, đa mâo ana čiăng djiê leh.

“Ana kphê đĭ jing jăk gơ̆ jăk mă êjai anei đuč. Mbĭt anăn pô amâo krih êa drao, krih huĭ êdei anăp amâo jăk kơ phŭn agha lehanăn mdjiê jih mnơ̆ng dhơ̆ng điêt ti gŭ lăn, mdjiê jih mnơ̆ng anei lăn kăn lŏ jăk mơh hlăm mgi dih. Bi hla kñĭ anei, leh lu jih ana gơ̆ djiê ƀrư̆ ƀrư̆ mơh.

Ăt bi mklă rŭ lŏ pla mrâo kphê khua thŭn, pla bi hrô dŭm phŭn amâo lŏ dưi đĭ jing, ayŏng Trần Văn Đạt, ti să Êa Kao, ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, ƀuh leh boh tŭ mơ̆ng bruă rŭ lŏ pla mrâo kphê khua thŭn amâo msĕ si klei ñu čang hmăng. Ñu brei thâo, pô hluê ngă djŏ hdră, klei lăn, pruê hbâo sun… ƀiădah mnơ̆ng ngă ăt đĭ lar ngă kơ ñu amâo lŏ thâo msir mghaih.

“Ana kphê khua thŭn leh êdi, amâo lŏ đĭ jing ôh. Ana awăt amâo lŏ mâo boh. Hŏng dŭm ana kphê mrâo pla, thŭn anei jing thŭn tal dua, tal êlâo, ana đĭ prŏng luh hla yơh, kyua kman hlăm lăn dôk, amâo thâo msir mghaih ôh./.

Čiăng đru kơ mnuih ƀuôn sang thâo săng hĭn kơ dŭm bruă brei mding tơdah rŭ lŏ pla mrâo kphê, hlăm kdrêč ti tluôn anei, nai prĭn Phạm Công Trí, Pô thơ̆ng kơ bruă kriê dlăng kơ mnơ̆ng pla mjing kčĕ kơ mnuih ƀuôn sang dŭm mta djŏ tuôm kơ mnơ̆ng tŭ jăk leh anăn msir mgaih lăn pla mjing hlăm klei êmuh wĭt lač ti tluôn anei.

- Ơ nai prĭn Phạm Công Trí, ya mta phŭn yuôm bhăn hĭn hlăm bruă lŏ wĭt pla ana kphê čiăng mâo boh tŭ dưn hĭn?

Nai Prĭn Phạm Công Trí: “ Ƀĭng ngă lŏ hma drei srăng mđing sơnei, hlăm bruă pla mjing leh anăn lŏ wĭt pla mjing drei srăng mâo lăn jing, ana mjeh jăk leh anăn kriê dlăng jăk kơh dưi tŭ jing. Si ngă lăn jing? Ñu rơ̆ng kơ dŭm mta msĕ si mta jăk kơ ana pla mjing leh anăn mta brŭ, mta vi sinh jăk leh anăn bŏ. Dŭm mta amâo mâo jăk, dŭm mta mnơ̆ng ngă, ana kyâo jhat ti hnơ̆ng ƀiă amâodah amâo mâo. Sơnăn kơ dưi mâo lăn jăk čiăng pla mjing tŭ jing”.

-Sơnăn si srăng ngă čiăng mâo lăn jing ơ nai prĭn?

Nai Prĭn Phạm Công Trí: “ Drei ƀuh amâo djŏ knŏng dŭm ana kphê pla mơ̆ng êlâo ƀiădah wăt dŭm ana kphê mrâo wĭt pla amâodah kphê mrâo hrŏng hlăm đang kphê drei yua dŭm hdră hữu cơ leh anăn NPK ăt mâo klei tŭ dưn. Bruă pruê hbâo vi sinh kơ đang kphê êlâo kơ pô wĭt pla jing yuôm bhăn sơnăk čiăng rơ̆ng kơ lăn jăk leh anăn jing, bŏ hŏng hữu cơ.

Đang kphê êlâo kơ wĭt pla mrâo srăng dưi mgaih msir, pruê hbâo hữu cơ mâo lu mta vi sinh čiăng mdjiê jih kman leh anăn mnơ̆ng ngă knŏng ƀiă. Kyuanăn, êjai drei rŭ kphê lăn ăt mâo klei jăk leh. Leh anăn drei mă jih agha, rŭ phŭn leh anăn lui êruh lăn êjai lŏ kuai srăng pruê hbâo hữu cơ djŏ hnơ̆ng. Kyuadah drei thâo leh sa wưng su pla mjing lăn leh sah kba. Kyuanăn pruê djăp hbâo hữu cơ vi sinh jing sa hlăm dŭm hdră êlan krĭ wĭt klei jing kơ krĭng pla mjing. Sa mta mkăn hlăm klei pla mjing ƀĭng ngă lŏ hma pruê hbâo hữn cơ leh anăn nao mbĭt hŏng dŭm mta vi sinh čiăng mtrŭt mđĭ klei čăt agha leh anăn krŭ wĭt klei jing mơ̆ng lăn.

Leh pô rŭ jih srăng kai lăn leh anăn pruê hbâo hữu cơ hlăm ƀăng pla kphê srăng đru kơ lăn jing hĭn. Hlăm dŭm thŭn mrâo lŏ wĭt pla srăng pruê hbâo hữu cơ mơ̆ng 1 -2 blư̆, boh nik pruê 2 blư̆ hlăm yan bhang êjai krih êa leh anăn yan hjan, đru kơ agha kphê čăt đĭ leh anăn lăn jing hĭn. Yua mta mnơ̆ng dhơ̆ng kơ bruă čiăng pruê hbâo jing djŏ guôp êdi, mtrŭt mđĭ klei čăt đĭ leh anăn ba wĭt boh tŭ dưn kơ bruă duh mkra leh anăn đru kơ đang kphê lŏ wĭt pla mrâo tŭ jing”.

-Ih bơ̆k bâo lu kơ hbâo hữu cơ čiăng đru kơ lăn jing hĭn êjai lŏ wĭt pla mrâo. Sơnăn čiăng mơ̆ kơ hbâo vô cơ hlăm bruă anei?

Nai Prĭn Phạm Công Trí: “ Bruă pruê hbâo vô cơ ăt yuôm bhăn mơh leh anăn drei amâo mâo pruê hjăn čiăng ñĕ kơ klei bi kpleh mta jăk amâodah bi mtŭk mtŭl mta jăk. Drei srăng yua dŭm mta hbâo kreh yua, dŭm mta hbâo mâo ênŭm mta lu, mta man dưn, mta ƀiă čiăng kơ ana pla mjing čăt đĭ. Hmei mĭn amâo mâo guôn pruê lu ôh, ƀiădah drei srăng pruê man dưn leh anăn djŏ hŏng klei pla mjing drei mâo leh klei tŭ jing”.

-Êngao kơ mta jăk, ya mta ƀĭng ngă lŏ hma čiăng lŏ mđĭng hlăm bruă lŏ wĭt pla mrâo ơ nai prĭn?

Nai Prĭn Phạm Công Trí: “ Sa hlăm dŭm mta hmei ƀuh năng mđĭ jing klei pla pluă ana ƀơ̆ng ƀoh hŏng boh kbưi djŏ guôp čiăng ngă ana gang êyui leh anăn ti dlông lăn čiăng mâo rơ̆k guôm leh anăn bi mbŏ mta hữu cơ. Klă sĭt sơnăn bruă hluê ngă jăk msĕ si klei bi hmô pla wĭt kjăp ăt čih yap klei tŭ jing. Hŏng hdră anei tơdah mnuih ƀuôn sang ngă jăk srăng mkŏ mjing dŭm krĭng pla mjing kjăp leh anăn mâo klei tu yap kjăp sơnăn, dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng dưi bi klă jing mnơ̆ng dhơ̆ng GAP amâodah mnơ̆ng dhơ̆ng hữu cơ. Sơnă boh tŭ dưn srăng mâo hĭn.

Lač jăk kơ ih lu!